patiuntur, enumerat; quodque eorum felicitas a Α κατὰ θείαν δίκην, καὶ ὅτι ὀνείρων τὰ κατὰ τὴν somnio nihil discrepet; et quod, præter ipsorum impietatem, nihil eos ex hac vita comitetur. Et postquam multa quæ impiis eventura sunt, commemorasset : Haec, inquit, impiorum portio est, et hæc sors et possessio iis a Deo tribuitur; verum ea quæ hominibus accidere solent, non semper propter peccata contingere, sed propter alias dispositionis et providentia divinæ causas, Sopharus non intellexit; neque ea que dicebantur in Jobi personam apte quadrabant. Bona enim verba, nisi bene, cum recto animi affectu, et rerum apta discriminatione, temporis etiam opportuni et personæ idoneæ habita ratione proferantur, vituperium potius quam laudem merentur. Vers. 1-5, 4 Respondens autem Sophar Minæus, Β ait: Non sic putabam contradicere te his; et non intelligitis magis quam et ego ; eruditionem confusionis meæ audiam, et spiritus ex intelligentia respondet mihi. Olympiodori et Polychranii. Hujus loci sensum interpretes non sunt plene assecuti, sed a decoro et veritate multum aberrarunt, neque scopum attigerunt. Ita enim Sopharum Jobum allocutum fuisse dixerunt: Talibus sermonibus contra nos uti non opinabar te voluisse, vel acerbos et difficiles nos existimare, qui quæ e re tua sunt, tibi ostendimus; ad amicos autem conversus, sic inquit : Nequaquam, sicut ego, quæ Jobo dicta sunt, intelligitis. Deinde acrius in Jobum rursus invehitur, ac dicit: Eruditionem tuam, qua merito pudorem nobis incussisti, et spiritum intelligentiæ, quo nobis recte respondisti, audiam. Hæc autem ironice Sopharum locutum esse volunt, ac si dixisset: Nihil a te dictum est quod prudentiam et eruditionem sapiat, et quod nobis pudorem suffundere possit. Hæc quidem interpretes. Vera autem hujus loci mens alia esse apparet. Dixerat enim antea 97 Jobus Sopharo : Itaque vos estis homines, aut vobiscum morietur sapientia? et mihi quidem cor juxta vos est. Et post nonnulla 98: Sit autem vobis obmutescere, et evadet vobis sapientia. Audite ergo increpationem oris mei, et judicium labiorum meorum animadvertite. Obmutescite ut loquar, narrabo enim vobis audientibus. His Eliphazus responderat et contradixerat; Sopharus autem confutationem parturiebat et meditabatur, quoad tamen Eliphazus désineret exspectabat, ut ipse iis quæ audierat respondere posset. Postquam igitur Eliphazus sermoni finem imposuisset, et Jobus illi vicissim suum sermonem reposuissci, Sopharus succedens vices loquendi implet, iisque respondet quæ a Jobo prius audierat, dicitque: Cum multa et præclara, o Jobe, tibi a nobis dieta essent, existimabam te adhortationibus nostris consensurum, et silentium acturum, non autem 57 Job xi, 2, 5. 