Page images
PDF
EPUB

οὐκ ἔφθασεν, ἢ λαβὼν ἠθέτησεν, ἐκεῖνοι δὲ φύσει A iterum rejecit ; illi autem natura inimici, et omnino πολέμιοι, καὶ διὰ πάντων ἀλλότριοι. alieni ab illis sunt.

ρξε'. Η δειλία τῶν στρατιωτῶν ἐκ τοῦ ἔκνου καὶ τῆς ὠχριάσεως δείκνυται. Τοὺς οὖν τοιούτους ἀσυμφανῶς χώριζε τοῦ στρατοῦ, καὶ ἀπόστελλε, ὡς δῆθεν κομίσοντας ἃ ἐπελάθοντο· τοῦτο δὲ ποιήσας παρορμήσῃς λόγοις τοὺς στρατιώτας, ὡς τῶν ἀνδραπόδων ἐκείνων ἤδη ἀπηλλαγμένους μόνους τῆς ἀνδραγαθίας ἔχεσθαι, καὶ τῶν τῆς νίκης δωρεῶν ἀξιωθῆναι.

ρές. Στρατιωτῶν δειλίας διάκρισιν καὶ ἑτέρως σοι ὑποδείξω. Τοῦ γὰρ στρατοῦ παντὸς ὁμοῦ ὄντος, ἐὰν κινήσῃς σάλπιγγα, ὡς ὅτι οἱ πολέμιοι συμπλέκονται πρὸς μάχην, ταραχής γενομένης, οἱ μὲν δειλοί φεύξονται, οἱ δὲ ἀνδρεῖοι παρατάξονται.

B

165. Timiditas militum ex pallore, et tarditate cognoscitur. Tales igitur occulte ab exercitu se para, et aliquo amanda, ut illinc reportent, que oblivione relicta sunt; hoc ubi feceris, reliquos milites cohortaberis, ut jam ignavis mancipiis illis aliquo ablegatis illi strenue se gerant, et præmia digna strenuitatis suæ reportent.

166. Timiditatis militum tuorum argumenta alia tibi monstrabo. Universo exercitu tuo unum in locum coacto, si tuba personueris quasi hostes immineant, in media hac turba timidi statim fugient, strenui se in acie instruent.

167. Si cum imperitis ad pugnam hostibus tibi

ρέζ'. Ἐὰν πρὸς ἀγυμνάστους μάχης πολεμίους παρατάσσῃ, αὐτὸς δὲ καὶ γεγυμνασμένους ἔχῃς – dimicatio est, ipse milites labens exercitus, ne

στρατιώτας, οὐ παρευθὺ (50) τὴν μάχην συνάψεις, ἀλλὰ συντηρεῖν σε δεῖ τὸν χρόνον ἐν τῇ συστάσει, καὶ προεκλύειν τοὺς πολεμίους ὡς ἐπ' ὀλίγον πονεῖν εἰθισμένους, καὶ τότε ἐπιτεθῇς αὐτοῖς. Εἰ δὲ πρὸς τοὺς γυμναστοὺς αὐτὸς ἔχων γεγυμνασμένους μάτης πολεμίους μάχεσθαι μέλλης στρατιώτας ἐκ τοῦ εὐθέως καὶ παραχρῆμα τὴν μάχην σύμβαλλε· ἡ γὰρ ἀκμὴ τῶν σῶν στρατιωτῶν γενναίως ἀπομαχήσεται πρὸς τοὺς ἐναντίους.

ρξη'. Υπόνοιαν ἐπιμονῆς ἐν τοιαύτῃ καιροῦ χρείᾳ δείξεις τοῖς πολεμίοις, εἰ ἄρα μέλλεις ὑποχωρῶν ὡς μένων ἐξαπατῆσαι αὐτοὺς, ἐὰν δένδρα πε ρικόψας, ἢ τούτων μὴ ὄντων ἕτερά τινα ξύλα στην σας ἐνδύσῃς αὐτὰ διὰ σκουταρίων, ὡς μίμημα ἀν- C ὁρῶν ἐνόπλων, ἢ, ἐὰν τοσαύτη τύχῃ ἀνάγκη, καὶ ἑτέρων ὅπλων λαμπρών. Οὕτως γὰρ κρείττονα τῆς τῶν ὅπλων ἀπωλείας τὴν τοῦ στρατοῦ σωτηρίαν ἡγησάμενος διὰ τὴν κατεπείγουσαν ἴσως χρείαν ἀκινδύνως υποχωρήσεις.

εξθ'. Μάλιστα μὲν μετὰ δικαιοσύνης παντὸς ἔργου ἀπάρχεσθαι χρή. Πλέον δὲ τῶν ἄλλων τὰς ἀρχὰς χρὴ τοῦ πολέμου δικαίας εἶναι, καὶ μὴ μόνον δια καίας, ἀλλὰ καὶ φρονίμως προάγεσθαι τὸν πόλεμον. Καὶ γὰρ τότε καὶ Θεὸς συναγωνιεῖται τοῖς στρατεύ μασιν εὐμενὴς γινόμενος, καὶ οἱ ἄνθρωποι προθυ μότεροι γίνονται τοῦ δικαίου προασπίζοντες, καὶ εἰδότες ὡς οὐκ ἄρχουσιν ἀδικίας, ἀλλὰ ἀμύνονται κατὰ τῶν ἀδικούντων.

