ἡμῶν καὶ ποίημα σὺν ἀκριβείᾳ ἐξετασθήσεται. A cernens in quo nostra omnis actio et operatio di

• Ἐκεῖ εἶπον ἐγὼ ἐν καρδίᾳ μου, περὶ λαλιᾶς υἱῶν τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι διακρινεῖ αὐτοὺς ὁ Θεός. » Ὅμοιον τῷ ἐν Εὐαγγελίῳ, ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργών λαλήσουσιν οἱ ἄνθρωποι, δώσουσι περὶ αὐτοῦ λέγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως. Νόει δέ μοι λαλιάν καὶ αὐτὴν τὴν ἔννοιαν, ἐπεὶ καὶ τῶν ἐννοιῶν ἀπαιτούμεθα δίκην.

• Καὶ τοῦ δεῖξαι ὅτι αὐτοὶ κτήνη εἰσὶν, καὶ γε συναντήματα υἱῶν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ συνάντημα τοῦ κτήνους· συνάντημα ἂν αὐτοῖς. Ως ὁ θάνατος τούτου, οὕτως ὁ θάνατος τούτου. Καὶ πνεῦμα ἐν

πᾶσι· καὶ οὐδὲν περιέσσευσεν ὁ ἄνθρωπος παρὰ τὸ κτήνος. » Διὰ τοῦτο, φησίν, εἶδον καὶ ἐσοφισάμην ὑπὸ Θεοῦ τοὺς τῆς κρίσεως λόγους, ἵνα ἐπιδείξω, τουτέστι ἵνα διδάξω τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι οὐδὲν κτη νῶν διαφέρουσι, κατὰ τὸν τοῦ σώματος δηλονότι καὶ τὸν τῆς φιλοσωμάτου ζωῆς λόγον. Τὸν γὰρ αὐτὸν ἀέρα τοῖς κτήνεσιν ἀναπνέομεν ἅπαντες, τὸν αὐτὸν ὑφιστάμεθα θάνατον, καὶ οὐδὲν ἐν τούτῳ πλέον ἔχει τοῦ κτήνους ὁ ἄνθρωπος. Διὸ ἡ κτηνώδης καὶ φιλόσαρκος ζωή ματαιότης ἐστί. Διδάσκει δὲ ἡμᾶς ἐκ τούτων ὁ Ἐκκλησιαστής, μὴ τῇ σαρκὶ ἡμῶν, ἀλλὰ τῇ λογικῇ οὐσία προσέχειν, καθ ̓ ἣν τοῖς ἀγγέλοις κοινωνούμεν· κατὰ μὲν γὰρ τὴν αἰσθητὴν ἡμῶν οὐ σίαν ὅμοιοι τοῖς κτήνεσιν ἐσμεν· κατὰ δὲ τὴν ἀέρατον καὶ λογικὴν, τοῖς ἁγίοις ἀγγέλοις.

στῷ ἐσμεν μόνον, ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων ἐσμέν. Πανταχού τοιγαροῦν ὁ Ἐκκλησιαστής τοῦτο ἡμᾶς διδάσκων δι' αινιγμάτων, εἰς ἑτέραν ἡμᾶς παραπέμπει ζωήν.

Edamus et bibamus, cras enim moriemur 43. Expli- Α λος ἔφη· Εἰ ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ ἠλπικέτες ἐν Χρι cans autem Apostolus qualia sunt quæ ad præsentem vitam pertinent, inquit : Si in hac vita, in Christo tantum sperantes sumus, 626 miserabiliores sumus omnibus hominibus 43. Ubique igitur Ecclesiastes per ænigmata hoc nos docens, ad futuræ vitæ cogitationem nos transmittit.

