Page images
PDF
EPUB

ciantem ira succendatur, in multos cadit labiturque A καὶ σὺ ἑτέρους κατηράσω, καὶ κοτόρθου τὸ ἀμνησί descensus, a sublimi sede rationis detractus in κακου.

iracundiae passionem; atque ita tristi turbulentia implet cor suum. Cogita autem quod et tu frequenter aliis conviciatus fueris et imprecatus; atque ideo in melius resipiscens, induere maledictorum omnium et injuriarum oblivionem.

93

B

• Πάντα ταῦτα ἐπείρασα ἐν τῇ σοφίᾳ. Εἶπα • Σοφισθήσομαι· καὶ αὐτὴ ἐμακρύνθη ἀπ' ἐμοῦ μας κράν, ὑπὲρ ὅ ἦν· καὶ βαθὺ βάθος· τίς εὑρήσεται αὐτήν ; » Νοητῶν καὶ αἰσθητῶν πραγμάτων ἐφαψάμενος ὁ ̓Εκκλησιαστὴς, καὶ ἐκ μέρους γνοὺς τὰ τῆς σοφίας μυστήρια, εἶτα ἐμβλέψας εἰς τὸ ἀγανὲς αὐτῆς πέλαγος, καὶ ὅτι ὅ τις καταλαμβάνει, τοσοῦτον ἀπολιμπάνεται, τὰς παρούσας ἀφῆκε φωνάς. Οπερ καὶ ὁ Παῦλος ὕστερον πεπονθώς, ἔφη θαυμαστικώς, Ὢ βάθους πλούτου καὶ σοφίας Θεοῦ! 'Ως ἀνεξερεύνητα κρίματα αὐτοῦ, καὶ ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ !

VERS. 24, 25. « Haec omnia tentavi in sapientia. Dixi : Sapiens eficiar : et ipsa procul elongata est a me, multo magis quam erat. Est alla profunditas, quis inveniet eam? Cum spiritualium rerum et sensibilium cognitionem attigisset Ecclesiastes, et ex parte aliqua, sapientiae magna mysteria prospexisset, contemplatus illius patentissimum pelagus : quod quanto alterius quis processerit, tanto illi majora spatia relinquuntur, in ejusmodi voces erupit : quod et multo post videmus apostolo Paulo contigisse cum ex admiratione proclamat : 0 altitudo divitiarum scientiæ et sapientiæ Dei, quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viæ ejus 93 ̧ VERS. 26, 27. Circuivi ego et cor meum, ut cognoscerem, et considerarem, et quærerem sapientiam et rationem, ut cognoscerem impietatem stulti, et turbulentiam, et errorem. Et invenio amariorem morte ipsam mulierem, quæ laqueus est venatorius, et sagena ipsius, vinculum est ad manus ipsius. Bonus in conspectu Dei, seducetur ab ea : qui autem peccator est, comprehendetur in ipsa. › 651 Vir sapiens, cum ad intelligendum aliquid vires intendit, collecta mente omnia in circuitu rationibus lustrat, seipsum suasque facultates speculatur atque perpendit. Tum et objectam rem, materiamque intelligendam optime consulit, neque pravo animi judicio a veritate aberrat. Neque item recta linea fertur ad sensibilia prospectanda, sed clausis sensuum fenestris ac recedens in suæ mentis penetralia, deambulat in circuitu : ibi arcano reflexu in se rediens intellectus, sese speculatur ipsum, et quod intelligendum objicitur. Hoc itaque pacto colligens meipsum (inquit Ecclesiastes) quæsivi scire quænam esset mundanarum rerum sapientia, et ejusdem ratio: sive illam intelligat rationem quæ positis calculis numerisque subducitur, ut in arithmetica fit facultate: sive potius numeros genethliacis observationibus servientes, aut simpliciter rationes omnes quæ per numeros D χὴν ἐκλύσασα καταδεσμεῖ· οὕτω καὶ αὕτη ταῖς τῆς colliguntur a studiosis sæcularibus, gentilibusque καλιῤῥημοσύνης εὐεπείαις. Ὁ μὲν οὖν ἁμαρτωλὸς philosophis. Quaesivi ergo scire quaenam hæc sit βοήθητος ἁλίσκεται ὑπ' αὐτῆς· ὁ δὲ ἀγαθὸς καὶ multorum sophistarum stultitia et turbatio, et in- ὑπ ̓ Θεοῦ βοηθούμενος τῶν αὐτῆς ἐξαιρεῖται δεσμῶν. constans error, mentisque circumductio; et inven Αποφαίνεται δὲ καὶ χείρονα θανάτου εἶναι τὴν τοιαύdemum hanc ipsorum sapientiam persimilem esse την σοφίαν, ήγουν ἀφροσύνην· ὅσῳ ὁ μὲν διαλύει adulteræ mulieri. Sicut enim illa blandis sermoni- ψυχὴν ἀπὸ σώματος, ἡ δὲ αὐτὴν τὴν ψυχὴν θανατοῖ. bus ac dolosis juvenes lactat; ita et hæc stultos venatur, irretitos syllogismorum laqueis et sagenis. Ac sicut illa molli contrectatione animam frangit, fractamque devincit; ita hæc, mala cadem adducit titillanti orationis conceptu. Peccator itaque sine ulla controversia atque præsidio facile in illius captivitatem protrahitur; pius vero ac fidelis auxilio Dei suffultus, ab illius extrahitur laqueis. Asserit autem vel morte pejorem esse hujusmodi sapientiam, sive potius stultitiam dici oporteat; tantoque nostræ animæ damnosiorem esse, quanto pejus est morti animam tradere (quod præstat hæc sapientia) quam eamdem animam nexu corporis expedire, quod temporariæ mortis est munus.