ρο. Επὰν δὲ δικαίως ἀπάρχεσθαι τοῦ πολέμου D μέλλῃς, ὦ στρατηγέ, χρή σε τὴν στρατιὰν διασκευάσαι ἀκριβῶς, καὶ μετὰ ἀσφαλείας ταύτην ἐξαγαγεῖν. Ἐὰν γὰρ ἀσθενεῖς εἰσιν αἱ πολεμικαὶ κινήσεις, ὅταν τὸ βάρος ἀναλάβωσι τοῦ πολέμου, ταχὺ θλίβον ται καὶ ὑστεροῦσιν. "Οθεν ὥσπερ ἀγαθὸς κυβερνήτης ἀπὸ λιμένος ἐξαρτήσας τὸ σκάφος, καὶ πάντα τὰ ἀναγκαῖα περὶ αὐτὸ ποιήσας, τότε επίτρεπε τῷ Θεῷ τὸ πάντης (51) ἐκβάσεως,

ροα'. Νόμον ἐπίθες σεαυτῷ πρὸς τὸ πέρας ἀποβλέπειν τῆς τοῦ πολέμου κινήσεως, καὶ οὕτω ταύ της ἀπάρχεσθαι. Φαῦλον γὰρ καὶ σφαλερὸν κίνησιν

statim subito illos adoriaris, sed observandum tem pus ad condigendum est, atque defatigandi hostes sunt, qui parum ad labores assuefacti erant. Sin exercitati hostes fuerint, tui autem milites belli imperiti, subito et sine deliberatione confligendum cum hostibus est: impetus enim illorum ad pugnandum strenuos eos reddet.

168. Opinio quædam tuæ in aliquo loco permane sionis hostibus afferetur, si discessurus decipias hostes quasi maneres. Arbores cædes, vel si ibi arbores non sunt, alia quædam ligna collocabis, illisque scuta quasi armatis viris aptabis, vel si tanta forte necessitas, alia splendida arma, Ita fiet, ut virorum tuorum salutem antiquiorem armis habens, temporibus necessariis sic evadere possis,

169. Omnem rem quam susceperis, non sine justa causa incipere oportet : sed belli causam justam semper esse oportet, neque justam solum, sed etiam prudenter susceptam. Tum enim propitius Deus magno præsidio in bello erit, et homines alacriores erunt, qui justam causam defendunt, cum sciant se injuriæ auctores non esse, sed injurios homines ulcisci.

170. Si juste bellum inceptaveris, exercitum tuum accurate instrues, et copias tuas quam tutissime poteris educes, et aliquid de victoria melius sperare poteris : quemadmodum gubernator a portu solvens omnia quæ facio opus sunt cum præstat, universum navigationis suæ exitum Deo commendat.

171. Hanc legem tibi ipsum præscribas, ut in finem motus tui bellici intuearis, atque adeo bellum inchoes. Turpe enim et indecorum est bellum ini

ΝΟΤΑ.

(50) Στρατιώτας, οὐ παρευθύ. scribebatur : στρατιώτας σου παρευθύ (51) Πάντης. Scribe, πᾶν τῆς.

PATROL. GR. CVII.

34

tio movere, deinde rursum domum exercitum re A μὲν ποιήσασθαι πολέμου, αὖθις δὲ ἐπιστραφῆναι τὸ

infecta statim reducere unusquisque enim temeritaten tuam irridebit, hostes autem inconsideratam simplicitatem tuam contemnent, non quasi nolles, sed quasi non posses cum decoro et prudentia res Luas tractare.

172. Quando copias tuas ad bellum educturus es, oportet liberas et solutas a peccato esse, et pia justaque mente Deum colere, atque adeo ad bellum procedere.

173. Cum omni aciei apparatu, ordine, bellica scientia, iter faciat exercitus tuus, quanquam nondum cum hostibus conflicturus, sed solum iter ingressurus, et multorum dierum viam confecturus es, sive in tua, sive in hostili terra fueris : ita enim assuefiet exercitus in acie manere, et locum suum conservare, et præfectos suos sequi, et ad omnes nec opinatas incursiones hostium para

tus esse.

174. Tutius iter faciet exercitus tuus, si paucis quibusdam præmissis viæ explorentur, aut per eos, Romani mensuratores et anticensores vocant, quos indagentur.

175. Si exercitum tuum ad laborem assuefacias, paratos et obedientes eos tibi semper habebis, et aciem servantes, et corpore robustos. Otium enim languida et infirma facit corpora, timidas effeminatasque mentes reddit: exercitatio autem et labores, corpora strenua ac robusta, mentes viriles atque alacres facit. Ante tempus igitur omnia ad res agendas idonea præparentur, ut necessariis temporibus omnia in promptu sint.

176. Audaces sæpe milites periisse novimus, quia præfectis suis minus obedientes fuerint. Quare si qui milites sine tuo aut præfectorum suorum imperio vel ad prædandum exeunt, vel ad aciem suam in qua sunt transgredi audent, flagris coerceantur, et puniantur abs te, quasi suæ ipsorum cladis auctores esse vellent.

στράτευμα· ἕκαστος μὲν γὰρ καταγελάσεταί σου τῆς προπετείας, οἱ δὲ ἐχθροὶ καταφρονήσουσί σου τῆς ἀσφαλείας, ὡς οὐχὶ μὴ βουλομένου ἀλλ' οὐ δυναμέ νου δικαίως καὶ πρεπόντως διαθεῖναι τὰ πράγματα.

