tionem in fine Commentarii in Jeremiam ex Cod. Barberino quando nostræ Dissertationi haud paulo ante quam ederetur, inseruimus, hic referre nil vetat : 'E..Ingóîn oir Oɛộ xuri κεφάλαιον σχολίων εἰς τὸν μακάριον Ἱερεμίαν τὸ πονημάτιον τοῦ μακαρίου Ὀλυμπιοδώρου διακόνου Αλεξανδρείας, χειροτονίας Ἰωάννου αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας Νικιώτου. Absolutum est cum Deo Scholiorum per capita in beatum Jeremiam opusculum beati Olympiodori diaconi Alexandrini, ordinati a Joanne archiepiscopo Alexandria Niciota. Joannes II cognomento Niciota eam sedem annis 11 occupavit, ab ann. 507 ad 518, quamvis decessisse dicatur anno, vel biennio ante.... Ineunte igitur sæculo vi floruit Olympiodorus diaconus, non autem episcopus Triccæ, quod excidit Montfauconio in Præf. ad Hexapla, qui OEcumenium legere in compendio nominis debuisset. Hic enim fuit episcopus Triccæ, unus ferme qui post Heliodorum occurrat.

OLYMPIODORI ALEXANDRINI

COMMENTARIUM IN BEATUM JOB.

(Ex Catena Patrum Græcorum, collectore Nicela, Heracle metropolita, ex duobus mss. bibl. Bodl. codicibus, opera Patricii Junii, bibliothecarii regii. Lond. ex typogr. reg. 1637.)

MONITUM.

(FABRIC. Biblioth. Græc. edit. HARLESS., VIII, 647.)

Catena in librum Jobi edita primum Latine Lugduni est apud Joannem Stratium a. 1585, 4 (4), et recusa Venet. 1587, 4, cum variis accessionibus (5), interprete Paulo Comitolo, S. J. qui Antonio Caraffæ, cardinali, cujus auspiciis hunc vertendi laborem in se susceperat, opus inscripsit. Editionem Lugdunensem curavit Laurentius Cum-Deo (6), qui, in epistola præmissa ad Comitolum, negat auctorem Catena esse Olympiodorum (7), diaconum Alex., uti interpreti ex protheoriis et amplioribus symbolis persuasum fuerat, sed, uti ipse potius fide plurium mss. codicum ostendit, Nicetam Heraclea Ponti in Thracia circa a. C. 1077 metropolitam. Unum, inquit, illud torsit, quod hujus coagmentationis auctorem esse Olympiodorum, quem tu arbitraris, persuadere mihi minime potui. Quare, cum Græcum exemplar sune quam vetustum apud doctissimum et nobilissimum virum, Joannem a Sancto Andrea, Ecclesia Parisiensis canonicum, exstare audivissem, eum per litteras rogavi, mihi ut id dubitationis eximeret. Qui, qua est humanitate, statim respondit, suo exemplari Nicetæ, Heracleensis episcopi, nomen inscriptum : quod non subditum esse confirmor, cum, quod stylus ipse cum cæteris ejus operibus plane consentiat, tum, quod alterum exemplar regis Gallorum bibliothecæ, et non pauca quæ Constantinopoli visuntur, idem nomen summo cum consensu præferant. Idem (quidquid contra in dissertatione adversus Laurentium, Venetæ editioni adjuncta, Comitolus disputet), confirmat codex Vindobonensis, de quo Lambecius V, pag. 62 (8), et antiquioris etiam ms. suffragio nixus, Patricius Junius (quem Lambecius pag. 64. [s. p. 139 Koll.], male Franciscum Patricium appellat) qui Comitoli versionem pluribus scatere hallucinationibus deprehendit, et ipse Græca ex codice antiquissimo, litteris grandioribus sine ulla capitum vocumque distinctione in membrana scripto, quem, Alexandria CPolin advectum, Cyrillus Lucaris, patriarcha, ad regem Magna-Britannia dono miserat, descripsit, et cum nova versione sua accuratiore edidit Londini, 1637, fol., subjecto libro Jobi, Græce ex versione LXX senum descripto campo, quem separatim recudi fecit postea Joannes Terentius, Frisius, Franekeræ, 1663, 4. Si Colomesio in Paralipomenis de scripto

(4) Ab Itigio pag. 568, et Walch. in Bibl. patristica, pag. 194, prima edit. prodiisse dicitur a. 1586, ibique agitur de hac catena edita. Edit. Venetam recenset Ittig. p. 653 sqq. HARL..

(5) De illis accessionibus videndus b. D. Thomæ Ittigii liber de Bibliothecis Pátrum et catenis, pag. 658 sq., ubi pro Coloniæ legendum Lugduni, ut ipse etiam agnovit pag. 578, ubi reprehendit catalogum Heinsiane bibliothecæ, in quo p. 56 ex duobus Paulo Comitolo et Laurentio Cum-Deo conflatus est unus Paulus Cum-Deo.

(6) Idem hic est Laurentius Cum-Deo, Italus, cujus Bibliotheca homiliarum et sermonum priscorum Ecclesiæ Patrum a Gerardo Mosano, Ger

mano, Dominicano, locupletata, perfecta, editaque est Lugduni 1588, fol., ex Juntarum officina, quatuor voluminibus.

(7) Hunc Olympiodorum, diaconum Alexandrinum, jam ab Anastasio sub extremum libri vi Anagogicarum contemplationum in Hexaemeron citari, adeoque non juniorem videri sæculo quinto vel sexto, docet Ernestus Grabe, tom. II Spicilegii Patrum, pag. 245.

(8) S. p. 135 sqq. ed. Kollar. de cod. Cæsar. 231, ubi pluribus refert diversa de auctore hujus Catena judicia Laur. Cum-Deo et P. Comitoli, itque in sententiam prioris. HARL.

ribus ecclesiasticis credimus, Basilidis odas et Valentini Psalmos memorat Origenes in cateng in Jobum a Comitolo Latine versa, p. 433 editionis Veneta. Quod, inquit, in catena a Patricio Junio edita, incassum quæras. Sed hoc idem incassum quæras in Catena versa a Comitolo, in cujus editione Lugdunensi, ad verba Job XL, 10: De ore ejus lampades procedunt, tantum reperio p. 237 Origenem dicentem : Si quando sermonem auribus acceperis, Christianæ pietatis specie tectum, sed opifici calumniam inferentem, verbi causa Marcionis, Valentini, Basilidis sententias impias ac nefarias jactantem sane tunc etiam cernes ex ore horum carbones, torresque foras erumpere. Eadem habet editio Patricii Junii pag. 590, nisi quod in Latino, typographi, ut credo, culpa pro Marcione Marciani nomen excusum legitur. Εἴποτε ήκουσας λόγου προφάσει Χριστιανισμού κατηγοροῦντος, τοῦ Δημιουργού, φέρε εἰπεῖν, πρεσβεύοντος τὰ Μαρκίωνος, τὰ Οὐαλεντίνου, τὰ Βασιλείδου, — ὄψει ὅτι ἐκ στόματος τῶν τοιούτων ἐξέρχονται δαλοί, Verius est Junianam editionem non modo accuratiorem multo, sed et passim locupletiorem esse versione Comitoliana.

PROCEMIUM AUCTORIS.

De tractatu nobis proposito varia est veterum sententia; alii enim, viri sancti defensionem suscipientes, non immerito eum, qui gratiam aetate præcesserat, et de meliore rerum statu in hac vita desperaverat, postquam visibilium omnium, divi tiarum ac liberorum felicitate orbatus esset, et in morbum immedicabilem incidisset, calamitatem; ægre tulisse dicunt. Cum enim nullius injustitia conscius sibi esset, et iniqua se pati existimaret, animo turbato erat; contra Deum autem nullam blasphemam vocem protulit; quod ut faceret, diabolus præcipue contendebat. Verum in eo quod circa Dei providentiam hesitando dubitaverit, cur, scilicet, judicii justo examine non observato, contrą quam merebatur malis cum affligi passus fuerit; el Β quandoquidem nalum in eo non noverat, cur clementia et benignitate eum complexus non sit, cultu summo et intemerata religione Deum non est yeneratus. Qui hæc asserunt, justo Jobo perfectam virtutem nequaquam attribuerunt, verum Jobum ante gratiæ tempora ita certantem, præclarum nobis exemplar exstitisse dixerunt, ut nos dicti illius divinissimi Pauli memores, contra eos qui judicia divina in controversiam adducebant: Tu, homo, quis es, qui Deo ex adverso respondes? num figmentum opifici dicet : Cur me sic fecisti *? qui gratiae participes facti sumus, ad majorem in dies perfectionem progredi possimus. Alii vero sub regibus Judæ et Israelis floruisse cum volunt: ego vero Deo fidem adhibens, qui in virorum justorum et prophetarum numero eum censet, ac per prophetæ Ezechielis os divinitus inspiratum, dicit : Si steterit Noe, et Job, et Daniel, filios corum et filias non eximent '; ejusque auctoritati assensum præbens, qui dicit : Ραtientiam Jobi audivistis, et finem Domini vidistis '; virum eum admirabilem, et apostolicum, ac dono prophetiæ, sive ante luctam, sive in mediis ipsis certaminibus, imbutum fuisse mihi persuadeo; vir, tutis igitur perfectionem assecutus est, et divino testimonio dignus est habitus. Rursus sacrosanctorum apostolorum, et sanctissimorum Patrum nostrorum vestigia premens, qui librum juxta Septua=