98 Job sit, 5, 6, 15, 17. εἴσ εὐπαίδευτον. ε ἴσ. προλαβών. αυ αὐτῶν εὐπραγίαν οὐδὲν διαφέρει, καὶ ὅτι οὐδὲν αὐτοῖς συνεξέρχεται ἐκ τοῦδε τοῦ βίου, εἰ μὴ ἡ αὐ τῶν ἀσέβεια. Πολλὰ δὲ εἰρηκὼς τὰ τοῖς ἀσεβέσι συν αντησόμενα, ταῦτα ἔφη μερίδα εἶναι τῶν ἀσεβῶν, τοῦτον αὐτοῖς κλῆρον καὶ κτῆμα δεδόσθαι παρὰ Θεοῦ· πάλιν δὲ οὐκ ἔγνω, ὅτι τὰ συμβαίνοντα οὐ πάντως δι ̓ ἁμαρτίας γίνονται, ἀλλὰ καὶ κατ ̓ ἄλλας οἰκονομίας· ἀλλ ̓ οὐδὲ ἐπὶ τοῦ προσώπου τοῦ Ἰὼβ ταῦτα καλῶς ἐλέγετο. Ὥστε οἱ καλοὶ λόγοι, ἐὰν μὴ καλῶς λέγωνται, καὶ μετὰ ὀρθῆς διαθέσεως, καὶ προσηκούσης διαιρέσεως, καὶ ἐπὶ καιροῦ καὶ προσώπου ὑποκειμένου ἐπιτηδείου πρὸς τὰ λεγόμενα, οὐκ ἐπαίνου μᾶλλον, ἀλλὰ μέμψεως ἄξιοι. • Ὑπολαβὼν δὲ Σωφὰρ ὁ Μιναῖος, λέγει, Οὐχ οὕτως ὑπελάμβανον ἀντερεῖν σε ταῦτα· καὶ οὐχὶ συνίετε μᾶλλον ἢ καὶ ἐγώ· παιδείαν ἐντροπῆς μου ἀκούσομαι, καὶ πνεῦμα ἐκ τῆς συνέσεως ἀποκρίνε ταί μοι. » Ολυμπιοδώρου καὶ Πολυχρονίου. Ἐνταῦθα οὐκ εἰς νοῦν ἔβαψαν οἱ ἐξηγησάμενοι, ἀλλὰ πολὺ τοῦ πρέποντος καὶ τῆς ἀληθείας διήμαρτον, καὶ τοῦ σκοποῦ οὐκ ἐφίκοντο. Ἔφασαν γὰρ ὡς ὁ Σωφάρ πρὸς μὲν τὸν Ἰὼβ εἶπεν, Οὐκ ᾤμην σε καθ ̓ ἡμῶν τούτοις χρήσασθαι τοῖς λόγοις, καὶ πικροὺς ἡμᾶς νομίζειν τοὺς τὰ συμφέροντα εἰσηγουμένους· πρὸς δὲ τοὺς φίλους στραφείς, εἴρηκεν, ὅτι Ὑμεῖς οὐ πάνυ κατανοεῖτε τὰ λεγόμενα ὑπὸ τοῦ Ἰώβ, ὡς ἐγώ. Εἶτα πάλιν πρὸς τὸν Ἰὼβ ἀποτείνεται, και C φησιν, ὅτι ἀκούσομαί σου τῆς παιδεύσεως, δι' ἧς ἡμᾶς εἰκότως ἐνέτρεψας, καὶ τοῦ πνεύματος τῆς συνέσεώς σου, δι ̓ οὗ καλῶς ἡμῖν ἀπεκρίνω. Ταῦτα δὲ, φασὶν, ὁ Σωφὰρ κατ' εἰρωνείαν εἶπεν, ἀντὶ τοῦ, Οὐδὲν συνετὸν οὐδὲ ἀπαίδευτον α, οὐδὲ οἷον ἡμᾶς ἐντρέψαι, λελάληκας. Καὶ ταῦτα μὲν οἱ ἐξηγηταί. Τῇ δ' ἀληθείᾳ ἄλλα δοκεῖ. Εἶπε γὰρ προσλαβών ε ἡ Ἰωῦ πρὸς τὸν Σωφάρ, Εἶτα ὑμεῖς ἐστε ἄνθρωποι, ἢ μεθ' ὑμῶν τελευτήσει σοφία; καμοὶ μὲν καρδία καθ' ὑμᾶς ἐστι. Καὶ μετ' ὀλίγα, Εἴη δὲ ὑμῖν κα σεῦσαι, καὶ ἀποβήσεται ὑμῖν σοφία. Ακούσατε δὲ ἔλεγχον τοῦ στόματός μου, κρίσει δὲ χειλέων μου προσέχετε· κωφεύσατε ἵνα λαλήσω, ἀναγγε λῶ γὰρ ὑμῶν ἀκουόντων. Πρὸς ταῦτα τὴν ἀπόκρι σιν καὶ ἀντιλογίαν ὁ Ἐλιφὰς ἐποιήσατο· ὁ δὲ Σω φὰρ ἔδινε μὲν τὴν ἀντίῤῥησιν, ἀνέμενε δὲ παυθῆ ναι τὸν Ἐλιφάζ, καὶ τότε αὐτὸν ἀποκριθῆναι πρὸς ἃ ἤκουσεν. Ἐπεὶ τοίνυν καὶ ὁ Ἐλιφὰς λαλῶν ἐπαύσατο, καὶ ὁ Ἰὼβ πάλιν πρὸς ἐκεῖνον τὰ παρ' ἑαυτοῦ ἀντέθηκε, διαδέχεται νῦν ὁ Σωφὰρ τοὺς λόγους, καὶ ἀποκρίνεται πρὸς ἃ πρότερον ἤκουσε παρὰ τοῦ Ἰώβ, καί φησι πρὸς αὐτὸν, Ὤμην σε, ὦ Ἰώβ, πολλῶν πρὸς σὲ καὶ καλῶν εἰρημένων λόγων, ἡσυχίαν ἄγειν συνθησόμενον ταῖς παραινέσεσιν, οὐ μὴν ἀντιφθέγ ξασθαι πρὸς ἡμᾶς τοὺς σοὺς φίλους, καὶ εἰπεῖν, ὅτι D VARIE LECTIONES. 2:3 Οὐ συνίετε οὐδὲ νοεῖτε πλέον τι παρ' ὃ ἐγώ· ταπει- Α nobis amicis tuis contradicturum, aut, quod majore νωθῆναι μὲν οὖν σε μᾶλλον ὑπελάμβανον, καὶ ἐρεῖν, ὅτι Ὑμᾶς τοὺς παιδεύοντάς με καὶ ἐντρέποντας, ἡδέως δέξομαι, καὶ ἀκούσομαι τῆς ὑμετέρας νουθε σίας, καὶ ὁμολογήσω, ὅτι ταῦτα ἅπερ μοι ἀποκρίνεσθε καὶ λαλεῖτε, πνεῦμα ὄντως ἐστὶ συνέσεως· σὺ δὲ τοὐναντίον ἅπαν, ἑαυτῷ μὲν σοφίαν καὶ σύνεσιν ἐμαρτύρησας, ἡμῖν δὲ σιγῆν ἐπέταξας, καὶ ἀκούειν σου διδάσκοντος, ὡς τῆς σιωπῆς μᾶλλον ἡμῖν πρεπούσης, ἢ τοῦ λόγου. « Μὴ ταῦτα ἔγνως ἀπὸ τοῦ ἔτι, ἀφ' οὗ ἐτέθη ἄνθρωπος ἐπὶ τῆς γῆς; » Μὴ γάρ τι καινὸν γέγονε, φησὶν, ἀφ' οὗ ὁ κόσμος ἐγένετο; οὐδὲν παράδοξον γίνεται, οὐδεμία καινοτο μία, οὐδὲ ἐναλλαγή. Εἶδες πώποτε ἀδίκως τιμωρηθέντα τινὰ παρὰ Θεοῦ; Τὸ δὲ, ἀπὸ τοῦ ἔτι, ὁ Σύμἐκδέδωκεν, μαχος, ἀπ' αἰῶνος, • Ἐὰν ἀναβῇ εἰς οὐρανὸν αὐτοῦ τὰ δῶρα, ἡ δὲ θυσία αὐτοῦ νεφῶν ἅψηται· ὅταν γὰρ δοκῇ ήδη κατεστηρίχθαι, τότε εἰς τέλος ἀπολεῖται. Οἱ δὲ εἰδότες αὐτὸν ἐροῦσι, Ποῦ ἐστιν; Ὥσπερ ἐνύπνιον ἐκπετασθὲν οὐ μὴ εὑρεθῇ· ἔπτη δὲ ὥσπερ φάσμα νυκτερινόν. » intelligentia et prudentia te prediti non simus, diclurum; sed humiliatum potius dicere te hoc voluisse opinabar: Libenti vos animo suscipiam, et monitis vestris auscultabo, qui me instituitis, et ruborem mihi suffunditis, et reipsa confitebor, non sine intelligentiæ spiritu hæc a vobis dici et responderi; tu vero plane e contrario, tibi ipsi quidem sapientiae et prudentiæ testimonium detulisti, nobis vero silentium (quasi illud nobis potius quam sermo conveniret), et ut te docentem audiremus imperasti. VERS. 4. « Nonne hæc nosti ab eo quod olim, ex quo positus est homo super terram ? › Num aliquid, inquit, novum, ex quo mundus faetus est, exstitit? nibil paradoxum, nulla innovatio. aut rerum mutatio accidit. Vidistine aliquando quempiam a Deo injuste supplicio affectum ? Hlud autem, ab co quod olim, Symmachus, a sæculo, est interpretatus. VERS. 6-8. 4 Si ascenderint in eclum dona ejus, et sacrificium ejus tetigerit nubes : nam cum visus fuerit jam firmatus esse, tunc in finem peribit. Qui autem noverant eum, dicent, Ubi est? Tanquam somnium quod avolavit, non invenietur; volavit autem sicut visio nocturna. » Olympiodori et Polychronii. Ne, inquit, sacrificia mihi obtrudas, quibus divinum numen colere te et honorare existimabas: licet enim improbus dona offerat quæ altitudine sua ad cœlum pertingant, et sacrificia ejus nubes ipsas attingere, et bona quæ possidet stabilia esse videantur, cum Deus fructuum oblationes qui ex iniquitate comparantur repudiet, ad extremum peribit, nec fructum ullum ex simulatis et fictis suis sacrificiis percipiet. Deus enim simulatam pietatis speciem in nulla æstimatione habet, sed avaritiae et inexhaust cupiditatis panas repetit; et qui prius omnium opinione pius habebatur, supplicio affectus, personatam tantum pietatem habuisse convincitur. Quemadmodum enim qui per somnium ditescunt, stabiles divitias non possident, sed una cum somno felicitas eorum finem sortitur: ita neque homini impio bonorum fruitio firma est, sed tanquam insomnium et spectrum nocturnum, omnia ejus transeunt, et in nibilum rediguntur; ita ut qui prius eum cognoverant, stupore attoniti dicant : Ubi est ? id est : Ubi gloria? ubi dominatio? ubi honor? ubi divitiae? Omnia vana sunt, fastus ejus et arrogantia in nihilum cessit. Ruina ejus subita adeo et improvisa exsistit, ne cladem ejus ex causa aliqua naturali, sed ex potestate quadam divina et admirabili provenire existimes. Sed neque iniquitates tantum quas im Ὀλυμπιοδώρου καὶ Πολυχρονίου. Μή μοι, φησί, τὰς θυσίας εἴπῃς, αἷς τιμᾶν τὸ Θεῖον ἐνόμιζες· ὁ γὰρ παράνομος, ἐὰν οὐρανομήκεις δωροφορίας προσαγάγῃ, καὶ ἐὰν δόξωσιν αἱ θυσίαι αὐτοῦ τῶν νεφε- α λῶν ἅπτεσθαι, καὶ δόξῃ τὰ ἀγαθὰ βεβαίως ἔχειν, Θεοῦ μὴ προσιεμένου τὰς ἐξ ἀδικίας καρποφορίας, εἰς τέλος ἀπόλλυται, οὐδὲν ἐκ τῶν ἐπιπλάστων θυσιῶν ὠφεληθείς. Οὐ γὰρ τὸ πρόσχημα τῆς εὐσεβείας αἰδεῖται Θεὸς, ἀλλ' ὑπὲρ τῆς πλεονεξίας τὴν δίκην εἰσπράττεται· καὶ ὁ παρὰ πᾶσιν εὐσεβὴς νομιζόμε νης πρότερον, κολασθεὶς ἐλέγχεται μόνον