B

VERS. 22. Et vidi quod non est bonum, nisi cum • Καὶ εἶδον ὅτι οὐκ ἔστι ἀγαθὸν, εἰ μὴ ᾧ εὐ lætabitur homo in operibus suis: quoniam hæc est φρανθήσεται ἄνθρωπος ἐν ποιήμασιν αὐτοῦ· ὅτι pars ejus. Quis enim adducet illum, ut videat quæ αὐτὸ μερὶς αὐτοῦ· ὅτι τίς ἄξει αὐτὸν τοῦ ἰδεῖν ἐν ᾧ post se futura sunt? Si e persona voluptuarii ho- ἂν γένηται μετ' αὐτόν;» Εἰ μὲν ἐκ προσώπου τοῦ minis intelligantur hæc verba, ita intellige: Vidi, φιλοσάρκου ὁ λόγος, οὕτω νοήσεις· Εἶδον, φησὶν ὁ inquit, ego voluptati addictus, quod nihil sit boni τοιοῦτος, ὅτι οὐδὲν ἀγαθὸν ἐν τῷ βίῳ, εἰ μὴ τὸ εὐin vita præter quam lætari in suis operibus et vo φραίνεσθαι ἐν τοῖς ἰδίοις ποιήμασί τε καὶ θελήμασι· luptatibus, et quod haec portio est homini heredi p καὶ τοῦτό ἐστι μερὶς καὶ εὐκληρία τοῦ ἀνθρώπου. tasque concessa. Quæ verba cum voluptuarius te- Εἶτα ὁ Ἐκκλησιαστής διδάσκει, πόθεν αἱ τοιαῦται mere effuderit, docet subinde Ecclesiastes unde sit ἔννοιαι τοῖς φιλοσωμάτοις ἐγγίνονται· ὅτι, φησὶν, id quod hujusmodi cogitationes huic hominum ge- οὐδεὶς δύναται τούτοις ἐπιδεῖξαι ἀποτυφλωθεῖσι τὴν neri innascantur; quia videlicet nemo illis potest διάνοιαν, τὰ μέλλοντα καὶ μετὰ ταῦτα γίνεσθαι, (intellectum caecum habentibus) ostendere quæ fu- τουτέστι τὰς αἰωνίους κολάσεις. Εἰ δὲ ἐκ τοῦ Σοφού tura sunt eis, post illas quibus nunc fruuntur, volu- ὁ λόγος, ὑψηλότερον θεωρήσεις. Οὐκ ἔστι, φησὶν, plates, æterna scilicet tormenta suppliciaque gra- ἀγαθὸν ἀνθρώπῳ, εἰ μὴ ἡ μέλλουσα αὐτὸν διαδέχε vissima. Sin autem verba eadem e persona Sapien- σθαι εὐφροσύνη, ἐκ τῶν αὐτοῦ ἐνταῦθα ἀγαθῶν tis dicta intelligantur, altior quidem ac nobilior ποιημάτων. Η γὰρ εὐφραντικὴ αὐτοῦ πρᾶξις, τουτillis inerit sensus. Non est, inquit, homini bonum, ἐστι ἡ ἐνάρετος, αὕτη ἔσεται μερὶς αὐτοῦ. Τὸν γὰρ excepta illa laetitia ac felicitate quæ illum excipiet μὴ κατὰ ἀρετὴν βιοῦντα οὐκ ἔστι μετὰ τὴν ἐνθάδε ex operibus quæ fecerit in hac vita. Actio enim ex ζωὴν πάλιν ἐπαναλῦσαι, καὶ εἰς μετάνοιαν ἐλθεῖν. qua lætitiam habere exspectat, ipsa scilicet secundum virtutem, hæc erit portio ejus et sors. Eum namque qui officiose non vixerit, non continget, vita perfunctum redire huc amplius, ut per pœnitentiam emendet quæ perperam gessit.

CAPUT IV.

VERS. 1. . Εt converti ego me, et vidi calumnias quæ fiunt sub sole: et ecce fletus calumnias patientium, et non est qui eos consoletur, neque potestas quæ liberet eos a manu calumniantium, et non est qui consoletur eos. » Ad alia me, inquit, examinanda converti : et contemplatus homines, vidi calumniatores injustos; et qui calumniam patiebantur, lugentes ex infirmitate, eo quod nullus pro illis contra calumniantes vindictae potentiam exerceret, atque ita eos consolaretur. Calumniatores autem sunt, alii quidem in pecuniis, alii vero in opinionibus sectarum; sicut hæretici contra fideles. Quin et ipsc princeps auctorque malorum diabolus, cum apostaticis potestatibus, assidue calumnias texunt, mendaciaque moliuntur.

VERS. 2, 3. Et laudavi mortuos qui jam decesserunt, magis quam cos qui vivunt usque nunc. Et felicior mihi utrisque, qui nondum natus est, nec vidit opus malum quod patratur sub sole. Mortuos vivis putat beatiores. Quid ita ? Nempe quia justi labores finiverunt; peccatores autem repressi sunt, ne ulterius peccarent. Utiliter itaque utrisque mors communis advenit. 627 Mystico auten sensu ita intellige Qui peccato mortui sunt viventes in

** Isa. xxii, 13; 1 Cor. xv, 32. 43 ibid. 19.

C

D

ΚΕΦΑΛ. Δ'.