4 Εκύκλωσα ἐγώ, καὶ ἡ καρδία μου, τοῦ γνῶναι, καὶ τοῦ κατασκέψασθαι, καὶ ζητῆσαι σοφίαν, καὶ ψῆφον· καὶ τοῦ γνῶναι ἀσεβοῦς ἀφροσύνην, καὶ ὀχληρίαν, καὶ περιφοράν. Καὶ εὑρίσκω αὐτὴν ἐγὼ πικροτέραν ὑπὲρ θάνατον τὴν γυναῖκα, ἥτις ἐστὶ θήρευμα, καὶ σαγῆναι καρδία αὐτῆς, δεσμὸς εἰς χεῖρας αὐτῆς. ̓Αγαθὸς πρὸ προσώπου τοῦ Θεοῦ ἐξαιρεθήσεται ἀπ' αὐτῆς· καὶ ὁ ἁμαρτάνων, συλληφθήσεται ἐν αὐτῇ. Ο σοφός κύκλῳ συνάγων τὸν ἑαυτοῦ νοῦν περι τὴν νόησιν, καὶ ἑαυτὸν θεωρῶν, καὶ τὸ νεούμενον, οὔτε διεστραμμένα κατανοεῖ, οὔτε κατ' C εὐθὺ βλέπων πρὸς τὰ αἰσθητὰ ἀφορᾷ· ἀλλὰ πάσας συγκλείσας τὰς αἰσθήσεις, καὶ ἐν τοῖς ἑαυτοῦ γενόμενος, ἐν κύκλῳ θεωρεῖ αὐτὸς ἑαυτὸν ὁ νοῦς, καὶ τὸ νοούμενον. Οὕτως οὖν, φησί, συνάγων ἑαυτὸν, ἐζήτησα γνῶναι τίς ἄρα ἐστὶν ἡ ἔξωθεν σοφία, καὶ ἡ περὶ αὐτὴν ψῆφος· εἴτε ἡ κατὰ τὴν τῶν ἀριθμῶν ἀναλογίαν, εἴτε ἡ κατὰ τὴν γενεθλιαλογίαν, καὶ ἁπλῶς ὅπως ποτὲ ψηφίζουσιν Ἑλλήνων παῖδες· καὶ εἰδέναι τίς ἐστι αὕτη ἡ τῶν πολλῶν σοφιστῶν ἀφρο σύνη, καὶ ὀχληρία, καὶ ἄστατος περιφορά. Καὶ εὐ ρον ὅτι ἡ τοιαύτη σοφία ἔοικε γυναικὶ πόρνῃ. "Ωσπερ γὰρ ἐκείνη θηρεύει τους νέους λόγοις ἀπατηλοῖς. οὕτω καὶ αὕτη τοὺς ἄφρονας, συλλογισμῶν σαγήνας πλέκουσα· καὶ ὥσπερ ἐκείνη ἀφῇ μαλακῇ τὴν ψυ

93 Rom. x1, 53.

• Ἰδοὺ καὶ τοῦτο εὗρον, εἶπεν ὁ Ἐκκλησιαστής, Α μιᾷ τῇ μιᾷ τοῦ εὑρεῖν λογισμὸν, ὃν ἐπεζήτησεν ἡ ψυχή μου, καὶ οὐχ εὗρον· καὶ ἕνα ἄνθρωπον ἀπὸ χιλίων εὗρον· καὶ γυναῖκα ἐν πᾶσι τούτοις οὐχ εὖρον. Πλὴν ἴδε, τοῦτο εὗρον, ὃ ἐποίησεν ὁ Θεὸς, σὺν τὸν ἄνθρωπον εὐθῆ· αὐτοὶ δὲ ἐζήτησαν λογισμούς πολλούς. » Ολον τὸ ῥητὸν πρὸς ἀλληγορίαν βλέπει. 'Ο δὲ νοῦς οὗτος· Κατεξετάζων, φησὶν, ἅπαν τὸ γυναικεῖον γένος, οὐ τὸ σωματικὸν, ἀλλὰ τὸ τῶν ἐκλύ των καὶ γυναικοπρεπῶν ψυχῶν, οὐχ εὗρον ἐν οὐδε μιᾷ αὐτῶν λογισμὸν, ὃν ἐπεζήτησε ἡ ψυχή μου, τουτἐστι ἀνδρεῖον· τοῦτον γὰρ ζητεῖ ὁ σοφός· ἀλλὰ καὶ τῶν δοκούντων μὴ γυναικίζεσθαι, ἐξέτασιν ποιούμε νος, σπάνιον εὗρον τὸν ὄντως ἄνθρωπον καὶ ἐνάρες τον. Εἶτα λογισάμενος πόθεν ή τοσαύτη διαφορά, εὗρον ὅτι ὁ μὲν Θεὸς πάντα ἄνθρωπον εὐθῆ καὶ ἀδιάστροφον ἐποίησε, αὐτοὶ δὲ ὑπὸ πολλῶν διεμερίσθησαν λογισμῶν· ὡς τὸν μὲν πορνεία, τὸν δὲ φιλαργυρίᾳ, καὶ ἄλλον ἄλλῳ κατακρατηθῆναι πάθει. perquam rarum in his quoque inveni, qui virili ingenio ac virtute verus esset vir dicique mereretur. Ex admiratione itaque cum mecum tacitus reputare cœpissem unde demum quod Deus omnes homines rectos protulerit, carentesque in obliquas vivendi rationes commigrarint dissectique sint, ut alius serviat, alii passionibus aliis sint subjecti.