Πολλὰ τοῖς παλαιοτέροις ἔδοξε περὶ τῆς προκειμέ- Α νης συγγραφῆς· οἱ μὲν γὰρ τοῦ ἁγίου υπεραπολογούμενοι, λέγουσιν ὅτι πρὸ τῆς χάριτος γεγονώς, καὶ μηδὲν ἐλπίζων ἔσεσθαι κατὰ τόνδε τὸν βίον, ἐπειδὴ τῆς τῶν ὁρωμένων εὐδαιμονίας αφηρέθη, χρημάτων καὶ παίδων, καὶ τῇ ἀνηκέστω περιεδέ βλητο νόσῳ, εἰκότως ἐδυσχέραινεν. Οὐδὲν γὰρ ἑαυτῷ συνειδώς ἄδικον, οὐ δίκαια πάσχειν νομίζων, έται ράττετο· καὶ οὐδὲν μὲν εἰς Θεὸν ἐδυσφήμησεν, ὅπερ μάλιστα τῷ διαβόλῳ διὰ σπουδῆς ἦν. Πλὴν οὐκ ἐφύλαξε τὸ πρὸς Θεὸν ἀκρότατον σέβας, τῷ ὅλως ἀμφισβητῆσαι περὶ τὴν αὐτοῦ πρόνοιαν, διὰ τί μὴ τὸ κριτικὸν αὐτοῦ ἐφύλαξεν ὁ Θεὸς, ἀλλ ̓ εἴασε παρὰ τὴν ἀξίαν κακοῦσθαι· καὶ διὰ τί μὴ φιλανθρωπίας κατηξίωσεν, εἴπερ ἄρα πονηρίαν [f. suppl. οὐκ] εἶδεν ἐν αὐτῷ. Οὐκ ἀποδεδώκασιν οὖν οἱ ταῦτα λέγοντες τῷ δικαίῳ Ἰὼβ τὴν τελείαν ἀρετὴν, ἀλλ' ἔφα σαν ὅτι καλὸν ἡμῖν ὑπόδειγμα γέγονεν ὁ Ἰὼβ οὕτω πρὸ τῆς χάριτος ἀγωνισάμενος, ἵνα ἡμεῖς οἱ τῆς χάριτος ἀπολελαυκότες, ἐπὶ τὰ τελεώτερα λοιπὸν ἐδεύωμεν, τὸ τοῦ θειοτάτου Παύλου κατὰ νοῦν λαβόντες, ὃς πρὸς τοὺς ἀμφισβητοῦντας ταῖς θείαις κρίσεσιν ἔφησεν, Μενούνγε, ὦ ἄνθρωπε, σὺ τίς εἶ ὁ ἀνταποκρινόμενος τῷ Θεῷ; Μὴ ἐρεῖ τὸ πλάσμα τῷ πλάσαντι· Τί με ἐποίησας οὕτως; Ετεροι δὲ καὶ ἐπὶ τῶν χρόνων αὐτῶν τῶν βασιλέων τοῦ τε Ἰούδα καὶ τοῦ Ἰσραὴλ γεγονέναι φασίν· ἐγὼ δὲ Θεῷ πειθόμενος, τῷ μετὰ δικαίων καὶ προφητῶν τὸν ἄνε δρα συντάξαντι, καὶ διὰ τοῦ θεοφόρου στόματος Ίεζεχιὴλ τοῦ προφήτου φήσαντι περὶ αὐτοῦ, Ἐὰν στῇ Νωέ, καὶ Ἰώβ, καὶ Δανιὴλ, υἱοὺς αὐτῶν καὶ θυγατέρας αὐτῶν οὐ μὴ ἐξέλωνται· πείθομαι δὲ καὶ, τῷ λέγοντι, Τὴν ὑπομονὴν Ἰὼβ ἠκούσατε, καὶ τὸ τέλος Κυρίου εἴδετε· τὸν μὲν ἄνδρα θαυμαστόν τινα καὶ ἀποστολικὸν εἶναι πείθομαι, και προφητικ κῆς ἀξιωθέντα χάριτος, εἴτε καὶ πρὸ τῶν παλαισμά των, εἴτε καὶ ἐν αὐτοῖς μέσοις τοῖς ἀγωνίσμασι τέλειος οὖν ἦν τὴν ἀρετὴν, καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ μαρτυρίας ἄξιος. Πάλιν τε τοῖς ἱεροῖς ἀποστόλοις ἀκολουθῶν, καὶ τοῖς ἁγιωτάτοις ἡμῶν Πατράσιν, οἵτινες ἐκ τῶν ἀποστόλων τὸ βιβλίον παρειληφότες, κατὰ τὴν τῶν Ἑβδομήκοντα ἑρμηνείαν ἐκδεδομένον, ἐν