• Καὶ ἐπέστρεψα ἐγώ, καὶ εἶδον τάς συχο φαντίας τὰς γινομένας ὑπὸ τὸν ἥλιον· καὶ ἰδοὺ δάκρυον τῶν συκοφαντουμένων, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτοὺς ὁ παρακαλῶν, καὶ ἀπὸ χειρὸς συκοφαντούντων αὐτοὺς ἰσχὺς, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτοὺς ὁ παρακαλῶν. » Εἰς ἑτέραν, φησὶν, ἐτράπην ἐξέτασιν, καὶ θεωρῶν τοὺς ἀνθρώπους, ἐθεασάμην τοὺς συκοφάντας ἀδικοῦντας, καὶ τοὺς συκοφαντουμένους δακρύοντας ἐξ ἀδυνα μίας, διὰ τὸ μηδένα ἐνισχύειν αὐτοῖς, καὶ διὰ τοῦ ἐπαμύνειν ποιεῖν αὐτοῖς παράκλησιν. Συκοφαντοῦσε δὲ οἱ μὲν ἐπὶ χρήμασιν, οἱ δὲ ἐπὶ δόγμασιν, ὡς εἰ αἱρετικοὶ τοὺς ὀρθοδόξους. Καὶ ὁ ἀρχέκακος δὲ δαί μων, καὶ αἱ ἀποστατικαὶ δυνάμεις συκοφαντοῦσιν ἀεὶ ψευδόμεναι.

• Καὶ ἐπήνεσα ἐγὼ τους τεθνηκότας, τοὺς ἤδη ἀποθανόντας, οἳ αὐτοὶ ζῶσιν ἕως τοῦ νῦν. Καὶ ἀγαθὸς ὑπὲρ τοὺς δύο τούτους ὃς οὔπω ἐγένετο, ὃς οὐκ οἶδε [σύν] τὸ ποίημα τὸ πονηρὸν τὸ πεποιημένον ὑπὸ τὸν ἥλιον. » Τοὺς τεθνηκότας μακαρίζει ὑπὲρ τοὺς ζῶντας. Διὰ τί; "Οτι οἱ μὲν δίκαιοι ἔληξαν τῶν πόνων· οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ ἀνεκόπησαν τῆς ἐπὶ τὸ ἁμαρτάνειν ὁρμῆς. Συμφερόντως γὰρ ἑκατέροις δ κοινὸς ἐπάγεται θάνατος. Πρὸς δὲ διάνοιαν, Οἱ τεθνη·

κότες τῇ ἁμαρτίᾳ, καὶ ζῶντες ἐν Χριστῷ, ἀσυγ- Α Christo, longe meliores sunt illis qui vivunt in pecκρίτως ἀμείνονές εἰσι τῶν ἐν ἁμαρτίαις ζώντων. cato. Tum sequitur :