ἐπὶ σκηνῆς ἔχων τὴν εὐσέβειαν. Ως γὰρ οἱ κατ' ὄναρ πλου τοῦντες, οὐκ ἀσφαλῆ τὴν κτῆσιν ἔχουσιν, ὅρος δὲ τῆς εὐημερίας ὁ ὕπνος αὐτοῖς· οὕτως οὐδὲ τῷ παρανόμῳ βεβαία τῶν ἀγαθῶν ἡ ἀπόλαυσις, ἀλλ ̓ οὔ τως οἴχεται τὰ κατ' αὐτὸν, καὶ εἰς ἀνυπαρξίαν χωρεῖ, ὡς ἐνύπνιον καὶ φάσμα νυκτερινόν· ὡς τοὺς πρότερον εἰδότας αὐτὸν μετ' ἐκπλήξεως λέγειν, Ποῦ ἐστιν; ἀντὶ τοῦ, Ποῦ ἡ δόξα ; ποῦ ἡ δυναστεία; D ποῦ ἡ τιμή; ποῦ ὁ πλοῦτος; πάντα μάταια, εἰς τὸ μηδὲν αὐτῷ κατέληξεν ἡ ὑπερηφάνεια. Οὕτως ἁθρόως αὐτοῦ ἡ ἀπώλεια γίνεται, ἵνα μὴ νομίσης κατὰ φυσικὴν ἀκολουθίαν τὴν συμφορὰν εἶναι, ἀλλὰ κατά θείαν τινὰ δύναμιν καὶ παράδοξον. Μή μοι λέγε ἀνομίας μόνον, ἀλλὰ κἂν θυσίας προσενέγκῃ ὁ ἄδικος, οὐδὲν ὄφελος. Ακουέτωσαν οἱ ἐξ ἀδικίας καὶ πλεονεξίας καρποφοροῦντες, εἶτα δοκοῦντες εὐσεβεῖν. pius admisit, commemora; licet enim sacrificia etiam obtulerit, fructum nullum ex iis percipiet. Audiant hæc qui injustitiæ et avaritiæ dona offerunt, et pro piis et religiosis haberi volunt. • Τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ ὀλέσαισαν ἥττονες, αἱ δὲ χεῖ ρες αὐτοῦ πυρσεύσαισαν ὁδύνας. » Τοὺς μὲν υἱοὺς αὐτοῦ, φησὶν, ἀναιροῦσιν ἐλάχιστοί τινες, καὶ κρατοῦσιν αὐτῶν ὑποδεέστεροι· καὶ εἰκό VERS. 10. Filios ejus disperdant minores, et ipse manus ejus succendant dolores. › Quidam e minimis, inquit, filios ejus de medio tollunt, et qui infra corum sortem sunt, imperium. in eos obtinent : et merito quidem, quia paternæ A τως, ὅτι μιμηταὶ τῆς πατρικῆς ὑπῆρξαν ἀσεβείας. impietatis imitatores erant : Semen enim impiorum peribit 99. Ipse autem suis facinoribus rogum sibi accendit; πυρσός enim fax est, manus autem, actiones actiones igitur ejus supplicium illi accendent, homini impio, scilicet, cujus preces pro peccato illi imputantur. Simile quid prophetia dicit: Ambulate in lumine ignis vestri, et in flamma quam succendistis 99*. VERS. 11. • Ossa ejus impleta sunt juventute ejus, et cum eo super pulverem dormient. › Impleti sunt animi ejus nervi juvenili cupiditate: morte autem omnia delente, luxus nullum lucrum ei afferet, nec quidquam, præter solam ipsius cupiditatem, injustas scilicet actiones, una cum ipso in sepulcrum descendet. VERS. 13, 14. « Non parcet ei, et non relinquet . eam, et colliget eam in medio gutture suo, et non poterit subvenire sibi. Desiderio, inquit, immoderato et inexplebili, improbitati adhaerebit, illamque amplexabitur, ac tanquam dulcem aliquem cibum cum voluptate in gutture constringet; id est : Postquam cum acerbilate damnum et perniciem aliorum machinatus fuerit, operi tunc manum admovebit. Homini autem improbo, cum supplicia sustinenda sunt, improbitas sua prodesse non poterit: dolosæ enim machinationes contra alios, tantum absunt ut eum juvent, ut e contrario supplicium procurent. VERS. 15. e Divitiae inique congregatæ evomen tur. » Id est, cum dolore effundentur et dissipabuntur. Omnia enim agit impius, et in eum scopum omnes ejus actiones collineant, ut rebus alterius potiatur : postquam autem rerum omnium potestatem assecutus sibi videbitur, tunc divitias ad alios transferri videbit. Licet enim adeo secure eas possideat, ac