VERS. 28-30. « Ecce hoc inveni, dixit Ecclesiastes. Sigillatim inspexi ut invenirem rationem quam quærebat et exspectabat invenire anima mea, neque tamen inveni. Virum de mille unum inveni, et mulierem in his omnibus non inveni. Verumtamen ecce hoc inveni, quod fecerit Deus hominem prorsus rectum, ipsi vero sibi homines, quæstiones multiplices rationesque compararint. Totus hic locus sensu mystico ac morali exponendus est; ita videlicet : Cum inspicerem, inquit, universum genus muliebre, non sexu quidem corporeo, sed enervi ae feminato ingenio muliebri; in nulla mulierum, rationem inveni quam quærebat anima mea, fortem scilicet virilemque rationem : hujusmodi namque rationem sapiens exigit et quaerit. Neque vero 50lum hoc mihi accidit in iis qui mollitie enervati, a · viris ad feminas desciverunt ; sed quod gravius multo est, cum ad illos quoque inspiciendos me transtulissem qui putabantur mulieres non esse,

ΚΕΦΑΛ. Π'.

B

c

C

hæc enormitas orta esset, inveni pravitate, ipsi vero sua electione quidem libidinibus, alius avaritiæ

652 CAPUT VIII.

• Τίς οἶδε σοφούς; καὶ τίς οἶδε λύσιν ῥήματος; Vens. 1. c Quis novit sapientes? et quis novit σοφία ἀνθρώπου φωτιεῖ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ verbi solutionem? Sapientia hominis illuminabit faἀναιδὴς προσώπῳ αὐτοῦ τιμωρηθήσεται. » Αδύ ciem ejus, et impudens vultu suo punietur. Qui νατον σοφούς διαγνώναι, τοὺς ὄντως σοφούς, μὴ τὸν vere sapiens ipse non fuerit, neque discretionis doκατὰ σοφίαν τυπωθέντα, καὶ τοῦτο τὸ χάρισμα ἐκ num fuerit Dei beneficio consecutus, non facile saΘεοῦ εἰληφότα· ὁ γὰρ τὸ χάρισμα τῆς διακρίσεως picntem verum discernet ab eo qui videatur saταύτης εἰληφώς, οἶδε τίνες οἱ ὄντως σοφοί, καὶ τίνες piens, et non sit: ille autem quem Deus discretioοἱ οὐκ ὄντες μὲν, νομιζόμενοι δέ. Οὗτος καὶ ἐπιλύει nis dono dignatus sit, noscit plane quid inter veπροβλήματα, καὶ στροφάς λόγων. Οὗτος καὶ πεφων rum sapientem, existimatumque intersit hic etiam τισμένον ἔχει τὸ τῆς ψυχῆς πρόσωπον ὑπὸ τῆς potest solvere quæstiones, ac sermonum vertices λαμπηδόνος τῆς θείας σοφίας· ὁ δὲ οὐκ ἂν μὲν σου explicare; hic profecto habet animæ suæ faciem φὸς, ἀναιδιζόμενος δὲ τῷ προσώπῳ, τουτέστι έρι luce magna conspicuam, jubare scilicet divinæ saστικοὺς προσφέρων λόγους, ελεγχόμενος μισεῖται. pientiæ illustratam. Qui vero nequaquam sapiens fuerit, effreni tamen vultu impudentiam præ se tulerit: hoc est, qui contentiosis sermonibus captiunculisque sophisticis sese efferas, redargutus, impudentiæ poenas dabit, odioque habebitur.

• Στόμα βασιλέως φύλαξον, καὶ περὶ λόγου όρκου Θεοῦ μὴ σπουδάσης· ἀπὸ προσώπου δὲ αὐτοῦ που ρεύσῃ.» ("Αλλα δὲ βιβλία ἔχουσι, πορευθῆναι.) Και D λὸν μὲν καὶ τῷ ἐπιγείῳ βασιλεῖ ὑποτάττεσθαι· τοῦ δὲ παμβασιλέως Θεοῦ στόμα φυλάττειν ἡ Γραφὴ παρο εγγυά, τουτέστι ἐχεμυθεῖν αὐτοῦ τὰ μυστήρια, και μὴ εἰς τοὺς ἀναξίους ἐκφέρειν· διατηρεῖν δὲ αὐτοῦ καὶ τὰς ἐντολάς. Καλὸν δὲ φυλάττεσθαι, καὶ τὸ μὴ ὀμνύναι κατὰ Θεοῦ, μηδὲ σπουδάζειν ἔξω τοῦ θείου προσώπου πορευθῆναι, ἀλλὰ πάντα πράττειν ὡς Θεοῦ ἐφορῶντος. Κατὰ δὲ τὴν ἑτέραν γραφὴν οὕτως ἀνάγνωθι ·

VERS. 2. • Os regis custodi, et de verbo juramenti Dei ne studeas, a facie autem ejus ambulabis. » (Alii vero libri habent, ambulare.) Bonum quidem censetur homini, ut terreno regi ac mortali pareat, subjectusque sit; bonum vero eidem est, si os regis omnium Dei servarit et custodierit, sicut et Scripturæ nobis custodire præcipiunt. Est autem os Regis Dei custodire, divina mysteria silentio occultare, neque indignis ac profanis auditoribus explicare. Bonum quoque est homini præcepta legis, quæ suo Deus ore pronuntiavit, fideliter observare. Bonum item est cavere ne jurando per Deum, sacrosanctum illius nomen temere ac leviter usurpemus: neque etiam studeamus extra faciem Dei ambulare, sed omnia nostra opera sic peragamus ut Deum vereamur, tanquam præsentem judicem et inspectorem. Aliter quoque secundum alteram lectionem ita verba hæc punctis distingues, videlicet :