Εἶτα ἐπάγει·

• Καὶ ἀγαθὸς ὑπὲρ τοὺς δύο τούτους, ὃς οὔπω ἐγένετο, » οὐδὲ εἶδε τὴν ἐπίπονον ταύτην ζωήν, ἣν δὴ καὶ ποίημα καλεῖ. Ἐντεῦθέν τινες προϋπεῖναι τὴν ψυχὴν λέγουσι τοῦ σώματος. Πῶς γὰρ, φησὶν, ἐνδέ- " χεται λέγεσθαι ἀγαθὸν τὸν μηδὲ ὄντα; πρὸς οὓς ἐροῦμεν· Εἰ προϋποῦσα ἡ ψυχή, διὰ τὴν ἐν ἀσωμάτῳ διαγωγῇ ἁμαρτίαν, ὡς εἰς δεσμωτήριον ἐνεβλήθη εἰς τὸ σῶμα, ἵνα παιδευθῇ (ταῦτα γὰρ φατε), πῶς μακαρία ἦν ἡ ἁμαρτάνουσα, καὶ μὴ παιδευομένη; Καί τοι γε ἂν ἀγαπᾷ Κύριος, παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ὃν παραδέχεται. Εἰ δὲ τὸ ἀγαπᾶσθαι ὑπὸ Θεοῦ τοῦτο ἀγαθὸν, ἀγαθὸν δὲ τὸ παιδεύεσθαι, ἔρχεται δὲ εἰς σῶμα ἡ ψυχὴ ἵνα παιδεύηται, ἀγαθὸν 5 ἄρα ἡ ἐν σώματι ζωὴ ὑπὲρ τῆς ἐν τῇ προβιοτῇ ἁμαρτανούσης ψυχῆς, καὶ θείας ἐπιστροφῆς μὴ ἀξιουμένης. Ανατέτραπται οὖν οὗτος ὁ λόγος, οὐδὲ προϋπέστη ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος. Τὸ οὖν ἀγαθὸν ὑπὲρ τοὺς δύο τούτους, ὅστις οὔπω ἐγένετο, περὶ τοῦ μηδὲ ὅλως εἰς ὕπαρξιν ἐλθόντος ἀνθρώπου φησὶ, ἵνα εἴπῃ κατὰ τὸν τοῦ Σωτῆρος λόγον· Καλὸν ἦν αὐτῷ εἰ οὐκ ἐγένετο. Διαδέχεται δὲ ἡμᾶς ἐντεῦθεν ἕτερον ζήτημα, εἰ ἄμεινον τὸ μὴ γενέσθαι τοῦ γενέσθαι, πρὸς κακοῦ ἄρα τοῖς ἀνθρώποις τὸ εἰς ὕπαρξιν ἐλθεῖν· κακῶν οὖν ἄρα αἴτιος ὁ τὸν ἄνθρωπον δημιουργήσας. Πῶς οὖν εἶδεν ὁ Θεὸς πάντα ὅσα ἐποίησεν, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν ; Πρὸς δὴ τοῦτό φαμεν, ὅτι δύο πρόσωπα τεθεικὼς ὁ Ἐκκλησιαστής, τοῦ μὲν συκο- C φαντοῦντος, τοῦ δὲ συκοφαντουμένου, οὐχ ἁπλῶς τέτ θεικε τὸ τοῦ συκοφαντουμένου, ἀλλὰ δάκρυον αὐτῷ ὑπεστήσατο, ἐφ' οἷς ἀδικεῖται. Οὐκοῦν οὐ φιλοσόφου πρόσωπον, οὐδὲ ὄντως Χριστιανοῦ τὸ εἰσαχθὲν, ἀλλά τινος καὶ αὐτὸ φιλοκόσμου. Ο γὰρ φιλόσοφος ἀδικούμενος οὐ δακρύει, τὸ δὲ ἐναντίον χαίρει καὶ ἥδεται· ὡς καὶ ἔγραφεν ὁ ̓Απόστολος· Καὶ τὴν ἁρπαγὴν τῶν ὑπαρχόντων μετὰ χαρᾶς προσεδέξασθε. Ο οὖν Ἐκκλησιαστής δύο υποστησάμενος πρόσωπα ἀφιλόσοφα, ἓν μὲν τὸ τοῦ ἀδικοῦντος, ἕτερον δὲ τὸ τοῦ ἀδικουμένου, καὶ ὑπὸ τῆς ἄγαν ἀνίας καὶ ἀπαιδευσίας δακρύοντος, ἐπήγαγε, ὅτι τούτων τῶν δύο ἀφιλοσόφων ἀνδρῶν πρὸς σύγκρισιν, καλὸν μηδὲ εἰς ὕπαρξιν ἐλθεῖν· μαρτυρήσει δὲ τῷ εἰρημένῳ αὐτὴ τῶν πραγμάτων ἡ πεῖρα. Εἰ γάρ τις ἔροιτο τοὺς ἁγίους μάρτυρας, ἢ προφήτας, ἢ ἀποστόλους, ἢ καὶ πάντας τοὺς ἐν ἀρετῇ βιοτεύσαντας· Εἴπατε ἡμῖν, ἄνδρες ἅγιοι, αἱρέσεως ὑμῖν κειμένης τοῦ γενέσθαι ὑπὸ Θεοῦ, ἢ μὴ γενέσθαι, τί ἂν εἴλεσθε; οὐ παραχρῆμα οἴει αὐτοὺς ἀποκρίνασθαι, ὅτι Δῆτα χάριν ἔχομεν τῷ ἀγαθότητι ἡμᾶς πεποιηκότι Θεῷ, καὶ εἰς τοὺς τῆς ἀρετῆς ἀγῶνας ἐπαλείψαντι, καὶ τούτους ἡμῖν τοὺς μακαρίους στεφάνους πλέξαντι; Δέδεικται τοίνυν ὡς περὶ τῶν ἁμαρτωλῶν ὁ λόγος τοῦ Ἐκκλησιαστοῦ.

• Et felix mihi super utrosque, qui nondum natus est, neque vidit laboriosam hanc vitam, quam opus malum nominat. Ab iis autem verbis Ecclesiastæ, quidam adducti sunt ut dicerent animam præexsistere ante corporis institutionem. Quomodo enim, inquit, vocari potest beatus ac felix, qui nihi sit ? Quibus ita respondemus : Si, quemadmodum ipsi dicitis, anima in corpus hoc detruditur, uttanquam in carcerem conjecta corripiatur et castigetur ob ea delicta quæ, antequam subiret corpus, admisit, quomodo tunc felix esse poterat, cum peccaret, neque argueretur? Quem enim diligit Dominus, B arguit, et castigat omnem filium quem suscipit “. Si autem a Deo diligi bonum est, si etiam bonum est corripi, descendit autem anima in corpus ut corri piatur, ergo bona erit corporea hac vita, et in corpore hoc felicior erit anima illis quæ, antequam subirent corpus, peccabant, neque dignae habebantur correptione divina. Facile est itaque evertere illatam ab illis rationem. Neque enim anima, corporis constitutione prior exsistit : et Salomon, feliciorem vocat utrisque qui nondum natus fuerit; hoc 'est, qui in exsistentiam nullam venerit, nihilque fuerit; ut sermo hic cum Domini verbis prorsus conveniat Bonum illi erat si natus non fuïsset homo iile. Hac autem absoluta quæstione, álià nos et quidem gravior quæstio suscipit. Si melius sit homini non natum ipsum esse, quam natum, ob malum igitur contigerit homini natum esse, erit ergo malorum causa Deus qui hominem produxit in vitam. Quomodo itaque vidit Deus cuncia quæ fecit, et ecce erant valde bona **? Cui quæstioni sic respondemus, quod cum duas hoc loco personas attulerit noster Ecclesiastes, alteram quidem, calumniam inferentis, alteram vero patientis, non simpliciter loquitur de calumniam patiente, sed lugentem illum inducit pro iis quæ injuste patitur. Verba igitur hic expressa non prodeunt a persona sapientis aut fidelis hominis, sed ejus qui in hoc mundo pacem habere percupiat. Philosophus enim neque si injuste quid patiatur, lacrymas fundit, quin laetatur potius et exsultat, sicut et Apostolus scribit : Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis ". Cum itaque Ecclesiastes duas hoc loco personas induxerit, ad philosophiæ normam nequaquam se moderantes, quarum altera est inferentis, altera vero calumniam patientis ac præ dolore nimio et ignorantia rerum lacrymas effundentis, subjunxit quod in comparatione horum duorum hominum carentium philosophia, bonum sit in natura rerum non esse; quam sententiam facile posset experientia ac exemplo nobis veram ostendere. Si quis enim interrogaret sanctos martyres, apostolos, aut prophetas, vel cunctos homines qui secundum virtutem vixerunt : 628 Agile, nobis hoc dicite, sancti viri : proposita vobis optione vel nascendi, auctore Deo,