si in ventre inclusas teneret, subito tamen cum dolore jacturam earum faciet (illud enim innuit, evomentur) quod iis evenire solet qui, improbis artibus dlitescentes, a Deo supplicio plectuntur, et de bonorum possessione deturbantur. • De domo ejus extrahet eum angelus. Σπέρμα γὰρ ἀσεβῶν ἐξολοθρευθήσεται. Αὐτὸς δὲ αὐτῷ διὰ τῶν οἰκείων πράξεων ἐξάπτει τὴν πυράν πυρσὸς γὰρ ἡ λαμπάς, χεῖρες δὲ αἱ πράξεις· α! οὖν πράξεις αὐτοῦ ἐξάψουσιν αὐτῷ κόλασιν, δηλονότι τῷ ἀσεβεῖ, οὗ ἡ προσευχὴ λογίζεται εἰς ἁμαρτίαν. Ομοιον ἡ προφητεία λέγει, Πορεύεσθε τῷ φωτὶ τοῦ πυρὸς ὑμῶν, καὶ τῇ φλογὶ ᾗ ἐξεκαύσατε. • Ὀστᾶ αὐτοῦ ἐνεπλήσθησαν νεότητος αὐτοῦ, καὶ μετ' αὐτοῦ ἐπὶ χώματος κοιμηθήσεται. » Ἐνεπλήσθησαν οἱ τόνοι τῆς ψυχῆς αὐτοῦ νεωτερι κῆς ἐπιθυμίας· οὐδὲν δὲ ἀποίσεται κέρδος ἐκ τῆς τρυφῆς, τοῦ θανάτου ἀφανίζοντος ἅπαντα, ἀλλ' οὐδὲ συγκαταβήσεταί τι αὐτοῦ ἐν τῷ τάφῳ, εἰ μὴ B αὐτὴ αὐτοῦ ἡ ἐπιθυμία, τουτέστιν, αἱ ἄδικοι πράξεις. C «Οὐ φείσεται αὐτῆς, καὶ οὐκ ἐγκαταλείψει αυ τὴν, καὶ συνάξει αὐτὴν ἐν μέσῳ τοῦ λάρυγγος αυ τοῦ, καὶ οὐ μὴ δυνηθῇ βοηθῆσαι ἑαυτῷ. » Αφειδώς, φησί, καὶ ἀπλήστως ἀνθέξεταί τε τῆς κακίας, καὶ περιέξεται, καὶ ὥσπερ τινὰ τροφήν ἡδεῖαν μεθ ̓ ἡδονῆς αὐτὴν συνέξει ἐν τῇ φάρυγγι, τουτέστι, πικρῶς κατασκευάζων τὴν καθ' ἑτέρων βλάβην, οὕτως ἐγχειρεῖ τῇ πράξει. Ἐν δὲ τῷ καιρῷ καθ ̓ ἂν ὑπομένει τὰς τιμωρίας, οὐδὲν ἐπαμῖναι τῷ κακῷ ἡ κακία δυνήσεται· ἡ γὰρ καθ' ἑτέρων συν σκευὴ οὐ μόνον οὐκ ὀνίνησί τι, ἀλλ' ἐκ τῶν ἐναντίων καὶ τιμωρίας αὐτῷ πρόξενος γίνεται. • Πλοῦτος ἀδίκως συναγόμενος ἐξεμεθήσεται. » Τουτέστι, μετὰ ὀδύνης ἐκχυθήσεται. Πάντα μὲν γὰρ ὁ ἀσεβὴς πράττει, ὥστε τὰ ἀλλότρια λαβεῖν, καὶ πρὸς τοῦτον βλέπει τὸν σκοπὸν τὰ παρ' αὐτοῦ γινόμενα· ἐπειδὰν δὲ ἐγκρατὴς τῶν ὅλων εἶναι δόξῃ, τότε τὸν πλοῦτον εἰς ἑτέρους μεταφερόμενον ὄψεται. Κἂν γὰρ οὕτως αὐτὸν ἐν ἀσφαλείᾳ ἔχῃ, ὥσπερ ἐν κοιλίᾳ, ταχέως αὐτὸν ἀποβαλεῖ μετὰ ὀδύνης· τοῦτο γάρ ἐστιν, ἐξεμεθήσεται· ὅπερ συμβαίνει τοῖς ἀδί κως πλουτοῦσι, τοῦ Θεοῦ τιμωρουμένου, καὶ τῶν κτηθέντων ἀλλοτριοῦντος. • Ἐξ οἰκίας αὐτοῦ ἐξελκύσει αὐτὸν ἄγγελος. » Κατὰ δὲ τὸ ῥητόν· Αγγελός τις τῶν εἰς τιμωρίαν τεταγμένων, πάντων αὐτὸν ἐξώσει τῶν ἀγαθῶν, δηλονότι τὸν ἄδικον· ἀπὸ γὰρ τῆς οἰκίας τὸ πᾶν ἐσήμανεν. Οἱ δὲ λοιποὶ ἀντὶ τοῦ, ἐξ οἰκίας αὐτοῦ, ἐκ γαστρός, ἐξέδωκαν· ἵνα εἴπωσιν, ὅτι ὡς ἐκ γαστρός, ἐκ τοῦ σώματος τὴν ψυχὴν τοῦ ἀδίκου ὁ ἄγγελος ἐξελκύσει, καὶ βιαίως ἀνελεῖ. • Θυμὸν δὲ δρακόντων θηλάσειεν, ἀνέλοι δὲ αὐτὸν γλῶσσα ὄφεως. » Οὕτω, φησὶν, ἔσται εἰς παντελή χωρῶν ἀπώλειαν, καὶ ὑπὸ τῆς ἰδίας κακίας ἀναλωθήσεται, ὥσπερ τις ὑπὸ ὄψεως δηχθείς, ἢ δρακόντων Ιὸν καταπιών διὰ γὰρ τοῦ θυμοῦ τὸν ἱὸν ἐσήμανε. Καλῶς δὲ ἔφη, θηλάσειεν, ἵνα εἴπῃ, ὅτι προαιρετικῶς καὶ καθ' A Recte autem dixit, sugat; ac si diceret, quod im ἡδονὴν, ὥσπερ τι γάλα, τῆς κακίας τὸν θανατηφόρον τὸν ἀμέλγων, συναύξεται μὲν αὐτῇ, καὶ ποιοῦται κατ' αὐτήν· ἀπὸ δὲ αὐτῆς ἀναιρεῖται. Γλῶσσα δὲ βρεώς ἐστιν ἡ τοῦ πονηροῦ λαλοῦντος τὰ ἐναντία. • Διὰ τοῦτο οὐκ ἀνθήσει αὐτοῦ τὰ ἀγαθά· ὅταν δὲ δοκῇ ἤδη πεπληρῶσθαι, θλιβήσεται· πᾶσα δὲ ἀνάγκη ἐπ' αὐτὸν ἐπελεύσεται, εἴ πως εἴ πληρῶσαι γαστέρα αὐτοῦ. » Ἴσως μὲν οὖν οὐδὲ ἐξανθήσει αὐτοῦ τὰ ἀγαθά, ἀλλ' ὁμοῦ τῷ ἄνθει 1 μαρανθήσεται· εἰ δὲ καὶ δόξει πλήρης εἶναι, καὶ πᾶσι κομᾷν τοῖς ἀγαθοῖς, τότε πᾶσα αὐτὸν ἀνάγκη καὶ θλίψις καταλήψεται, ὥστε πληρῶσαι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ὀδυνῶν. Ταῦτα προτρεπτικὰ ἡμῖν, ἵνα ἀφιστώμεθα τῶν ἀλλοτρίων· εἶχε ὁ ταῦτα κτώμενος, ὅταν ἐν ἀφθόνοις εἶναι δόξῃ, τότε τὴν ἐσχάτην ὑποστήσεται ἔνδειαν, ὥστε ζητεῖν ὅπως πληρώσαι τὴν γαστέρα αὑτοῦ κενὴν οὖσαν καὶ ἐνδεῆ. • Ἐπαποστείλαι ἐπ' αὐτὸν θυμὸν ὀργῆς, νίψαι ἐπ' αὐτὸν ὀδύνας. » Ο δὲ Σύμμαχος, ἐπιβρέξει, δηλονότι ὁ Θεός. Ταῦτα, φησίν, ὑποστήσεται ὁ ἀσεβής, τοῦ Θεοῦ ὀργίλως τὴν κατ' αὐτοῦ πέμποντος πληγὴν ὀξεῖαν καὶ ἀλλεπάλληλον, δίκην ὑετοῦ φορᾶς, ἐδύνας ἐπ' αὐτὸν ἀφιεῖσαν· ἄκρως [ἴσ. add. γὰρ] αὐτὸν τιμωρούμενος, νιφετῶν δίκην, κατακλύσει αὐτὸν ταῖς ἐδύναις. • Αστρα δὲ ἐν διαίταις αὐτοῦ περιπατήσαισαν. » B C pius arbitrii sui proposito et cum delectatione, tanquam lac, letiferum improbitatis virus sugens, cum ea quidem accrescit, et secundum eam eanescit; nihilominus tamen ab ea de medio tolletur. Lingua autem impii qui contraria veritati loquitur, lingua serpentis est. VERS. 21-23. Propter hoc non florebunt ejus bona, et cum putaverit se jam repletum esse, coarctabitur omnis autem necessitas in eum superveniet, si quo modo sit implere ventrem suum. › Fortasse etiam neque bona ejus efflorescent, verum in ipso flore marcescent: quod si plenus esse, et omnibus bonis abundare videbitur, tunc omnis necessitas et afflictio illum invadet, ita ut anima ejus doloribus repleatur. Hæc nobis, ut ab alienis abstineamus, adhortationis loco inserviunt; quandoquidem qui hæc possidet, cum prospera fortuna uti videbitur, tunc extremam inopiam sustinebit, ita ut quomodo ventrem vacuum et egenum explere possit, quæsiturus sit. Immittat in eum furorem iræ, lavet super eum dolores. > Symmachus vero, depluet, scilicet, Deus. Hæc, inquit, impius palietur, Deo cum indignatione celerem ac sine intermissione continuam plagam illi inferente, quæ instar pluviæ cum impetu ruentis, dolores illi immittet: summo enim supplicio illum afficiens, doloribus, tanquam imbre nivali, eum adobruet. VERS. 25. • Sidera autem in tabernaculis ejus obambulent. > : Alia autem exemplaria habent non obambulent ; ac si diceret Nullus splendor ei relinquetur. Juxta vero alteram lectionem, ambulant, spectra scilicet terribilia eum perterrefacient; vel, ædes vacuæ et desertæ reddentur, ita ut nudatæ tectis, stellæ in eis coruscent ; vel fulmina intelligit ; sic enim Aquila reddidit: Et fulgor a facie ejus ibit in eum; a facie scilicet Dei, id est : Ejus imperio fulmina et fulgura in impios immittentur. Possunt etiam verba aliter intelligi, quod, scilicet, astrorum nomine justos intelligat, qui tanquam luminaria in mundo exsistunt: et quoniam supra dictum est, quod quæ illi congregarunt, justi comedent, hoc ipsum nunc aliter effert, quod Sidera in tabernaculis impiorum obambulabunt, id est, justi illorum bona accipient. Ἕτερα δὲ ἀντίγραφα, μὴ περιπατήσαισαν, ἔχει ἵνα εἴπῃ, ὅτι Οὐδεμία αὐτῷ λαμπρότης υπολειφθή σεται· κατὰ δὲ τὸ, περιπατήσαισαν, ἀντὶ τοῦ, φοβερὰ αὐτὸν ἐκδειματώσει