ροβ'. Ηνίκα δὲ τὰς δυνάμεις ἐξάγειν μέλλεις πρὸς πόλεμον, δεῖ μὲν καθαρὰς αὐτὰς ἐξαμαρτημά των εἶναι, φροντίσεις (52) δὲ διὰ τῶν ἱερέων καθε αγνίσαι αὐτὰς δι' εὐλογίας, καὶ οὕτως μετὰ θάρσους ἐπὶ τῆς μάχης ἀποκινῆσαι.

ρογ'. Σὺν πάσῃ δὲ τάξει καὶ εὐκοσμίᾳ καὶ τῇ κατὰ πόλεμον ἐμπειρίᾳ δεῖ τὸν σρατὸν ὁδοιπορεῖν, κἂν μήπω μέλλῃ συμβαλεῖν, ἀλλὰ διὰ μακρᾶς ὁδοῦ που ρεύεσθαι, κἂν πολλῶν ἡμερῶν ἀνύειν μέλλῃ ὁδὸν Β καὶ ἐν τῇ ἰδίᾳ χώρᾳ καὶ ἐν τῇ πολεμίᾳ. Οὕτως γὰρ ἐθισθήσεται τὰ στρατεύματα μένειν ἐν τάξει, καὶ συμφυλάττειν τὰ ἴδια τάγματα (53), καὶ ἀκολουθεῖν τοῖς ἄρχουσιν αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὰς ἐξαίφνης γινομένας ἐπιβουλὰς ἐν τῇ πολεμίᾳ μὴ ἐν ἀθρόῳ καιρῷ θορυβείσθαι.

C

177. Prudens is imperator est qui omnia consilia factaque imperatoria quæ hostes moliuntur, declinat. Hæc cognoscet ex iis quæ ipse adver- D sus hostes facere cogitat, hæc provideat diligenter, ne ab hostibus patiatur. Experientiæ enim singulorum adversus alios intentatæ, aliorum hominum ingenia ad contraria illis excogitauda incitant.

178. Si quid clam hostes facere volueris, vel castra movere, vel aliquid aliud genere, nulli hoc consiJium nisi uni alicui ex præfectis credas: talibus enim temporibus permulti sunt, qui remunerandi cupiditate consilia tua hostibus prodituri sunt.

ροδ'. Ασφαλέστερον δὲ τὸ στράτευμα διαβήσεται τὰς προκειμένας ὁδοὺς, ἐὰν διά τινων ὀλίγων προς αποστείλας ἐρευνᾶς τὰς ἔμπροσθεν τρίβους, ήγουν διὰ τῶν καλουμένων τῇ Ῥωμαίᾳ γλώσσῃ μινσωματών ρων καὶ ἀντικινσώρων.

ροε'. Ἐὰν γυμνάσης στράτευμα συνεχῶς, ἕξεις αὐτοὺς πρὸς τοὺς πόνους ἑτοίμους, καὶ τὴν τάξιν φυλάττοντας, καὶ ῥωμαλέους τὸ σῶμα. Η μὲν γὰρ ἀνάνδρους, καὶ δειλὰς τὰς ψυχάς· ἡ δὲ γυμνασία καὶ οἱ πόνοι καὶ τὰ σώματα εύρωστα (54) καὶ τὰς ψυχὰς ἀνδρείας κατασκευάζουσιν. Χρεών σε οὖν, ὦ στρατηγέ, πρὸ καιροῦ ὀξέως τοῦ καιροῦ μελετάν ἁρμόδια, καὶ τὰ χρήσιμα τότε σκευάζειν, ὅτε οὐ κατα επείγει τῆς παρατάξεως ἡ ἀνάγκη.

ρος'. Ισμεν πολλάκις τοὺς θρασυτέρους τῶν στρατιωτῶν ἐκ τοῦ μὴ πείθεσθαι τοῖς ἄρχουσιν ἀπολλυμένους. Διὸ τοὺς βουλομένους τοῦ στρατοῦ ἄνευ τῆς σῆς ἢ τοῦ ἄρχοντος αὐτῶν ἐντολῆς ἢ πρὸς πραϊ δαν ἀπιέναι, ἢ τῆς παρατάξεως παρεξέρχεσθαι, κότ λαζε τούτους διὰ μαστίγων, καὶ ἀναχαίτιζε τῆς ἀταξίας, ὡς αἰτίους τῆς ἑαυτῶν ἀπωλείας.

ροζ'. Σοφὸς ἔσται στρατηγὸς φυλαττόμενος ἀπὸ πάντων τῶν μελλόντων παρὰ τῶν πολεμίων γίνεσθαι στρατηγημάτων. Γνώσεται δὲ ταῦτα ἐξ ὧν καὶ αὐτὸς καταστρατηγεῖν τοὺς ἐχθροὺς μελετᾷ· οἷς γὰρ αὐτὸς γινώσκει τί δέον κατὰ τῶν πολεμίων ποιεῖν, τούτοις γνώσεται καὶ τί χρὴ παρὰ τῶν πολεμίων μὴ παθεῖν. Αἱ γὰρ ἴδιαι πρὸς τὸ λυπεῖν ἄλλους ἐμπειρίαι καὶ τὰς τῶν ἐναντίων ἐπινοίας καθ ̓ ἑαυτῶν τεκμαίρονται.