Rom. ix, 20. Ezech. xiv, 18. 3 Jac. v, 1!,

C

ginta seniorum interpretationem editum, ab aposto- Α τοῖς ἐνδιαθέτοις τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς κατέλεξαν, lis accipientes, inter veros et indubitatos divinitus Anspirate Scripturæ libros adnumerarunt, non bunano conceptu compositum esse hoc scriptum assero; verum Septuaginta seniores Spiritus sancti inspirationem et ductum in Hebraicis sequentes, hunc etiam et reliquos omnes veteris foederis libros ante Christi adventum in carnem, sub Ptolemæ Ægypti rege, divina dispensatione in Græcam linguam transtulisse, ne quis Scripturas a Septuaginta senioribus ita versas in gratiam Christianorum, dicere posset. Atque hæc quidem de strenuissimo Jobo, et de scripto hoc dicta sufficiant, quod integrum, una cum iis que in fine scripta sunt (in quibus genealogia Jobi habetur, ex qua ante legem floruisse ostenditur) recipimus, totum enim tracta- B tum sic scriptum, Ecclesia ab apostolis traditum accepit. Amicos etiam ejus, viros justos fuisse persuasum habeo; fieri enim non potuit, quin justos amicos justus possideret. Quoniam autem Jobus magnus athleta esset, et diabolus etiam, apostaticarum potestatum princeps, contra eum in certamen descendisset, Deus qui athletas suos corona dignos præconio celebrat, ne quis adversario praetextus reliquus foret, justum cuncta pali, omnesque ejus plagas ferre passus est: unde præter omnia alia acerba, verba etiam vulneribus ipsis longe graviora, pro consolationis pharmaco, amicis ejus insuper addere et cumulare permissum est; hac autem ratione venia iis concessa est. Multi sunt derelictionis

C

"

modi : hic quidem propter peccatum afligitur, quemadmodum ille cui Salvator dixit: Ecce, sanus es factus, noli amplius peccare *; ille vero, ut glorifcetur Deus, prout a nativitate cæcus, de quo Dominus dixit : Neque hic peccavit, neque parentes ejus, sed ut Dei opera in eo manifestarentur; et alii alia dispensatione adversa patiuntur, sicut infantes ab Herode occisi; alii ctiam sæpenumero ut a vitio ad virtutem convertantur : et, ut verbo absolvam, divinæ providentiæ et disciplinæ multi et varii sunt modi, omnesque utiles, licet earum causæ nobis sint incognita. Ex iis autem modis, hic qui justis infertur, unus est, ut occulta eorum virtus splendeat, et tanquam aurum in fornace explorati effulgeant: ad hunc modum, patientiæ simulacrum, magnum Job, D a diabolo tentari passus est Deus, cum ipsum interea, ut luculentius fortitudo ejus demonstrari posset, hoc lateret, et amicis etiam incognitum esset. Postquam vero mortem eum exoptantem audivissent, cum aliis sermonibus afflicti'm consolari æquum fuisset, non ut causæ cui patrocinabantur firmamentum aliquod afferrent, sed diabolo fortasse hoc illis occulte inserente, zelum pro Deo (ut supra diximus) suscipere illis concessum fuit; ac justi desiderium, quo a corpore liberari cupiebat, blasphemiam contra Deum existimantes (quod a veritate alienum erat), qui remedii causa accesse

Joan. v, 14. Joan. ix, 3.