φαντάσματα· ἤτοι δὲ τὸ ἠρημῶσθαι δηλοῖ τὰς οἰκίας, ὡς καταστράπτειν ἐν αὐταῖς τοὺς ἀστέρας, τῶν ὀρόφων ὄντων ἀνακεκα λυμμένων· ἢ καὶ σκηπτοὺς λέγει· οὕτω καὶ Ἀκύλας ἐκδέδωκε, Καὶ ἀστραπὴ ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ πορεύσεται ἐπ' αὐτὸν, ἀντὶ τοῦ, Ἐκ προσώπου τοῦ Θεοῦ, τουτέστιν, ἐκ προστάγματος σκηπτοὶ καὶ κεραυνοί κατὰ τοῦ ἀσεβοῦς ἐνεχθήσονται. Εστι δὲ καὶ ἄλλως νοῆσαι, ὅτι ἄστρα τοὺς δικαίους ὀνομάζει, ὡς φωστῆρας ὄντας ἐν κόσμῳ· καὶ ἐπειδὴ ἐν τοῖς D ἔμπροσθεν εἴρηται, ὅτι "Α ἐκεῖνοι συνήγαγον, δίκαιοι ἔδονται, τὸ αὐτὸ καὶ νῦν ἑτέρως λέγει, ὅτι Τὰ ἄστρα ἐν ταῖς τῶν ἀσεβῶν διαίταις περιπατήσουσι, ραλήψονται. τουτέστιν, οἱ δίκαιοι τὰ ἐκείνων ἀγαθὰ πα Comedet eum ignis qui non accenditur. Aquila et Theodotio, non sufflatus, reddiderunt; Symmachus vero, sine sufflatione: ignis, scilicet (si verba sensu obvio et omnibus aperto sumantur), qui non de industria accenditur, sed casu demissus est, qualis ille fuit qui Jobi greges et pastores devoravit, quem etiam innuere videtur. Sensu autem ma VARIÆ LECTIONES. Τῖς, ἀνθεῖν. gis recondito, ignis qui non accenditur, vel con- Α πῦρ ἐστιν, ἤτοι τὸ κατὰ συνείδησιν, ἢ καὶ τὸ ἀποscientia ignis est, vel ille qui tribunalibus futuris reservatur : supplicii etenim illie futuri mysterium hinc discimus, quod ut diligenter caveamus ne aliquando patiamur, ignem dixit qui non accenditur impium devorare. Ignis autem noster materalis, quem oculis cernimus, accenditur; qui autem peccatores corripit, et intus eos adurit, ille est qui non accenditur cujus si imaginem quamdam habere cupis, cogita tecum hominem gravissima febre laborantem et igne ardentem, qui, nemine externum hunc et materialem ignem admovente, conflagrat; oculis nullum ignem in co cernes, intus tamen deprehenditur, et viscera ejus adurit : non aliter qui peccatorum febre corripitur, igne exuritur. VERS. 26. Lædat advena domum ejus. › Olymp. et Pol. Id est, hospes aliquis et alienigena. Hoc autem ad extremam impii imbecillitatem et tenuitatem indicandam usurpatur. Familia reliquias et postremum, advenam vocat. Non obscure vero in Graeco textu sic redditum est, ac si diceret : Suppli cium etiam ad unum perveniet, ita ut ne memoria quidem ejus ulla relinquatur. Vans. 27. « Εt delegat caelum iniquitates ejus, et terra insurgat adversus eum. › Universa, inquit, natura inimicitias cum eo ge ret, qui Deo invisus est ; et partem quidem malos rum a cœlo, Deum inimicum habens, partem vero a terra, hominibus contra ipsum insurgentibus, sustinebit : et coelum quidem, divina justitia actiones ejus manifestante, in eo quod peccata suppliciis desuper immissis puniat, iniquitates ejus revelabit; terra vero, instructis et armatis copiis, illum debellapit. Hæc autem ideo dixit, quia Jobi greges igne cœlitus demisso, et liberi ruina do:nus flata æreo conquassata interierunt; boum vero, asinarum et camelorum armenta, infra hic ab hostibus in terra direpta sunt. Hæc autem omnia Jobo propter ipsius peccata illata esse, Soplrarus astruere conatur. VERS. 28. « Trabat domum ejus perditio in ti nem. › id est: Exitio totali peribit, et