ροη'. Ἐάν ποτε λαθεῖν τοὺς πολεμίους βουληθῇς, εἴτε κίνημα ἀπὸ ἀπλίκτου, εἴτε ἄλλην τινὰ πρᾶξιν, μηδενὶ θάῤῥει ἑτέρῳ πλὴν ἑνί τινι τῶν ἀρχόντων. Εἰ γὰρ εἰς πολλοὺς διαδραμεῖ τὸ βούλευμα, πάντως ἀπὸ τῶν ἀρχόντων τοῖς ὑποχειρίοις παραδίδοται. ΝΟΤ.Ε.

(52) 'Εξαμαρτημάτων εἶναι, φροντίσεις. Scri bebatur ἐξ ἁμαρτήτων εἰ καὶ φροντίσεις, etc. (53) Τάγματα. Scribebatur, τάματα.

(54) Καὶ τὰ σώματα εύρωστα. Scribebatur, καὶ σώματα τὰ εὕρ...

Οἱ δὲ τοιοῦτοι καιροί πολλούς εὑρίσκουσι τοὺς δι' ἐλπίδα δώρων προδότας γινομένους τῶν σῶν βου λευμάτων τοῖς πολεμίοις.

ροθ'. Βέβαιον μὲν οὐδέν μοι δοκεῖ τῶν ὀνείρων Α 179. Nullum mihi insomnium videtur esse firπλάττεσθαι δὲ καὶ πείθειν τοὺς στρατιώτας, ὥστε πιστεύειν τοὺς σοὺς ὀνείρους νίκην ἐπαγγελλομένους, ἐν καιρῷ μάλιστα πολέμου χρήσιμόν ἐστιν καὶ ἀναγκαῖον. Δόξαντες γὰρ ὡς ἀπὸ Θεοῦ χρήσιμον τὸν παρὰ σοῦ ἀφηγούμενον ὄνειρον, θαρσαλέως καὶ ἀνα επιστρόφως κατὰ τῶν πολεμίων ἐπιχειρήσουσι, καὶ τῇ προθυμία τὴν ἀνδρείαν διπλασιάσουσιν.

ρπ ́. Απειροκάλως ἐπακολουθεῖν ταῖς τῶν που λεμίων ὑποχωρήσεσι σφαλερὸν ἡγοῦμαι καὶ βλάβης αἴτιον πολλάκις. Εξεπίτηδες γὰρ τοῦτο ποιοῦντες, ἐνίοτε δι' ἐγκρυμμάτων, ἢ δι ̓ ὑποστροφῆς, καὶ ἀσυντάκτοις καὶ διεσκεδασμένοις ἐμπίπτοντες τοῖς διώ κουσι μεγάλας ποιήσουσι τὰς βλάβας. "Οταν τοίνυν ὑποφευγόντων τῶν ἐχθρῶν διώκειν μέλλης, μὴ λύε τὴν τάξιν τῆς παρατάξεως, μέχρις ἂν τελείαν λάβης πληροφορίαν τῆς τῶν διωκομένων ἀνελπίστου σωτηρίας (55).

ρπα'. Στρατιωτῶν φρονήματα πρὸς δειλίαν κατά πεσόντα ἐχέφρων στρατηγὸς δύναται διεγεῖραι διὰ τῆς οἰκείας ὄψεως, θαρσαλέος αὐτοῖς καὶ περιχαρής φαινόμενος, καὶ πρὸς τούτοις καὶ τοῖς λόγοις ἀλεί φων καὶ πιθανώτερος γινόμενος, ὥστε συσχηματίσαι τῶν στρατιωτῶν τὰ φρονήματα πρὸς τὸ τοῦ στρατο ηγοῦ φαινόμενον θάρσος.

ρπβ'. Τάξις οὐ μία ἐστὶ πολέμου, ἀλλὰ πολλαὶ καὶ διάφοροι, καὶ παρὰ τοὺς ὁπλισμούς, καὶ παρὰ τοὺς στρατευομένους, καὶ παρὰ τοὺς ἀντιπολεμίους, καὶ παρὰ τοὺς τόπους, καὶ παρὰ τοὺς καιρούς. Τούτων δὲ τὰς διαφορὰς, ὦ στρατηγέ, ἐπὶ αὐτῶν τῶν πραγμάτων μαθήσῃ. Οὐ γὰρ, ὡς βούλει, παρατάξεις, ἀλλ' ὡς ἀν αγκάζει ποιήσεις τὴν ἔκταξιν καὶ τοῦ στρατοῦ καὶ τῆς ὁπλίσεως, καὶ κατὰ πρόσωπον, καὶ ἐκ πλαγίου, καὶ ὄπισθεν, καὶ ὡς ἡ χρεία τῶν πραγμάτων ἀπαιτήσει.