• Καὶ περὶ λόγου ὅρκου Θεοῦ μὴ σπουδάσης, ο ἀντὶ τοῦ, Μὴ ἐπίτρεχε τοῖς ὅρκοις, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ, τουτέστι τοῦ ὅρκου, πορεύσῃ,

VERS. 3. Et de verbo juramenti Dei nequaquam studueris, a et festinaveris ; hoc est, juramenta ne frequenter ac temere usurpato, sed a facie ipsius

fci iei juramenti ambulato; hoc est, absiste longius Α τουτέστι πορεύθητι, τουτέστι φύγε, μὴ ἀνάσχῃ ac discede, neque omnino sustine ut juramentum in os tuum admittas.

ἐμέσα:.

Nec consistas in sermone malo, quia omne • Μὴ στῇς ἐν λόγῳ πονηρῷ, ὅτι πᾶν ὃ ἐὰν θελήσῃ, quod voluerit, facit. Tanquam rex potestatem ha- ποιήσει. Καθὼς βασιλεὺς ἐξουσιάζων λαλεῖ καὶ τίς bens, loquitur : et quisnam illi dicet : Quid fecisti?, ἐρεῖ αὐτῷ, Τί ἐποίησας; » Καθόλου μὲν καλὸν τὸ Simpliciter ac absolute bonum est, nullo mali ge- μηδεμιά προλήψει κακῇ κατέχεσθαι, μηδὲ ἐνίστα nere animam occupare, neque consistere in iis quæ σθαι τοῖς ὁπωσοῦν φαύλοις, ἢ λαληθεῖσιν, ἢ δόξασιν· quovis modo male locuti sumus aut opinati : quia ἐπειδὴ δὲ τὸ ἐφεξῆς ῥητὸν ἐντολῶν μέμνηται, οὕτω tamen subsequentia verba, de præceptis (ut videre νοήσεις· Ἐπειδὴ ὁ παμβασιλεὺς Θεὸς ὁ πάντων mox poteris) mentionem faciunt, ita intelliges quæ εξουσιάζων ἐνομοτέθησε, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτῷ ἀντειmodo exponenda proposui: videlicet; cum ille πεῖν, μὴ στῆς λογοθετῶν τὰς ἐντολὰς, διὰ τί τόδε, καὶ præceptorum legem tulerit qui est omnium Rex et μὴ τόδε ἐνομοθέτησε· τοῦτο γὰρ πονηρία ἐστί· φόβῳ Dominus auctoritatem habens, neque præterea li- δὲ μᾶλλον καὶ πίστει πλήρου τὰ προστεταγμένα. reat cuiquam intercedere ac reluctari; ne, quæso, ut pervicax contrariam tu legem præceptis feras, rationem curiosius perscrutando, quare hoc potius quam illud præceperit observandum. Qui enim sic locutus fuerit, malignitatis crimine non carebit. Τu vero stans in timore ac fide, cura ut quæ præcepta tibi sunt, sequaris.

94

• Ο φυλάσσων ἐντολὴν, οὐ γνώσεται ῥῆμα που νηρόν. » Και, « Καιρὸν κρίσεως γινώσκει καρδία σοφοῦ, ὅτι παντὶ πράγματι ἐστι καιρὸς καὶ κρίσις.» Ο τὴν θείαν, φησίν, ἐντολὴν φυλάσσων, οὐ γνώσει ται ῥῆμα πονηρόν, ἀντὶ τοῦ, οὐ πράξει πράγμα πονηρόν. Η γὰρ γνῶσις διττή· ἡ μὲν ἐν ψιλῇ τῇ εἰδήσει· ἡ δὲ ἐν πράγματι· κατὰ τό· Εγνω Ἀδάμ Εὔαν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ· οὐκ ἠγνόει μὲν γὰρ αὐτὴν οὐδὲ πρότερον· ὅτε δὲ αὐτῇ ἐπλησίασε, τότε λέγεται αὐτὴν ἐγνωκέναι πράγματι. Κατὰ οὖν τὴν ἐν ἔργῳ γνῶσιν ὁ τὴν ἐντολὴν φυλάττων, ἀγνοεῖ τὸ πονηρὸν, ἀντὶ τοῦ, οὐ πράττει. Κατὰ δὲ τὴν ψιλὴν εἴδησιν ὁ εἰδὼς τί ἐστι καλὸν, οἶδε τί ἐστι φαύλον· καὶ κατὰ τὸ ἐναντίον, ὁ εἰδὼς τί τὸ φαῦλον, οἶδε τί καὶ τὸ ἀγαθόν. (Τῶν γὰρ ἐναντίων ἡ αὐτὴ γνῶσις, οὐ κατὰ χρῆσιν, ἀλλὰ κατ' ἐπιστήμην.) Ο τοίνυν σοφός, φησὶν, ὁ πᾶν πρᾶγμα ἐν κρίσει καὶ καιρῷ τῷ καθήκοντι διαπραττόμενος, οἶδε ὅτι ἔσται καιρὸς καὶ τῆς καθόλου κρίσεως, καθ ̓ ἂν ὁ δίκαιος κριτής ὁ Θεὸς ἑκάστῳ τὸ κατ ̓ ἀξίαν ἀπονέμει.