quando Deus punire decreverit, supplicium ejus omnia pervadet, nec quidquam intactum relinquet. VERS. 29. • Hæc est pars hominis impii a Domine, et possessio bonorum ejus a superinten dente. > Haec, inquit, impius a Deo consequetur, et multarum possessionum finis erit supplicium : quoniam enim bona possidens, divinam beneficentiam non animadvertit, plenitudo iræ, a Deo qui omnia intuetur, tanquam possessio et portio ei datur. Episcopi autem, cum audiunt in sacra Scriptura Deum hoc nomine indigitari, saluti gregis vigili custodia prospicientes, et fide, vita inculpata, ac doctrina Εἴσ. ἔγκειται. ἡ ἴσ. suppl. οὐκ. B κείμενον ἐν τοῖς μέλλουσι δικαιωτηρίοις· μυστήριον γάρ τι μανθάνομεν περὶ τῆς ἐκεῖσε κολάσεως, ἵνα φυλασσώμεθα αὐτὴν παθεῖν, πῦρ εἶπεν ἄκαυστον κατέδεσθαι τὸν ἀσεβῆ. Τὸ δὲ παρ' ἡμῖν τοῦτο τὸ ὑλικὸν οὐκ ἔστιν ἄκαυστον· βλέπομεν γὰρ αὐτό ἐκεῖνο δὲ ἄκαυστόν ἐστι τὸ πῦρ, τὸ ἐπὶ τοὺς ἁμαρτω λοὺς ἐρχόμενον, ὃ ἔνδον αὐτοὺς καίει. Ἐὰν θελήσῃς εἰκόνα λαβεῖν τοῦ πυρὸς ἐκείνου, νόει μοι τὸν εἰς ὑπερβολὴν πυρέσσοντα, καὶ ὑπὸ πυρὸς φλεγόμενον, ὃς καταφλέγεται, οὐδενὸς αὐτῷ τὸ ἔξωθεν τοῦτο καὶ ἔνυλον πῦρ προσαγαγόντος· οὐχ εὑρήσεις ἔψει τὸ πῦρ ἐν αὐτῷ, ὑπόκειται 6 δὲ, καὶ ἐκκαίει αὐτοῦ τὰ σπλάγχνα· οὕτως ἀπὸ τῶν ἁμαρτημάτων πυρέττων τις ἐκκαίεται. • Κακώσαι δὲ αὐτοῦ ἐπήλυτος τὸν οἶκον. » Ολυμπιοδώρου καὶ Πολυχρονίου. Τουτέστι, ξένος τις καὶ ἀλλογενής. Τοῦτο δὲ εἰς ἔνδειξιν τῆς ἄγαν ἀσθενείας τοῦ ἀσεβοῦς παρείληπται. Ἐπήλυ τον καλεῖ τὸν ὑπολελειμμένον τοῦ οἴκου. b ̓Ασαφῶς δὲ μετενήνεκται εἰς τὸ Ἑλληνικόν· ἵνα εἴπῃ, ὅτι καὶ μέχρι ἑνὸς χωρήσει ἡ τιμωρία, ὥστε μηδὲ μνημό συνον αὐτοῦ περιλειφθῆναι. • Ανακαλύψαι δὲ αὐτοῦ ὁ οὐρανὸς τὰς ἀνομίας, γῆ δὲ ἐπανασταίη αὐτῷ, ο * Πᾶσα, φησίν, ἡ φύσις ἐχθρανεῖ τῷ θεοστυγεί καὶ τὰ μὲν τῶν δεινῶν ἐξ οὐρανοῦ ὑποστήσεται, τὸν Θεὸν ἔχων πολέμιον, τὰ δὲ ἐκ γῆς, τῶν ἀνθρώπων αὐτῷ ἐπανισταμένων· καὶ οὐρανὸς μὲν ἀνακαλύψει τὰς ἀνομίας αὐτοῦ, τῆς θείας δίκης ἐκφανερούσης τὰ κατ' αὐτὸν, ἐν τῷ ἄνωθεν ἐπιπέμπειν τὴν ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασι κόλασιν· αὐτὴ δὲ ἡ γῆ πολεμήσει αὐτ τῷ, ὁπλιτικὰς ἑκτάττουσα φάλαγγας. Ταῦτα δὲ εἶ πεν, ἐπειδὴ τῷ Ἰὼβ τὰ μὲν ποίμνια, καὶ οἱ παῖδες, τὰ μὲν τῷ ἄνωθεν ἐνηνεγμένῳ πυρὶ, οἱ δὲ καὶ τῷ ἀερίῳ πνεύματι, ὑφ' οὗ ἡ οἰκία δονηθεῖσα κατα έπεσε, διεφθάρησαν· αἱ δὲ βοῶν ἀγέλαι, καὶ ὄνων, καὶ τῶν καμήλων, κάτωθεν ὑπὸ τῶν πολεμίων διηρπάγησαν. Κατασκευάζει οὖν ὁ Σωφάρ, ὅτι πάντα δι' ἁμαρτίαν ἐπ' αὐτὸν ἐπηνέχθη. • Ελκύσαι τὸν οἶκον αὐτοῦ ἀπώλεια εἰς τέλος. κ Τουτέστι, πανωλεθρία διαφθαρήσεται, καὶ πάντα ἡ παρὰ Θεοῦ κόλασις ἐπιδραμεῖται, ἡνίκα ἂν Θεὸς Ο καταψηφίσηται τὴν τιμωρίαν. • Αὕτη ἡ μερὶς ἀνθρώπου ἀσεβοῦς παρὰ Κυρίου, καὶ κτῆμα ὑπαρχόντων αὐτῷ παρὰ τοῦ ἐπισκό που. Τούτων, φησί, παρὰ τοῦ Θεοῦ τεύξεται ὁ ἀσεβής, καὶ τὸ πέρας τῆς πολλῆς κτήσεως ἡ τιμωρία· ἐπειδὴ γὰρ κτησάμενος τὰ ἀγαθὰ, οὐκ ᾔσθετο τῆς θείας εὐεργεσίας, δίδοται αὐτῷ κτῆμα καὶ μερὶς, τὸ πλή ρωμα τῆς ὀργῆς παρὰ τοῦ τὰ πάντα ἐπισκοποῦντος Θεοῦ. Ακούοντες δὲ οἱ ἐπίσκοποι, ὡς ὁ Θεὸς ταύτῃ κέκληται τῇ προσηγορία παρὰ τῇ Γραφῇ, τηρείτων σαν τῆς προσηγορίας τὸ ἀξίωμα, ἐπαγρύπνως τὰ VARIE LECTIONES. |