"Hebr. xi, 6; Apoc. m, 19. 4s Matth. xxvΙ, 24. 46 Gen. 1, 31. 47 Hebr. x, 34.

vel non nascendi; utram in partem propensiores fuissetis? Nonne illico responsuros putas: Gratias agimus Deo nostro qui secundum bonitatem suam nos fecit; quique nos in virtutis gymnasio voluit decertare, ut has nobis æternæ glorie coronas plecteret et imponeret? Satis itaque ostensum est quod de peccatoribus et imperfectis hominibus loquitur Ecclesiastes.

VERS. 4. Et vidi ego omnem laborem et omnem A fortitudinem operis, quod æmulatio est homini, hoc vanitas et electio spiritus. Fortitudo et industria, digna vituperatione censetur, cum quis vires suas circa vanitates intendit, et voti tamen compos efficitur. Zelus autem vituperabilis est, qui proxime vicinam habet invidiam. Vidi igitur, inquit, laborem hominum circa res vanas; et alios homines vidi illis invidere. Ut, exempli gratia, injuste aliquis divitias sibi comparat? ecce alii statim huic invidere incipiunt; vel ipsi, similes consequi divitias affectantes, idem et ipsi studium æmulantur. Hujusmodi igitur occupatio hominum, vanitas est; et, ut saepe jam diximus, electio spiritus.

VERS. 5. € Stultus complicuit manus suas, et comedit carnes suas. Manus homini datæ sunt, ut illis opportuna sibi et convenientia operetur. Otiosus itaque cessator, manus clausas et complicatas tenens, cum subinde pœnitentia tangitur ac dolore distabescit, dicitur merito carnes proprias devorare. Mystico autem sensu : Qui operationes animæ suæ non exercet in virtutibus, carnes devorat suas, cum ipse sibi sit suppliciorum mediator et tormentorum proxeneta. Aliter : Complicare manus suas, significat complecti ob dilectionem, et salutando. blandiri. Stultus itaque, cum diligat turpes suas operationes et amplectatur, proprias devorat carnes, ipse sibi justum supplicium parans.

B

C

• Καὶ εἶδον ἐγὼ σύμπαντα τὸν μόχθον, καὶ σύμε πασαν ἀνδρείαν τοῦ ποιήματος, ὅτι αὐτὸ ζῆλος ἀνδρὶ, τοῦτο ματαιότης καὶ προαίρεσις πνεύματος. » Αν δρεία ψεκτή, τὸ ἐπιβάλλεσθαι εἰς τὰ μάταια, καὶ περιγίνεσθαι τοῦ σκοποῦ. Ὁ δὲ ζῆλος ὁ ψεκτός, ὃς τὸν φθόνον ἔχει γείτονα. Εἶδον οὖν, φησί, τὸν περὶ τὰ μάταια ποιήματα τῶν ἀνθρώπων μόχθον, καὶ ἑτέρους ζηλοῦντας αὐτοῖς, ἤτοι φθονοῦντας. Οἷον πλουτεῖ τις ἐξ ἀδικίας, ἕτεροι τούτῳ φθονοῦντες, ἢ καὶ τῶν παραπλησίων τυχεῖν βουλόμενοι, ζηλοῦσι τὴν ὁμοιοτροπίαν. Καὶ τὰ περὶ τούτων οὖν ἐστι ματ ταιότης, καὶ προαίρεσις πνεύματος.