VERS. 5, 6. Qui custodiet præceptum, nesciet B verbum malum. 653 Et : « Tempus judicii cognoit cor sapientis, quoniam omni negotio est opportunitas temporis et judicium. Qui custodierit, inquit, Dei praeceptum, nesciet verbum malum; hoc est, opus malum non faciet. Est enim duplex cognitio: altera quidem generica, in pura mentis intelligentia et notitia; altera vero quæ in actionem prodit atque emergit, juxta quod scriptum est : Cognovit Adam Evam uxorem suam ; non quod prius illam nesciret, sed cum ad illius carnalem copulam accessisset, tunc illam dicitur exteriore quadam actionis notitia cognovisse. Qui ergo secundum hanc agendi cognitionem præcepta custodit, ignorat procul dubio malum, quia illud non operatur. Cæterum secundum priorem simplicem ac latentem in intellectu cognitionem, qui novit bonurn, novit protinus et quid sit malum, contraque bonum novit, qui non ignarus fuerit mali (contrariorum enim eadem est cognitio, non usu quidem, sed sciendi vi ac facultate). Inquit ergo: Cum sapiens vir omnia suo tempore ac discrete faciat disponatque in judicio, novit adfuturum universalis judicii tempus in quo Deus judex justus distribuet unicuique pro dignitate.

C

Quoniam scientia hominis multa est super cum; [VERS. 7] quia non est qui futurum cognoscat. Quo enim pacto futurum sit, quis renuntiabit ei?, Immensa cum sit ipsa scientia, premit hominem atque obruit. Si enim voluerit omnia scire, vasta mole irruens super eum angit ejus mentem ac suffocat. Sunt autem quædam necessaria ad salutem, a quorum cognitione homo nequaquam repellitur : D ut puta hominem esse animal rationale, mortale, cujus anima sit immortalis; esse bonis malisque paratas repensiones: et quæ demum ad eruditionem fidei spectant. Præterea vero creatum fuisse hominem ad imaginem Dei, atque ipsius officii esse, puram et immaculatam imaginem conservare. Quæ autem post ipsum futura sint, scire, solius Dei esse, duntaxat, et iis quibus idem Deus voluerit, nota facere. Quia vero Ecclesiastes hoc loco ultimi judicii potissimum mentionem facit, ita hæc omnia

[blocks in formation]

• Ὅτι γνῶσις τοῦ ἀνθρώπου πολλὴ ἐπ' αὐτόν· ὅτι οὐκ ἔστι γινώσκων ἐσόμενον. Οτι καθὼς ἔσται, τίς ἀναγγελεῖ αὐτῷ; » Πολλή, φησίν, οὖσα ἡ γνώσις στενοχωρεῖ τὸν ἄνθρωπον· καὶ ἐὰν θέλῃ γνῶναι πάντα, πολλὴ ἐπελθοῦσα ἐπ' αὐτὸν, ἀποστενοῖ αὐτοῦ τὴν διάνοιαν. "Α μὲν οὖν ἀνάγκη αὐτὸν εἰδέναι, ταῦτά ἐστι, ὅτι ζώον λογικὸν, ὅτι θνητὸν, ἀθάνατον ἔχει τὴν ψυχὴν, ὅτι καλῶν εἰσι καὶ κακῶν ἀνταπο δόσεις. Τὰ ὅσα εἰς πίστιν συντείνει, ὅτι κατ' εἰκόνα Θεοῦ γέγονε, καὶ ὀφείλει σώζειν τὴν εἰκόνα. Τὰ δὲ μετ' αὐτὸν ἐσόμενα μόνου Θεοῦ ἐστιν εἰδέναι, καὶ γνωρίσαι οἷς ἂν ἐθελήσῃ. Ἐπειδὴ δὲ περὶ κρίσεως ὁ λόγος, οὕτω νοήσεις. Πολλὴ ἡ γνῶσις ἡ περὶ τῶν λόγων τῆς κρίσεως· καὶ οὐδεὶς ἀπήγγειλε τῷ ἀνθρώπῳ ἀκριβεῖς τοὺς περὶ αὐτῆς λόγους· οἷον πότε ἐστὶ, ἢ ποῦ τὸ κριτήριον συνίσταται, ἢ πῶς ἐξετάζει τὸν ἑκάστου βίον ὁ Θεός· ἢ πῶς οἱ περὶ τὴν ἑνδεκάτην ὥραν πρῶτοι τὸν μισθὸν λαμβάνου

σιν· ἡ οὓς νομίζομεν ἡμεῖς κακούς, τῷ Θεῷ καλοὶ A ad intellectum judicii accommodabis. Multa est γνωρίζονται· καὶ τὸ ἀνάπαλιν. Διὰ ταῦτα τοίνυν scientia et immensa de rationibus et sermonibus πάντα μὴ σοφίζου περισσά, ἵνα μὴ ἐκπλαγῇς. judicii, neque est qui homini certas unquam judicii rationes renuntiaverit; hoc est, quo tempore aut ubi locorum, judicium sit futurum, vel quɔ pacto Deus uniuscujusque vitam moresque disquiret, aut quomodo qui hora undecima in vineam ve nerunt pretium primæ retributionis accipiant, aut quo Dei judicio approbantur boni quos ipsi fortasse malos esse censuimus: contra vero damnabiles Deo sunt qui nobis esse probi videbantur. Itaque propter hæc omnia noli esse sollicitus, ac sapere plus quam oporteat, ne obstupescas, ut superius idem Ecclesiastes te monuit.

• Οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος ἐξουσιάζων ἐν πνεύματι, τοῦ κωλῦσαι σὺν τὸ πνεῦμα· καὶ οὐκ ἔστιν ἐξουσιάζων ἐν ἡμέρᾳ θανάτου. » Η τοῦ πνεύματος σημαί σία κατά πολλῶν φέρεται· καὶ γὰρ ἡ ψυχή πνεῦμα καλεῖται, καὶ ὁ ἄνεμος, ὁ ἀὴρ, ὃν ἀναπνέομεν· καὶ ἡ δωρεὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Κατὰ πάντα δὲ τὰ εἰρημένα, οὐδεὶς ἐξουσιάζει πνεύματος, εἰ μὴ μόνος ὁ Θεός. Οὔτε γὰρ ψυχῶσαι, ἢ ἐξαγαγεῖν ψυχὴν ἀπὸ σώματος· οὔτε ἄνεμον κινῆσαι, νότον τυχὸν ἢ βορ ῥᾶν· οὔτε πνευματικὸν δωρήσασθαι χάρισμα, ή ἀφελέσθαι· οὔτε ἀέρα φθείραι, ἢ εὐκραῆ ἀπεργάσασθαι, ἑτέρου τινὸς εἰ μὴ μόνου Θεοῦ.

neque item aerem vitiare temperatumve efficere,

VERS. 8. • Non est homo qui potestatem habeat in spiritu, ut prohibere spiritum penitus possit : neque est qui potestatem habeat in die mortis. › Spiritus significatio late patet. Nam ipsa anima, spiritus nuncupatur, ipse quoque ventus et aer quem respiramus, et donum sancti Spiritus hac appellatione significantur. 654 Itaque secundum prædicta omnia significata, nullus sane est qui potestatem habet super spiritum solo leo excepto. Neque enim animare corpus, aut anima cassum reddere, nequa ventum impellere, ut notum puta vel aquilonem, neque infundere charisma Spiritus aut revocare, alterius est cujusquam quam solius Dei.

B

• Οὐκ ἔστιν οὖν ἐξουσιάζων ἐν πνεύματι, τοῦ κωλῦσαι αὐτό. Καὶ οὐκ ἔστιν ἐξουσιάζων ἐν ἡμέρα θανάτου. Καὶ οὐκ ἔστιν ἀποστολὴ ἐν ἡμέρᾳ πολές μου. » Πρὸς μὲν τὸ ῥητὸν, πολέμου κατειληφότος, οὐκ ἔστιν εὔκαιρον τὸ ἀποστέλλεσθαι καὶ πλεῖν ἐκδημίας. Πρὸς δὲ διάνοιαν, Τὸν ἐν πολέμῳ κελευσθέντα ἀποθανεῖν ὑπὸ Θεοῦ οὐκ ἔστιν ὁ πάλιν ἀποστέλλων εἰς τὴν ἐνθάδε ζωήν. "Αλλως • Οταν ἐν c κρίσει ἄρξηταί τις ὑπὸ τῶν ἰδίων πολεμεῖσθαι ἁμαρτημάτων, οὐκ ἔστιν ὁ δυνάμενος λέγειν, Από στειλόν με εἰς τὸν βίον ἵνα μετανοήσω. ̓Αλλ' οὐδὲ μέλλων τελευτᾷν δύναται λέγειν· Συγχώρησόν μοι ζῆσαι, ἵνα μετανοήσω. Οὐ γὰρ ἔστιν ἐξουσιάζων ἐν ἡμέρᾳ θανάτου.

Non est itaque potestatem habens in spiritu, ut illum prohibere possit; neque est potestatem habens in die mortis. Non est emissio vel navigatio in die belli. Verba hæc literaliter intellecta, hæc sonant. Bello civitatem ac provinciam occupante, non est commodum neque tutum classes educere ac navigore ad negotia externa. Mystico autem intellectu sic accipe : Quem Deus jusserit mori in bello, non est qui exstinctum emittat seu revocet in hanc vitam. Aliter Quando quis inceperit in judicio conscientiæ, scelerum suorum bella sentire; nequaquam poterit hujusmodi preces effundere: Mitte me, Domine, in vitam ut poenitentiam subeam pecca torum. Sed neque qui articulo mortis animam agit,

polest precari. Da mihi, quæso, Domine, ut penitentiæ est itaque potestatem hanc habens in die mortis.

• Καὶ οὐ διασώσει ἀσέβεια τὸν παρ' αὐτῆς. Ἀντὶ τοῦ, τὸν ὑπὸ τῆς ἀσεβείας τυραννούμενον καὶ κρατούμενον. Εἰδότες οὖν ὡς οὐκ ἔστι ἐξουσιάζων ἐν ἡμέρᾳ θανάτου, καὶ οὐκ ἔστι ἀποστολὴ ἐν ἡμέρᾳ πολέμου, μὴ ἀσεβήσωμεν.

• Καὶ σύμπαντα ταῦτα εἶδον ἐγώ. » Ταῦτα ἀκριβῶς ἐγνωκὼς ἀπαγγέλλει ὁ διδάσκαλος, ἐφ ̓ ᾧ πάν- D τας ἡμᾶς πείθεσθαι τοῖς αὐτοῦ λόγοις.

