Pompeii quem non delaffavere legentem?
Primus ego intactas acies, gracilemque tubarum
Carmine depingam fonitum, nova caftra fecutus ;
Exiguofque canam pugiles, Gruibufque malignos
Heroas, nigrifque ruentem è nubibus hoftem.
Qua folis tepet ortu, primitiifque diei
India læta rubet, medium inter inhospita faxa
(Per placidam vallem, et paucis acceffa vireta)
Pygmæum quondam fteterat, dum fata finebant,
Imperium. Hinc varias vitam excoluere per artes
Seduli, et affiduo fervebant arva popello.
Nunc fi quis dura evadat per faxa viator,
Defertofque lares, et valles offibus albas
Exiguis videt, et veftigia parva ftupefcit.
Defolata tenet victrix impune volucris
Regna, et fecuro crepitat Grus improba nido.
Non fic, dum multos ftetit infuperabilis annos
Parvula progenies; tum, fi quis cominus ales
Congredi, et immixtæ auderet fe credere pugnæ,
Miles atrox aderat, fumptifque feroculus armis,
Sternit humi volucrem moribundam, humerifque reportat
Ingentem prædam; cæfoque epulatur in hofte.
Sæpe improvifas mactabat, fæpe juvabat
Diripere aut nidum, aut ulcifci in prole parentem.
Nempe larem quoties multa conftruxerat arte,
Aut uteri pofuiffet onus, volucremque futuram;
Continuo vultu fpirans immane minaci
Omnia vaftaret miles, foetufque necaret
Immeritos, vitamque abrumperet imperfectam,
Cum tepido nondum maturuit hoftis in ovo.
Hinc caufæ irarum, bella hinc, fatalia bella,
Atque acies letho intente, volucrumque virumque
Commiffae ftrages, confufaque mortis imago.
Non tantos motus, nec tam memorabile bellum,
Mæonius quondam fublimi carmine vates
Lufit; ubi totam ftrepituque armifque paludem
Mifcuit: hic (vifu miferabile!) corpora murum
Sparfa jacent juncis transfixa, hic gutture rauco
Rana dolet, pedibufque abfciffo poplite ternis
Reptat humi, folitis nec fefe faltibus effert.
Jamque dies Pygmæo aderat, quo tempore cæfi
Poenituit fœtus, intactaque maluit ova.
Nam fuper his accenfa graves exarfit in iras
Grus ftomachans; omnefque fimul, quas Strymonis unda,
Aut ftagnum Mareotidis, imi aut uda Caystri
Prata tenent, adfunt; Scythicaque excita palude,
Et conjurato volucris defcendit ab Iftro,
Stragefque immensas et vulnera cogitat abfens,
Exacuitque ungues ictum meditata futurum,
Et roftrum parat acre, fugæque accommodat alas.
Tantus amor belli, et vindicta arrecta cupido.
Ergo ubi ver nactus proprium, fufpenfus in alto
Aëre concuffis exercitus obftrepit alis,
Terræque immenfos tractus, femotaque longe
Æquora defpiciunt, Boreamque et nubila tranant
Innumeri: crebro circum ingens fluctuat æther
Flamine, et affiduus mifcet cœlum omne tumultus.
Nec minor in terris motus, dum bella faceffit Impiger, inftituitque agmen, firmatque phalangas, Et furit arreptis animofus homuncio telis: Donec turma duas compofta excurrat in alas, Ordinibufque frequens, et marte inftructa perito. Jamque acies inter medias fefe arduus infert Pygmeadum ductor, qui majeftate verendus Inceffuque gravis reliquos fupereminet omnes Mole gigantea, mediamque affurgit in ulnam. Torvior afpectu (hoftilis nam infculpferat unguis. Ore cicatrices) vultuque oftentat honesta Roftrorum figna, et crudos in pectore morfus. Immortali odio, æternifque exercuit iris Alituum gentem, non illum impune volucris Aut ore, aut pedibus peteret confifus aduncis. Fatalem quoties Gruibus diftrinxerat enfem, Truncavitque alas, celerique fugam abftulit hofti! Quot fecit ftrages! quæ nudis funera pullis Intulit, heu quoties implevit Strymona fletu!