• "Αφρων περιέλαβε τὰς χεῖρας αὐτοῦ, καὶ ἔφαγε τὰς σάρκας αὐτοῦ. » Α' χεῖρες εἰς τὸ ἐνεργεῖν τοῖς ἀνθρώποις τὰ καθήκοντα δέδονται. Ο οὖν κατέχων τὰς ἑαυτοῦ χεῖρας, τουτέστι ὁ ἀργὸς, ὕστερόν ποτε μεταμελόμενος ἢ καὶ τηκόμενος, τὰς ἑαυτοῦ σάρκας λέγεται κατεσθίειν. Πρὸς δὲ διάνοιαν, Ο τὰς ἐνερ γείας τῆς ψυχῆς μὴ ἐξαπλῶν περὶ τὰς ἀρετὰς, τὰς ἑαυτοῦ σάρκας κατεσθίει, κολάσεως ἑαυτῷ γιγνόμε νος πρόξενος. "Αλλως - Περιλαβεῖν λέγεται καὶ τὸ φιλεῖν καὶ κατασπάζεσθαι. ̔Ο ἄφρων οὖν τὰς διαβεβλημένας ἑαυτοῦ πράξεις ἀγαπῶν, τὰς ἑαυτοῦ σάρκας κατεσθίει, αὐτὸς ἑαυτῷ τὴν ἐκ τοῦ δικαίου τιμωρίαν εὐτρεπίζων.

• Αγαθὸν πλήρωμα δρακός μετ' ἀναπαύσεως, ὑπὲρ πλήρωμα δύο δρακῶν μετὰ μόχθου και προς αιρέσεως πνεύματος. » - « Κρεῖστον ὀλίγον τῷ δια καίῳ ὑπὲρ πλοῦτον ἁμαρτωλῶν πολύν. Πρὸς δὲ διά νοιαν, δρὰς ἡ ἀνελλιπής πίστις, ἡ εἰς τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν. Δύο δὲ δράκες, τὸ καὶ Θεῷ δου λεύειν καὶ μαμμωνᾷ, καὶ ὀνειδίζεσθαι ὑπὸ τοῦ προφήτου λέγοντος, Ἕως πότε χωλατεῖτε ἐπ' ἀμφοτέραις ιγνύαις ; ̓Αγαθὸν οὖν ἀναμφιβόλως τὸ πρότερον. "Αλλως· Δράξ μία ἡ ἑνὰς ἡ ἄϋλος· δράκος δύο, τὰ ὑλικὰ τὰ τεμνόμενα. Καὶ ἀκάθαρτον δὲ ἡ δυάς. Τὰ γὰρ ἀκάθαρτα δύο εἰσῄεσαν εἰς τὴν κιβωτόν. ̓Αγαθὸν οὖν τὸ μεταδιώκειν τὴν ἑνάδα, καὶ τὸν κατ' ἀρετὴν τρίβειν βίον μετὰ ἀναπαύσεως, τους ἐστι, ἀκενοδόξως· ἢ περὶ τὴν δύαδα, τουτέστι τὰ ὑλικὰ, περισπᾶσθαι. "Αλλως· Δράκα τις ἐθεώρησε τὸν ἄνδρα, ἐπειδὴ λαβὼν ὁ Θεὸς χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, τουτέστι δραξάμενος, ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον. Δρὰξ δὲ καὶ ἡ γυνή· ἀπὸ τῆς πλευρᾶς γὰρ τοῦ Ἀδὰμ δρα ξάμενος ὁ Θεὸς ταύτην ἔπλασε. Αγαθὴ τοίνυν, φησί, ἐστὶν ἡ ἀγαμία ὑπὲρ τὰς δύο δράκας, τουτέστι τὴν συζυγίαν καὶ τὸν γάμον. Εἰ γὰρ καὶ τὸ δεύτερον οὐ ψεκτὸν, ἀλλὰ τὸ πρότερον ἐπαινετὸν καὶ ἀνεπίμοχθον.

VERS. 6. 4 Bona est plenitudo pugilli cum requie, super plenitudinem pugillorum duorum cum labore et electione spiritus. Melius est modicum justo, super divitias peccatorum multas s. Mystico autem sensu, pugillus est indeficiens fides quæ est in Dominum Jesum Christum. Duo autem pugilli intelligendi sunt, cum quis duobus dominis servire studet 49, Deo scilicet et Mammon, et opprobria illa patitur quæ propheta commemorat: Usquequo claudicabis in utrumque poplitem 50? Melius est ergo sine ulla controversia quod hic prius ponitur. Aliter: Pagillus unus est unitas ipsa quæ materia caret; pugilli duo materialia quae dividi possunt. Ha betur præterea ipsa dualitas in Scripturis sacris immunda atque impura. Nam immunda animalia bina ingrediebantur in arcam Noe. Melius ergo est unitatem sequi, ac officiosam vitam ducere cum quiete, hoc est, sine inanis glorie fuco, quam occupari circa dualitatem, hoc est, res materiales. Aliter Contemplari possumus hominem fuisse olim pugillum; cum videlicet Deus pulverem de terra accipiens, ac veluti pugillo concludens, plasmavit hominem. Pugillus eliam fuit 629 mulier : a latere namque Adam, costam manu Deus apprehendens, Evam plasmavit. Melior ergo est cælibatus pugilis duobus; hoc est, dualitate et copula conjugali. Quamvis enim conjugium damnandum non sit, cælibatus certe est laudabilis et molestia carens.