ρπγ'. "Οταν πεζικὴν στρατείαν παρατάξῃς ἢ ὁπλο φόρων ἀνδρῶν τῶν λεγομένων σκουτάτων, ἢ τῶν ψιλῶν, ἔγουν τοξοτῶν καὶ σφενδονητῶν, ἀντιπολεμοῦντες δὲ αὐτοῖς τινες βάλωσιν κατ' αὐτῶν ἢ ῥι κτάρια, ἢ διασβενδοβόλων (56) καὶ τόξων, δεῖ αὐτοὺς ὑπὸ σκουταρίων τετραγώνων ἐπιμηκῶν τῶν λεγομένων θυρεῶν (57), ἢ ἑτέρων σκουταρίων μεγάλων κεραμῶσαι ἑαυτοὺς ἄνωθεν, καὶ οὕτως προσβάλλειν· καὶ γὰρ κεραμωθέντες καὶ σκεπόμενοι οὐδὲν πάθωσι κακὸν ὑπὸ τῶν πεμπομένων βελῶν κατ' αὐτῶν.

ρπδ ́. Στρατῷ (58) πολεμίων μηνοειδώς παρατατ τομένῳ (αὕτη γὰρ ἡ παράταξις δοκεῖ τάξιν ἡμικυκλίου γινομένη ἀσφαλὲς εἶναι καὶ ἄτρεπτος· τοὺς γὰρ ἐμπίπτοντας ἀντιπολεμίους ἐν τῷ τοῦ σίγματος κοιλώματι ἐκ τῶν ἔνθεν καὶ ἐκεῖθεν τὰς κεραίας ἁπλοῦντες καὶ περικυκλοῦντες ἐναποκλείουσι, καὶ οὕτως δραστικώτερον κατ ̓ αὐτῶν ἀπομάχονται), πρὸς ταύτην οὖν ἀντιπαραταττόμενος τὴν μηνοειδῆ τάξιν εἰς τρία μέρη τὴν σὴν παράταξιν διαιρήσεις.

mum persuadendi tamen milites sunt, ut tuis credant insomniis, quæ aliquam victoriæ spem aut opinionem afferre possunt : videbuntur enim quasi oracula a Deo immissa militum animos in hostes impellere, et fortitudinem corporis alacritate rerum gerendarum exacuere.

180. Hostium conatus inscite persequi, lubricum valde et periculosum est : sæpe enim hostes dedita opera multa conantur, vel ut insidiis, vel ut reversionibus, in tuos confusos dissipatosque irruant, et vehementer admodum te lædant. Ubi igitur fugientes hostes insequeris, ne dissolvas aciemm Β donec perfecte cognoveris hostes de salute sua penitus desperare.

C

D

181. Militum animos demissos et in timorem prolapsos prudens imperator suo aspectu hilarabit, et vultu lato, verbis etiam suavibus illorum animos leniet, ut militum animi ad imperatoris audaciam excitel.

182. Una aciei bellicae forma non est, sed multae et diversæ, pro varietate armorum, militum, hostium, locorum, temporum. Horum differentias ex ipsis rebus optime cognosces. Non enim quemadmodum volueris, sed quemadmodum necessitas postulaverit, aciem instrues atque armabis, tum ante, tum retro, tum ad latus; et quemadmodum usus tulerit, sic omnia vel constitues vel commutabis.

183. Ubi pedestrem aciem instruxeris, vel gravium, qui sculati sunt, vel leviuni, cujus generis sagittarii et funditores sunt, et hostes, qui ex adverso pugnant, vel fundis vel arcubus tela conjiciunt, vel scutis majoribus quadratis et oblongis, qui thyrei sunt, aut minoribus seipsos et capita tegant et quasi incrustent, ita fiet ut nihil mali accipiant quotcunque in illos tela conjiciuntur.

184. Exercitu hostium Iunato, id est, ad semicirculi speciem instructo (nam hæc forma tuta et firma videtur esse, et hostes hinc atque illinc cornua extendens in mediam aciei quasi C litteræ cavitatem excipiens circumcludit, et milites ve hementius ac robustius ad pugnandum cum illis incitat) si adversus eum copias tuas apparaveris, in tres partes adversum duo cornua hostium collocabis mediam partem non adversum cavitatem

NOTÆ.

(55) Σωτηρίας. Scribebatur, σωρίας.
(86) Διασκενδοβόλων. Scribe, διὰ σφενδοβόλων.

(57) θυρεών. Scribebatur, θυρῶν.
(58) Στρατῷ. Scribebatur, Ατραπῷ.

hostium instrues, sed ad subsidium duarum par- Α Καὶ τοῖς μὲν δυσὶ μέρεσι τῷ τε δεξιῷ καὶ τῷ εὐωνύ

tium pugnantium constitues. Itaque vel illorum lunatus exercitus irritus erit, vel hostis cogetur aciei formam commutare. Sin tu discessum et fugam mediæ partis simulaveris, et hostes ad te insequendum provocaveris, non modo acies illorum. dissolvetur, sed etiam confuse tuam insequetur. Itaque instructus exercitus tuus reversione quadam subita et conferta illos adoriens, insequentes te in fugam conjiciet.