• Καὶ ἔδωκα τὴν καρδίαν μου εἰς πᾶν ποίημα δ πεποίηται ὑπὸ τὸν ἥλιον, τὰ ὅσα ἐξουσιάσατο ὁ ἄνθρωπος ἐν ἀνθρώπῳ, τοῦ κακῶσαι αὐτόν. Καὶ τότε εἶδον ἀσεβεῖς εἰς τάφους εἰσαχθέντας, καὶ ἐκ τοῦ ἁγίου. » Απερισπάστως, φησί, δέδωκά μου τὸν νοῦν, εἰς τὸ εἰδέναι τῶν ἀνθρώπων τὰ ποιήματα, καὶ κατὰ τίνα λόγον ἄνθρωπος ἄνθρωπον κακοί. Εἶτα ἐπειδὴ ἄδικον νομίζεται τὸ πολλάκις ἀσεβεῖς εἶναι τοὺς δυνατούς, καὶ εὐθηνουμένους, βαθύτερον ἐπισκεψάμενος, εἶδον τῶν ἀσεβῶν τὴν πτῶσιν, καὶ τῆς ψυχῆς τὴν νεκρότητα. Τὸ γὰρ, εἰς τάφους, νῦν ἀντὶ τοῦ, εἰς τὰς κολάσεις. Καὶ οὐδὲν αὐτοὺς ὠφέ

causa modicum quid adhuc vivam. Nullus

Neque impietas salvum faciet eum, qui est ab ea. > lioc est, eum qui tyrannidi ejus subjectus est. Cum itaque non sit qui in die mortis potestatem habeat, neque sit in die belli tuta navigatio vel emissio, impietatem summo studio evitemus.

VERS. 9. . Et omnia ista vidi ego. » Hæc se omnia vidisse affirmat Ecclesiastes, et cognovisse : ut tanquam conscio rerum omnium atque experto, fidem docibiles habeamus.

Et dedi cor meum in omne opus quod factum est sub sole, ut viderem quæcunque potenter operatus est homo in hominem, ut ipsum damno molestiaque afficeret. [VERS. 10] Et tunc vidi impios in sepulcra inductos, etiam de loco sancto. » Attente, inquit, applicavi mentem meam, ut viderem opera hominum, et quam multiplici ratione homo homini damnum inferat : quia vero persæpe homines scandalizantur, et iniquam rem putant, eosden esse impios qui et potentes fortunatique sint; ideo pro fundius (inquit) super hac re contemplatus sum, et vidi demum postremam impiorum ruinam, cum

scilicet non tantum corpore sed anima moriantur. Α λησεν ἡ δύναμις, ἢ τὸ νομισθῆναι ἁγίους εἶναι, καὶ

κατέχεσθαι ἐν λειτουργοῖς Θεοῦ. Διδάσκει τοιγαροῦν μὴ σκανδαλίζεσθαι ἐπὶ τῇ τοῦ παρόντος βίου δε κούσῃ ἀνωμαλίᾳ, ἀποβλέποντας εἰς τὴν τῶν μελ. λόντων ἀνταπόδοσιν.

Quod enim ait hoc loco, in sepulcra inductos in supplicia et tormenta intelligit. Eis vero qui in sepulcra haec inducantur, nihil potentia profuit, nihil quod habiti olim justi sanctique fuerint, nihil quod in templo Dei sacra ministeria muneraque obvierint. Docet itaque nos scandalizari, propterea quod in hominum vita enormem statuum dissidentiam conditionumque cernamus; cum contra potius spectare debeamus ad eam, quæ in futuro sæculo est, retributionem.

Ecclesiastes nequaquam

• Καὶ ἐπορεύθησαν, καὶ ἐπῃνέθησαν ἐν τῇ πόλει, ὅτι οὕτως ἐποίησαν. » Οὗτοι οἱ δόξαντες μὲν εἶναι εὐσεβεῖς καὶ ἅγιοι, πορευθέντες δὲ ἐν ἀσεβεία, ἐπηνέθησαν ἐν τῇ ζωῇ ἑαυτῶν, ἢ λαθόντες, ἢ κολακευθέντες ἐφ ̓ οἷς ἔπραττον. Ἀλλ ̓ οὐδὲν αὐτοὺς ὠφέ λησε τῆς εὐσεβείας τὸ πρόσχημα, ἢ ὁ παρὰ τῶν κολάκων ἔπαινος· ματαιότης δὲ καὶ τούτοις ἀπέβη τὸ πρᾶγμα εἰς τάφους εἰσαγομένοις. Τὸ δὲ, Και ΜΕ τοῦτο ματαιότης, δύναται καὶ τοῖς ἑξῆς ἐφαρμόζε σθαι στίχοις, ἵνα ἡ οὕτως·

Et processerunt et laudati sunt in civitate, quod ita effecissent. • Qui videbantur (inquit) esse pii ac sancti, cum tamen in impietate sua ambularent atque procederent; nihilominus laudem ab hominibus retulerunt, vel ignorantibus illorum impietatem, vel eisdem callide adulantibus. 655 Nil vero illis profuit aut simulate species pietatis, aut adulantium laus : In vanitatem namque abiit hoc Β totum negotium, quandoquidem in sepulcra miseri corruerunt. Quod autem ait: El hoc etiam vanitas ; posset a superioribus distingui sententiis, et ad insequentes versus apte transmitti; ut videlicet legatur :

VERS. 11. « Εt hoc etiam vanitas. Quia non est contradictio facientibus malum, cito, propterea impletum est cor filiorum hominum in ipsis, ut faciant malum. » Hoc est (inquit) quod vanitatem auxit et confirmavit, quia non sunt qui contradicant facientibus malum, cito, neque qui eos coarguant : ut, cito, hic ad contradicentes referatur, significetque sedulo ac vehementer contradicant acrique reprehensione compescant : aut illud, cito, ad operantes malum referto, quasi velociter ac stu- C diose peccantes. inquit ergo : Quia mali non arguuntur, sed potius laudibus et plausu efferuntur, idcirco impletum est in malo habitu stabilitum cor filiorum hominum, ut studeant operari mala. Apposite autem dixit, filiorum hominum filii enim Dei mala non operantur.