Jamque procul fonus auditur, piceamque volantum Profpectant nubem bellumque hoftefque ferentem. Crebrefcit tandem, atque oculis fe plurimus offert Ordinibus ftructus variis exercitus ingens Alituum, motifque eventilat aëra pennis. Turba polum replet, fpecieque immanis obumbrat Agmina Pygmæorum, et denfa in nubibus hæret : Nunc denfa, at patriis mox reddita rarior oris.
Belli ardent ftudio Pygmæi, et lumine fævoj
Sufpiciunt hoftem; nec longum tempus, et ingens
Turba Gruum horrifico fefe fuper agmina lapfu
Præcipitat gravis, et bellum fperantibus infert :
Fit fragor; avulfæ volitant circum aerà plumæ.
Mox defeffa iterum levibus fefe eripit alis,
Et vires reparata iterum petit impete terras.
Armorum pendet fortuna: hic fixa volucris
Cufpide, fanguineo fefe furibunda rotatu
Torquet agens circum, roftrumque intendit in hoftem Imbelle, et curvos in morte recolligit ungues.
Pygmæi hic ftillat lentus de vulnere fanguis,
Singultufque ciet crebros, pedibufque pufillis
Tundit humum, et moriens unguem execratur acutum.
Æftuat omne folum ftrepitu, tepidoque rubefcit
Sanguine, fparguntur gladii, fparguntur et alæ,
Unguefque et digiti, commiftaque roftra lacertis.
Pygmeadum fævit, mediifque in millibus ardet
Ductor, quem late hinc atque hinc pereuntia cingunt
Corpora fufa Gruum; mediaque in morte vagatur,
Nec plaufu alarum, nec roftri concidit itu.
Ille Gruum terror, illum denfiffima circum
Mifcetur pugna, et bellum omne laborat in uno:
Cum, fubito appulfus (fic Di voluere) tumultu
Ex inopino ingens et formidabilis Ales
Comprendit pedibus pugnantem; et (trifte relatu)
Suftulit in cœlum; bellator ab unguibus hæret
Pendulus, agglomerat ftrepitu globus undique denfus
Alituum; fruftra Pygmæi lumine mosto
Regem inter nubes lugent, folitoque minorem
Heroem afpiciunt Gruibus plaudentibus escam.
Jamque recrudefcit bellum, Grus defuper urget
Pygmæum roftro, atque hoftem petit ardua morfu ;
Tum fugit alta volans; is furfum brachia jactat
Vulneris impatiens, et inanes fævit in auras.
Talis erat belli facies, cum Pelion ingens
Mitteret in cœlum Briareus, folioque Tonantem
Præcipitem excuteret; fparguntur in æthere toto
Fulminaque fcopulique: flagrantia tela deorfum
Torquentur Jovis acta manu, dum vasta Gigantum
Corpora fufa jacent, femiuftaque fulphure fumant.
Viribus abfumptis penitus Pygmeïa tandem
Agmina languefcunt; ergo pars vertere terga
Horribili perculfa metu, pars tollere vocem
Exiguam; late populus Cubitalis oberrat.
Inftant a tergo volucres, lacerantque trahuntque
Immites, certæ gentem extirpare nefandam.
Sic Pygmæa domus multos dominata per annos,
Tot bellis defun&ta, Gruum tot læta triumphis,
Funditus interiit: Nempe exitus omnia tandem
Certus Regna manet, funt certi denique fines,
Quos ultra tranfire nefas: fic corruit olim
Affyriæ Imperium, fic magnæ Perfidis imis
Sedibus everfum eft, et majus utroque Latinum.
Elyfii valles nunc agmine luftrat inani,
Et veterum Heroum mifcetur grandibus umbris
|