μῳ ποιήσεις τὴν προσβολὴν κατὰ τῶν δύο κεράτων τῶν πολεμίων, τὸ δὲ μέσον μέρος στήσεις μὴ προσβαλὼν τῇ κοιλότητι, ἀλλ' ἐν ὑποβοηθείᾳ τῶν προσ βαλόντων δύο μερῶν ἱστάμενον. Οὕτως γὰρ ἡ ἄπρακτος ὁ ἐν κύκλῳ τῶν πολεμίων στρατὸς ἐναπομείνῃ, ἢ κἀκεῖνος προσβαλὼν τὴν μηνοειδή τάξιν διαλύσει· εἰ δὲ πλασάμενος αὐτὸς ὑποχώρησιν τοῦ μέσου μέρους κινήσεις τοὺς ἐναντίους πρὸς δίωξιν, οὐ μόνον λυθή σεται ἡ παράταξις, ἀλλὰ καὶ ἀσυντάκτως διώκουσαν

τὸ σὸν στράτευμα συντεταγμένον δι ̓ ὑποστροφῆς ἀθρόας ἐπιτεθῆς αὐτοῖς, καὶ εὑρεθήσονται πάντως οἱ σὲ διώκοντες διωκόμενοι παρὰ σοῦ.

ρπες. "Απασαν μὲν ἐνέδραν, ήτοι ἔγκρυμμα ἐπε ερχόμενον τοῖς πολεμίοις, ἰσχυροτέραν τῶν ἄλλων ἐπιβολῶν ποιεῖται τὴν κατ' αὐτῶν ἐπίθεσιν· μάλιστα

185. Insidiæ omnes vehementiores habent impetus quam exteræ incursiones: eæ tamen quæ a tergo fiunt, longe vehementissima. Nam hujusmodi insidias aliquando si comparaveris, longe η δὲ ἡ κατὰ νώτου τῶν πολεμίων. Τοιαύτην οὖν ποτε meliores efficacioresque videbis esse iis quæ a latere fiunt.

186. Mandala, præcepta, tessera, ac alia hujus generis, per praefectos tuos, et non per te tradenda militibus sunt. Per te enim hoc velle facere, imperiti hominis atque admodum insciti esset : nam et tempus multum in præcipiendo consumetur, et magnus tumultus erit militum se mutuo interrogantium, et fortassis in commemorandis ilis alius interdum aliquid adjiciet, alius detralet.

187. Boni imperatoris et admiratione digni est, posse potius celeriter aliqua necessitate premente quid maxime opus facto sit deliberare, quam ante necessitatem contingentem de ea deliberare. Neque enim deliberare ante potest quis de omnibus, quæ belli imminens casus afferre solet.

188. Quando in acie, sole contra lucente, cum hostibus conflicturus es priusquam prælium committatur jube milites sursum arma, nudos gladios, ferrea scula et illustria, et hastarum cuspides tollere: hæc enim si admodum fulgeant, in aliquam perturbationem hostes conjiciunt. Quando vero jam manus conserturus es, magno cum clamore vocis, el armorum contra hostes contendant, itaque prælium cum hostibus ineant.

189. Multitudine equitum hostibus si inferior fueris, aspera loca, et angusta, et montosa elige, per quæ loca hostium equi copias vestras persequi nequeant: hoc enim in adversos casus intuendo considerare diligenter oportebit, quod prudentis imperatoris maxime proprium est.

190. Magis utile putes esse, ut acies in prælio stet et periclitetur, quam ut fugiat et exagitetur. Nam dum stat, victoria potius speranda est; dum

(59) Προσκοπεῖν. Scribebatur, προκοπεῖν.

B

[ocr errors]

ποιήσας καὶ αὐτὸς ἐνέδραν, καὶ ὄπισθεν αὐτῶν ἐπισ τεθεὶς, δραστικωτέραν καὶ ἐνεργεστέραν αὐτὴν ὄψη γινομένην τῶν ἐκ πλαγίου ἐγκρυμμάτων.

ρπς'. Ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀρχόντων τὰ παραγγέλο ματα πρὸς τὸν στρατὸν δεῖ γίνεσθαι, καὶ τὰ διατά γματα, καὶ τὰ συνθήματα, ἀλλὰ μὴ διὰ τῆς σῆς ἐνδοξότητος, ὦ στρατηγέ. Τὸ γὰρ κηρύττειν σε ταῦτα δι ̓ ἑαυτοῦ ἐν ὀξύτητι καιροῦ ἰδιώτου ἐστὶν καὶ ἀπεί. ρου λίαν τῶν δεόντων· καὶ γὰρ καὶ χρόνος πολὺς ἐν τῷ παραγγέλλειν ἀναλωθήσεται, καὶ θόρυβος ὁμοῦ πάντων ἀλλήλους ἐρωτώντων, τάχα δὲ καὶ ὁ μὲν προσθήσει τι πλέον τοῦ παραγγέλματος, ὁ δὲ καὶ παραλείψει.

ρπη. Γνώρισμα γνησίου στρατηγοῦ καὶ θαυμάτ ζεσθαι ἀξίου τὸ τῆς ἀνάγκης ἐπικειμένης ὀξέως νοεῖν τὰ δέοντα μᾶλλον, ἤπερ τὸ πρὸ τῆς ἀνάγκης περὶ τούτων βουλεύσασθαι· οὐ γὰρ δυνατὸν προβουλεύεσθαι, εἰ καὶ τὰ μάλιστα δέον, ὅσα μέλλει γενναν ἡ τοῦ πολέμου ἐπικειμένη περίστασις.