[ocr errors]

• Καί γε τοῦτο ματαιότης, ὅτι οὐκ ἔστι γινομένη ἀντίῤῥησις ἀπὸ τῶν ποιούντων τὸ πονηρὸν ταχύ διὰ τοῦτο ἐπληροφορήθη καρδία υἱῶν τοῦ ἀνθρώπου ἐν αὐτοῖς, τοῦ ποιῆσαι τὸ πονηρόν. » Τοῦτο, φησί, τὴν ἐν βίῳ ματαιότητα εἰργάσατο, ὅτι οὐκ εἰσὶν οἱ ἀντιλέγοντες καὶ ἐλέγχοντες τοὺς τὰ πονηρὰ διαπρατο τομένους, ταχύ· ἀντὶ τοῦ, οὐ κατὰ σπουδὴν τοῦτο ποιοῦντες, καὶ τοῖς ἐλέγχοις ἀνακόπτοντες τὴν πονη ρίαν, ἢ τὸ ταχὺ, ἀντὶ τοῦ, ἐν σπουδῇ καὶ ἐπιμελῶς τὰ πονηρὰ διαπραττομένους. Διὰ τοῦτό φησιν· ἘΣ τοῦ μὴ ἐξελέγχεσθαι τοὺς φαύλους, ἀλλὰ καὶ ἐπαι νεῖσθαι, ἐπληροφορήθη καὶ ἐν ἕξει γέγονε ἡ καρδία τῶν υἱῶν τοῦ ἀνθρώπου, διαπράττεσθαι τὰ πονηρά. Ορα δὲ ὅτι, υἱῶν ἀνθρώπου, εἶπε. Οἱ γὰρ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰ πονηρὰ οὐ διαπράττονται.

• "Ος ἥμαρτε, ἐποίησε τὸ πονηρὸν ἀπὸ τότε, καὶ ἀπὸ νεότητος αὐτοῦ. » Ἡ ἁμαρτία ἐκ τῆς ἀπάτης τοῦ πονηροῦ εἰσκεκόμισται· διὸ εὐχόμενοι λέγομεν· Ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Τὸ τοῦ διαβόλου τοίνυν πληροῖ θέλημα ὁ ἁμαρτάνων, τοῦ ἀπὸ τότε καὶ ἀπὸ νεότητος αὐτοῦ, ἀντὶ τοῦ ἐξ ἀρχῆς ἡγησαμένου τὰ φαῦλα. "Αλλως · Οὐ νεωτέρα, φησὶν, ἐστὶν ἡ ἁμαρτία, ἀλλὰ παλαιά. Διὸ καὶ ἤκουσε ὁ Νῶς παρὰ Θεοῦ, ἐγκεῖσθαι τὴν τῶν ἀνθρώπων διάνοιαν ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ πονηρά. Νεότητος δὲ, οὐ τῆς καθ' ἡλικίαν, ἀλλ ̓ ἤθους νεαροῦ, καὶ μὴ παγίου. "Αλλως Ο ἕξιν ἔχων ἁμαρτητικήν, καὶ συγκαταθέμενος ἐν διανοίᾳ τοῦ ἁμαρτῆσαι, ἀπὸ τότε ἄρχεται ἁμαρτάνειν, ἀφ' οὗ συγκατέθετο, κἂν μετὰ πολὺ τὴν πρᾶξιν ἐργάσηται, ἢ καὶ μὴ ὅλως ἐργάσηται, κωλυθεὶς οὐ προαιρετικῶς, ἀλλ ̓ ὑπό τινος περιστάσεως. "Αλλως· Ὁ ἁμαρτάνων καὶ ποιῶν τὸ πονηρὸν, εἰ καὶ ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος ἡμῖν ἐγνώσθη, ἀλλὰ τοῖς προγνώσ σεως Θεοῦ λόγοις ἐκ παλαιοῦ ἐγνωρίζετο εἶναι ἁμαρ τωλός.

VERS. 12. Qui peccavit, operatus est malum ex tunc, et a juventute sua. Peccatum dolo ac fraude mala diaboli invectum est in orbem terrarum: eapropter orationem Dominicam concludimus, orantes, Sed libera nos a malo : hoc est, a diabolo. Qui ergo peccat, diaboli jussum exsequitur et voluntatem. Diabolus autem ex tunc et a juventute sua, hoc est ab initio, dux fuit et auctor peccati. Aliter : Non est, inquit, recens peccatum, sed pervetustum. Ilinc est quod et Noe dicentem Deum audivit, consedisse jam et confirmatam fuisse hominum mentem, ut seduli essent in peccatis, ac vehementer operarentur malum. Juventutem hoc loco intellige, non quo ad ætatem, sed similitudine quadam quo ad temerarios trores, et ritu juventum a rationis semita leviter aberrantes : quos mores dici possunt babere diaboli, auctores peccati, et qui vestigia illorum sectantur scelesti peccatoresque homines. Aliter Qui habitum peccati jam contraxit, et jam proposuit in mente sua peccare; et tunc peccare jam incipit ex quo voluntatis assensum præbuit; tametsi deinde propositum illud multo post in actura producat, aut etiam non producat quod cogitavit, retardatus fortasse non electione immutati consilii, sed aliquo intercedente impedimento. Aliter: Qui peccat malumque operatur, etsi nobis solummodo

« PreviousContinue »