D

• Καὶ ἐπέστρεψα ἐγώ, καὶ εἶδον ματαιότητα ὑπὸ Α τὸν ἥλιον. » Ἐν κύκλῳ, φησί, περιφέρων τὸν τῆς καρδίας ὀφθαλμὸν, οὐδὲν ἕτερον εἶδον πραττόμενον τῶν ὑπὸ τὸν ἥλιον χάριν, ὃ μὴ ματαιότης ἐστί· λέγει δὲ τὰ ἔργα τὰ πονηρά.

B

VERS. 7. Et conversus sum, et vidi vanitatem sub sole. » In circuitum, inquit, movens oculos mentis meæ, nihil vidi eorum quæ hujus mundi gratia fiunt ab hominibus, quod non vanitas mera sit. Per hæc autem verba, intellige significari nequitias hominum et peccata.

• Εστιν εἷς, καὶ οὐκ ἔστι δεύτερος, καί γε υἱὸς, VERS. 8. Est unus et non secundus, nec filius καί γε ἀδελφὸς, οὐκ ἔστι πέρας τῷ παντὶ μόχθῳ αὐτ nec frater, nec est finis in omni labore ejus, nec τοῦ· καί γε ὀφθαλμὸς αὐτοῦ οὐκ ἐμπίπλαται πλού oculus ejus impletur divitiis: et cui ego laboro, et του· καὶ τίνι ἐγὼ μοχθῶ, καὶ στερίσκω τὴν ψυχήν fraudo animam meam bonis? hoc etiam vanitas est μου ἀπὸ ἀγαθοσύνης; καί γε τοῦτο ματαιότης, καὶ et occupatio mala. » Amplius, inquit, res humanas περισπασμός πονηρός ἐστι. » Ετι, φησί, περισκο- considerans, vidi quosdam qui legitimos non habent πῶν τὰ ἀνθρώπινα, εἶδόν τινας μηδὲ τοὺς ἐκ νόμου haeredes, insatiabili afectu circa divitias occupari, κληρονόμους ἔχοντας, καὶ ἀκορέστως περὶ πλοῦτον oculum habentes inexhaustum et inexplebilem. διακειμένους, ὀφθαλμὸν ἔχοντας διάκενον καὶ ἄπλη- . Quod cum satis contemplatus sit, introducit inexστον. Εἶτα τοῦτο θεωρήσας, εἰσάγει τὸ τοῦ ἁπλήστου Ὦ plebilem hujus hominis personam ex avaritiae poeτούτου πρόσωπον ἐν μετανοίᾳ γινόμενον, καὶ φά nitentia ita loqui: Et cui ego laboro et fraudo aniσκον, Καὶ τίνι ἐγὼ μοχθῶ, καὶ στερίσκω τὴν ψυ mam meam bonis? Jure ergo et huic labori, vanitaχὴν μου ἀπὸ ἀγαθοσύνης; Ἐπιφέρει δὲ καὶ τούτῳ tem attribuit. Aliter : Mystice sic intellige: Est τῷ μόχθῳ τὸ μάταιον. Αλλως · Κατά διάνοιαν, unus. Unum, hoc loco accipit, qui seipsum tantum*Εστιν εἷς. Ενα φησὶ τὸν φίλαυτον, τὸν μὴ θέλοντα modo fovet ac diligit, qui ne habere quidem velit ἔχειν τινὰ ἀδελφὸν, ἢ υἱόν. Τοῖς γὰρ βουλομένοις, fratrem aut filium. Nam qui desiderio illorum teκαὶ κατὰ Θεὸν ζῶσι, κἂν μὴ κατὰ σάρκα προσγενεῖς netur, quamvis natura nullos affines et consanguiτυγχάνωσιν, ἀλλ ̓ οὖν πάντες εἰσὶν αὐτοῖς ἀδελφοὶ neos habeat, quia tamen secundum Dei præcepta καὶ υἱοῖ· κατὰ τὰ, Γίνου ἐρφανοῖς ὡς πατὴρ, καὶ charitatem sectatur, omnes homines quamvis exterἀντὶ ἀνδρὸς τῇ μητρὶ αὐτῶν. Οὗτος οὖν ὁ εἷς, ὃς nos, esse sibi filiorum loco putant, et fratrum, μηδένα θέλων ἔχειν ἢ ἀδελφὸν, ἢ υἱὸν, διὰ μοχθηράν juxta illud: Esto orphanis tanquam pater, et tanπροαίρεσιν στερίσκει τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπὸ ἀγαθο quam maritus matri eorum. Ilic itaque unus ac σύνης, μήτε τῶν μελλόντων τῶν ἀγαθῶν ἐφιέμενος, solus qui habere non curat fratrem neque filium, μήτε τι πράττων ἐν βίῳ ἀγαθόν. Πρόσκειται τοίνυν laboriosa quadam electione vivendi ae sollicitudine καὶ τούτῳ τὸ μάταιον. fraudat animam suam bonis, neque ad futura attendens, neque in vita quidquam boni efficiens. Iluic ergo et vanitas attribuitur.