ρπη'. "Οταν ἐν παρατάξει μάλιστα, ἡλίου ἀνταυγά ζοντος, προσβάλῃς πρὸ τοῦ συμπλακῆναι τὴν μάχην κέλους τοὺς στρατιώτας ἄνω ἔχειν τὰ ὅπλα καὶ ἀκάλυπτα, ξίφη τε καὶ τὰ σιδηρᾶ σκουτάρια στίλβοντα, καὶ τῶν κονταρίων τὰς λόγχας. Οὕτως γὰρ λαμπρὰ παρὰ τοῖς πολεμίοις φαινόμενα, κατάπληξιν ποιήσει. Οταν δὲ εἰς χεῖρας ήδη συμπλέκεσθαι μέλλεις μετά ἀλαλαγμοῦ σφοδροῦ ἤγουν μεγάλης φωνῆς καὶ δρό μου πατάσσοντας τὰ ὅπλα οὕτω την προσβολὴν πρὸς ῃ τοὺς πολεμίους ἀπάρχεσθαι.

ρπθ'. Ὑπὸ τῶν πολεμίων διὰ πλῆθος αὐτῶν καταλλαρίων πλεονεκτούμενος τραχέα χωρία ἐκλέγου, καὶ στενά, καὶ παρόρια, ἐν οἷς οὐ δυνατὸν τοὺς ἵππους τῶν ἐναντίων διώκειν κατὰ δύναμιν· ὅπερ καὶ προς σκοπεῖν (59) σε χρὴ πρὸς δευτέραν τύχην ἀεὶ βλέ ποντα· τοῦτο γὰρ ἐστιν ἐχέφρονος μάλιστα στρατο ηγού.

ρη. Συμφέρον μᾶλλον γίνωσκε εἶναι, τὸ ἐν ταῖς μάχαις ἐνίστασθαι, καὶ κινδυνεύειν ἀνδρείως τὴν παράταξιν μαχομένην, ἢ φυγόντας διώκεσθαι· ἐν

NOTA.

γὰρ τῇ ἐνστάσει μᾶλλον τὴν σωτηρίαν ἐλπίζειν Α terga vertit, ne spes quidem ulla reliqua esse χρεῶν, ἀλλὰ μὴ τοῖς ἐχθροῖς τὰ νῷτα διδόντας πιο potest. στεύειν τὸ σώζεσθαι.

ρία'. Τῆς μάχης σὺν Θεῷ τὴν νίκην σοι χαρισαμέν νης, ὦ στρατηγέ, δέον σε φιλοφρονεῖσθαι τοὺς στρατιώτας τοῖς τῶν πολεμίων λαφύροις, εἴτε ὅπλα εἰσὶν, εἴτε ἵπποι, εἴτε ἕτερά τινα είδη, καὶ εὐωχίας καὶ τραπέζας αὐτοῖς παρασκευάζειν, καὶ τοὺς μὲν ἀνδρείως ἀγωνισαμένους κατὰ τάξιν προβιβάσαι, καὶ δώροις τιμῆσαι. Τοὺς δὲ δειλοὺς καὶ ἀχρήστους ἀναφανέντας, ἢ λειποταξίας πεποιηκότας, τοὺς μὲν κόσ λαζε δεόντως, τοὺς δὲ ἐνείδιζε μέχρις αἰσχύνης. Ο τως γὰρ καὶ τοὺς δειλοὺς ἀναῤῥώσεις και διεγερεῖς, καὶ τοὺς ἀνδρείους ευτολμοτέρους καὶ εὐθαρσείς πρὸς τὰς ἐπιούσας μάχας παρασκευάσεις.

ρηβ'. Οταν κατὰ πολεμίων τρόπαιον στήσῃς, ὦ στρατηγέ, τότε κατὰ τοὺς ἤδη παρὰ τῆς βασιλείας τεθέντας νόμους τῶν, ὡς εἰκὸς, ευρισκομένων σκύλων τὸν διαμερισμὸν οὕτως ποιήσεις, ὥστε τὸ πέμπτον μέρος ἀφορίσῃς τῷ μέρει τοῦ δημοσίου, τὸ δὲ λοιπὸν ἐξ ἴσης μοίρας. Οἵ τε ἄρχοντες καὶ οἱ ἀρχόμενοι με ριζέσθωσαν, ἐπείπερ κοινοὺς καὶ τοὺς ἀγῶνας ἐν τοῖς κινδύνοις ἀναδέχονται. Εἰ δέ τινες εὑρεθῶσιν ἐκ τῶν ἀρχόντων, ἢ προμάχων τῆς παρατάξεως, ή τις ἕτερος τῶν στρατιωτῶν διαφόρως ἀνδρισάμενοι, τότε ἐκ τοῦ εἰρημένου μέρους τοῦ δημοσίου ἄδειαν ἕξεις φιλοτιμεῖσθαι αὐτοὺς ἐφ' ὅσον ἡ χρεία καὶ τὸ δι καιον ἀπαιτεῖ· κατὰ δὲ τὴν μερίδα τοῦ ἐν τῷ πολέμῳ εὑρισκομένου καὶ οἱ ἐν τῷ τούλδῳ καταλειπόμενοι λήψονται φύλακες.

