MODUS EXPERIMENTI CIRCA TABULAM SUPRASCRIPTAM.

INTELLIGANTUR pondera, quibus usi sumus, ejus generis et computationis, quibus aurifabri utuntur, ut libra capiat uncias 12. uncia viginti denarios, de

narius grana 24. Delegimus autem corpus auri, ad cujus exporrectionis mensuram reliquorum corporum rationes applicaremus, non tantum quia gravissimum, sed quia maxime unum et sui simile. Reliqua enim corpora quæ quiddam continent volatilis, etiam ignem passa varietatem retinent ponderis et spatii; sed aurum depuratum eam plane exuisse videtur, atque ubique simile esse. Experimentum vero hujusmodi erat. Unciam auri puri in figuram aleæ sive cubi efformavimus; dein vasculum quadratum paravimus, quod corpus illud auri caperet, atque ei exacte conveniret, nisi quod esset nonnihil altius, ita tamen ut locus intra vasculum, quo cubus ille auri adscenderat, linea conspicua signaretur. Id fecimus liquorum gratia, ut cum liquor aliquis intra idem vasculum immittendus esset, ne difflueret, atque hoc modo justa mensura commodius servari posset. Simul autem aliud vasculum fieri fecimus; quod cum altero illo, pondere et contento prorsus par esset; ut in pari vasculo corporis contenti tantum ratio appareret. Tum cubos ejusdem magnitudinis sive dimensi fieri fecimus, in omnibus materiis in Tabula specificatis, quæ sectionem pati possent; liquoribus vero ex tempore usi sumus, implendo scilicet vasculum quousque liquor ad locum illum signatum adscenderet; pulveres eodem modo; sed intelligantur pulveres maxime et fortiter compressi. Hoc enim potissimum ad æquationem pertinet, nec casum recipit. Itaque non alia fuit probatio, quam ut unum ex vasculis vacuum cum uncia in una lance, alterum ex vásculis cum corpore in altera parte po

neretur, et ratio ponderis exciperetur; quod quanto esset diminutum, tanto dimensum ejusdem corporis intelligitur auctum. Exempli gratia, cum auri cubus det unciam unam, adipis vero denarium unum; liquet exporrectionem corporis auri, collatam ad exporrectionem corporis adipis, habere rationem vicecuplam. Mensuræ autem ejus, quæ unciam auri capiebat, modum etiam excipere et notare visum est; ea erat pintæ vinariæ, qualis apud nos Anglos in usu est, pars 269. paulo minus. Probatio vero talis erat. Pondus aquæ, quod intra vasculum sub illa linea continebatur, notavimus, ac tum pondus aquæ intra pintam contentum similiter notavimus, et ex rationibus ponderum rationes mensurarum collegimus.

MONITA.

VIDENDUM, num forte contractio corporis arctior, ex vi unita, nanciscatur majorem rationem ponderis, quam pro quantitate materiæ; id utrum fiat necne ex historia propria ponderis constabit. Quod si fiat, fallit certe supputatio; et quo corpora sunt extensiora, eo plus habent materiæ quam pro calculo ponderis et mensuræ, quæ ex eo pendet.

2. Parvitas vasis quo usi sumus, et forma etiam (licet ad cubos illos recipiendos habilis et apta), ad rationes exquisitas verificandas minus propria fuit. Nam nec minutias infra grani dimidium et quadrantem facile excipere licebat, et quadrata illa superficies, in parvo nec sensibili adscensu sive altitudine, notabilem ponderis differentiam trahere potuit, contra quam fit in vasis in acutum surgentibus.

3. Minime dubium est etiam complura corpora, quæ in Tabula ponuntur, intra suam speciem magis et minus recipere quoad pondera et dimensa. Nam et aquæ et vina, et similia, sunt certe alia aliis graviora. Itaque quoad calculationem exquisitam casum quendam ista res recipit, neque ea individua, in quæ experimentum nostrum incidit, naturam speciei exacte referre, neque cum aliorum experimentis fortasse omnino in minimis consentire possunt.

4. In Tabulam superiorem conjecimus ea corpora, quæ spatium sive mensuram commode implere corpore integro, et tanquam similari possent, quæque etiam pondus habeant, ex cujus rationibus de materiæ coacervatione judicium faciamus. Itaque tria genera corporum huc retrahi non poterant. Primo, ea quæ dimensioni cubicæ satisfacere non poterant, ut folia, flores, pelliculæ, membranæ. Secundo, corpora inæqualiter cava et porosa, ut spongiæ, suber, vellera. Tertio, pneumatica pondere non dotantur.

OBSERVATIONES.

COACERVATIO materiæ in corporibus tangibilibus, quæ ad nostram notitiam pervenerunt, intra rationes partium 21. vel circiter vertuntur. Coacervatio enim maxime compacta invenitur in auro, maxime expansa in spiritu vini (ex corporibus dicimus quæ unita sunt, nec evidenter porosa). Namque spiritus vini occupat spatium vicies et semel repetitum, quod occupat aurum, juxta rationes unciæ unius ad grana Ex 21. enim illis partibus, quibus corpora alia

22.

aliis sunt magis compacta, 13. partes occupant metalla; nam stannum, quod metallorum est levissimum, ponderis est denar. fere 8. quod decrevit infra pondus auri denariis 13. Omnigena autem illa varietas, postquam a metallis decessimus, intra 8. illas reliquas partes clauditur; ac rursus insignis illa varietas, quæ incipiendo a lapidibus inclusive ad alia illa protenditur, intra tres tantum partes aut non multo plus cohibetur. Nam lapis Nam lapis Lydius, qui est ex lapidibus gravissimus (excepto magnete), parum denariis 3. præponderat. Spiritus autem vini, qui est terminus levitatis in corporibus unitis, denario uno paulo levior est.

Videtur saltus magnus, sive hiatus, ab auro et argento vivo ad plumbum; scilicet a 20. denariis et paulo minus ad 12. Atque licet metallica magna varietate exuberent, vix tamen existimamus in hoc hiatu multa inveniri corpora media, nisi sint prorsus rudimenta argenti vivi. A plumbo autem gradatim adscenditur ad ferrum et stannum. Rursus alterum magnum hiatum sive saltum invenimus inter metalla et lapides; scilicet ab 8. denariis ad tres; tantum enim aut circiter a stanno distat ad lapidem Lydium. Solummodo inter hæc se interponit, et fere ex æquo, magnes, qui est lapis metallicus, atque existimamus inveniri et alia fossilia misturæ imperfectæ, et compositæ naturæ inter metallum et lapides. A lapidibus certe ad reliqua parvis intervallis proceditur.

In vegetabilibus autem minime dubitamus, ac etiam in partibus animalium, se ostendere quam plura corpora, etiam satis æqualis texturæ, quæ spi