• Αγαθοὶ οἱ δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα, οἷς ἐστιν αὐτοῖς μισθὸς ἀγαθὸς ἐν μόχθῳ αὐτῶν. Ἐπαινεῖ τῶν δύο τὴν ἐμόνοιαν, τὴν ἐπ' ἀγαθῷ γινομένην· αὕτη γάρ καὶ ἔμμισθος τυγχάνει παρὰ Θεῷ. Καὶ τοὺς μὲν ἀποστόλους καλῶς ὁμονοοῦντας δύο ἀπέστελλεν ὁ Σωτήρ. Τοὺς δὲ ἐν τῇ πυργοποιΐα κακῶς συμφωνή σαντας διεῖλεν ὁ Θεός. Πρὸς δὲ διάνοιαν· ̓Αγαθὴ ἡ ἐπὶ καλῷ συμφωνία ψυχῆς καὶ σώματος· ἢ καὶ ἔμμισθος παρὰ Θεῷ. Πῶς δὲ ἀγαθοὶ οἱ δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα; Ἐὰν τὸ σῶμα σωφρονῇ, κενοδοξῇ δὲ ἡ ψυχή, ματαία τοῦ σώματος ἡ σωφροσύνη. Καὶ ἔμπαλιν, Ἐὰν ἡ ψυχὴ τα πεινοφρονῇ, πορνεύῃ δὲ τὸ σῶμα, ματαία ἡ ταπεινοφροσύνη. Ἑνὸς γὰρ μέρους ἁμαρτάνοντος, ψυχῆς ἢ σώματος, ἀναγκαίως καὶ τὸ ἕτερον συμπεριλαμβάνεται.

D

VERS. 9. • Boni duo super unum, quibus est bonum pretium in labore ipsorum. › Concordiam duorum in operibus bonis laudat: hæc namque pretium consequitur apud Deum. Itaque Salvator bene concordes apostolos bonos misit ante faciem suam. Eos vero qui turrim superbiæ fabricantes in malo opere conveniebant, dissipavit Deus atque dispersit. Mystice autem sic accipe: Laudabilis est et apud Deum pretiosa duorum (hoc est, animæ corporisque) in bono concordia. Quomodo auteur meliores sint duo quam unus, exemplo nunc proposito plane intelliges. Si corpus quidem voluptatibus abstineat et temperanter se gerat, anima vero ipsa. inani gloria capiatur, irrita quodammodo vanaque redditur corporis temperantia. Rursusque si ani

ma quidem humilitatem colat, libidinetur autem corpus, animæ vana est humilitas. Una enim. parte compositi hominis delinquente, aut anima videlicet, aut corpore, necesse est et partem alteram simul comprehendi.

• ̓Αγαθὴ οὖν τῶν δύο ἡ συμφωνία, εἰς τὸν ἔμμι σθον τῆς ἀρετῆς λόγον, ὅτι ἐὰν πέσωσιν, ὁ εἷς ἐγερεῖ τὸν μέτοχον αὐτοῦ. Καὶ οὐαὶ τῷ ἑνὶ ὅταν πέσῃ, καὶ μὴ ᾖ δεύτερος τοῦ ἐγεῖραι αὐτόν. » Οἱ ἐπ' ἀγαθῷ συμφωνοῦντες, ἀλλήλοις τυγχάνουσι βοήθεια. Καν γὰρ ὁ εἷς ὡς ἄνθρωπος παρίδῃ τι τῶν δεόντων, ἕξει τὸν ἕτερον ἐπανορθούμενον. Τὸ δὲ, ὅταν πέσωσιν,

st Eccli. 1,

10.

VERS. 10. e Bona itaque duorum copula et con

cordia, si conveniant ad pretiosam virtutem ; quomiam, si cadant, unum eriget participem suum. 630 Ει νæ uni si cadat, neque sit alter ad illum erigendum. Qui bonis de rebus conveniunt, mutuum sibi auxilium præstant. Si enim accidat ut alter ex humana fragilitate omittat aliquid quod fa