ρηγ'. Στρατοῦ συμμίκτου πεζῶν καὶ καβαλλαρίων παράταξις οἷον θώρακι ἔοικεν, ἀντὶ μὲν χειρῶν ἔχουσα τοὺς ψιλοὺς ἤγουν τοξότας καὶ ἀκοντιστὰς καὶ σφενδονήτας, ἀντὶ δὲ ποδῶν τοὺς καβαλλαρίους, ἀντὶ δὲ κεφαλῆς ἐν μέσῳ τῶν χειρῶν σὲ τὸν στρατο ηγόν. Ἀντὶ δὲ τοῦ ἄλλου σώματος τοὺς ὁπλίτας ἤγουν τοὺς σκουτάτους, τοὺς καὶ τὴν πανοπλίαν φο ροῦντας. Διὰ τοῦτο ἐν πᾶσι χρεωστεῖς καὶ αὐτὸς προνοεῖν τῆς ἑαυτοῦ ἀσφαλείας καὶ τοῦ στρατοῦ ὥσπερ κεφαλή, κἀκεῖνοι τῆς σῆς φυλακῆς καὶ σωτηρίας.

B

C

194. Deo tibi victoriam largiente, hostium spoliis, sive equi sive arma sint, aut alia ejus generis, milites munerandi sunt, et conviviis eputisque accipiendi : iique, qui strenue se gesserunt, pro dignitate sua provehendi, et donis cohonestandi sunt timidi autem et ignavi et aciem deserentes, vel gravi pœna coercendi, vel summa cum ignominia repellendi. Atque adeo fractos animo atque debilitatos eriges et excitabis, fortes autem et strenuos ad subeunda pericula animabis.

192. Quando de hostibus tropæum collocas, ex legibus nostris spolia ad hunc modum distribues. Quintam partem pro communi ærario separabis: reliquæ quatuor partes inter prefectos et subjectos, quoniam æquales labores in bello ceperunt, ex æquo dividantur. Quod si quidam ex præfectis aut præstitibus, aut alius quis ex militibus strenue præter cæteros se gesserit in praelio, tum ex hae parte, quæ communi ærario tribuitur, secure illi aliquod munus defer, quod justum tibi equumque videbitur. Similem etiam qui ad impedimenta cu stodienda separati sunt portionem habeant, ac illi qui in reliqua militia fuerunt.

195. Exercitus ex equitatu et peditatu mistus corpori similis est, qui manuum vice habet leves, id est, sagittarios, jaculatores, et funditores. Pedum instar, equites. Capitis autem, te, qui præcipuus ex omnibus es. Reliquorum membrorum instar, graves, id est, scutatos, qui integram armaturam gestant. Itaque tu, quasi caput, magnam curam habere debes, tum tui ipsius, tum totius etiam corporis illique similiter tum tui, tum sui ipsorum quoque curam gerant.

194. Utile autem hoc in primis bello est, si exercitum magnum certis de causis minorem videri cupis, ut contubernia inter se jungas, et in unam canardam, quam vocant, duo contubernia

ρηδ'. Καὶ ταῦτα δὲ χρειώδη ἐν καιρῷ αὐτῶν, ὥστε ἐὰν στρατὸν ἔχων πλείονα βούλῃ αὐτὸν διά τινα χρείαν ὀλίγον ὑποδείξαι τοῖς πολεμίοις, κοινοποιήσης τα κοντουβέρνια, καὶ εἰς μίαν καμαρδαν λεγομένην ποιήσεις ἀναπαύεσθαι, καὶ τὰ ὅπλα δὲ ἐπάλληλα θεῖ. D conferas, et arma prope inter se poni jubeas. και κελεύσεις. Ὅταν δὲ ὀλίγον ἔχῃς στρατὸν, τὸ ἓν κοντου βέρνιον διαμερίσεις εἰς δύο ἢ καὶ πλείονα κατά στρατιώτην, καὶ οὕτως πλῆθος φανεῖται, ἵνα μὴ διὰ τὴν ὀλιγότητα καταφρονηθείς, ταχέως δὲ τοῦ ἀπλίκτου μεταστάς, εἰς ἕτερον ἀπελεύσῃ· καὶ οὕτως τοὺς πολεμίους καταμαθὼν τὸν πόλεμον συνάψης.

ρίε'. Ἀπὸ τῶν πεπλασμένως γινομένων κατ' αὐτῶν προσβολῶν οἱ στρατιῶται ἐθιζόμενοι ἀκατάπληκτοι γίνονται πρὸς τὰ ἀληθῆ, οἷον ψευδοβοηθείας μέρους τινὸς ἐπελθούσης κατὰ ἑτέρου πάλιν ψευδοπροδοσίας, ἢ ψευδοεγκρύμματα, ἢ ψευδοκτύπων καὶ ἤχων, ἢ ψευδοαυτομόλων, ἢ ψευδοεφόδων· οὕτως γὰρ ἐθισθή σονται, καὶ οὐκ ἐκπλαγήσονται ἐξαίφνης τούτων καὶ ἀληθῶς γινομένων.

Quando parvum habes exercitum, unum contubernium in duo divides, aut etiam plura, si ita usus ferat, atque adeo major numerus esse videberis, ut ne propter paucitatem contemptui hostibus sis. Celeriter autem ab uno loco in alium castra movebis, ut hostium vim ita cognoscens cum illis prælio dimices.

195. Fictis et simulatis irruptionibus milites assuefacti, facilius et strenuius veras sustinebunt; ut præsidii parte altera contra alteram dedita a nobis opera constituta, aut proditione, insidiis, clamoribus, strepitu, transfugis, incursionibus, et aliis hujusmodi simulatis et fictis exercitati, a veris certaminibus, si quando incidant, non abhorrebunt.

« PreviousContinue »