οὐκ ἐξ ἀνθρωπίνης ἐννοίας συντεθεῖσθαι λέγω τὴν
Γραφήν· ἀλλὰ καὶ τοὺς Ἑβδομήκοντά φημι ἐξ ἐπι-
πνοίας τοῦ ἁγίου Πνεύματος οδηγηθέντας τὰ Ἑβραϊ
κά, αὐτό τε τοῦτο τὸ βιβλίον, καὶ πάντα τὰ τῆς
παλαιᾶς διαθήκης, εἰς τὴν Ἑλλάδα μεταβαλεῖν
γλῶτταν πρὸ τῆς τοῦ Κυρίου ἐπιδημίας, ἐπὶ Πτολε
μαίου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ βασιλεύσαντος, Θεοῦ τοῦτο
οἰκονομήσαντος, ἵνα μήτις εἴπῃ, ὡς χάριν Χριστια-
νοῖς κατατιθέμενοι, οὕτω τας Γραφάς οἱ Εβδομή
κοντα διηρμήνευσαν. Ταῦτα μὲν περί τε τοῦ ἀνδρειο-
τάτου Ἰώβ, καὶ τῆς συγγραφῆς, ἣν ἅπασαν δεχόμεθα
μετὰ τῶν ἐν τῷ τέλει γεγραμμένων, ἐν οἷς καὶ ἡ
γενεαλογία φέρεται τῷ Ἰώβ, δι' ἧς δηλούται πρὸ
νόμου τυγχάνων· ὅλην γὰρ τὴν συγγραφὴν οὕτω γε-
γραμμένην ἐκ τῶν ἀποστόλων ἡ Ἐκκλησία παρείλη-
φε. Πείθομαι δὲ καὶ τοὺς αὐτοῦ φίλους δικαίους εἶ-
ναι· οὐ γὰρ ἦν τὸν δίκαιον μὴ δικαίους κεκτῆσθαι
φίλους. Ἐπειδὴ δὲ μέγας ἦν ἀθλητὴς, καὶ ὁ τῶν ἀπο-
στατικῶν δυνάμεων ἄρχων διάβολος δι' ἑαυτοῦ [ἔσ.
κατ' αὐτοῦ] κατέβη πρὸς τὸν ἀγῶνα, ὁ τοὺς ἑαυτοῦ
στεφανίτας ἀνακηρύττων Θεός, πάντα παθεῖν συνε-
κεχώρηκε τὸν δίκαιον, καὶ πάσας ἐνέγκαι τοῦ πολε-
μίου τὰς πληγάς, ὡς ἂν μήτις αὐτῷ πρόφασις ὑπο-
λειφθῇ· διὸ πρὸς πᾶσι τοῖς ἀλγεινοῖς, συνεχωρήθησαν
καὶ οἱ αὐτοῦ φίλοι, ἀντὶ παραμυθίας φαρμάκου,
δεινοτέρους αὐτῷ τῶν τραυμάτων λόγους ἐπιθεῖναι·
ἡ δὲ συγχώρησις γέγονεν οὕτω. Πολλοὶ τῆς ἐγκατα-
λείψεώς εἰσιν οἱ τρόποι· ὁ μὲν πάσχει δι' ἁμαρτίαν,
ὡς ἐκεῖνος πρὸς ὅν ἔλεγεν ὁ Σωτήρ' "Ιδε, ὑγιὴς
γέγονας, μηκέτι ἀμάρτανε· ὁ δὲ ἵνα δοξασθῇ ὁ
Θεός, ὡς ὁ ἐκ γενετής τυφλός, περὶ οὗ πάλιν ἔφησεν
ὁ Κύριος, Οὔτε οὗτος ἥμαρτεν, οὔτε οἱ γονεῖς
αὐτοῦ, ἀλλ' ἵνα φανερωθῇ τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ ἐν
αὐτῷ· καὶ ἄλλοι πάσχουσι κατ' ἄλλην οἰκονομίαν,
ὡς οἱ παῖδες οἱ ὑπὸ ̔Ηρώδου ἀναιρεθέντες· καὶ ἅλ-
λοι πολλάκις, ἵνα ἀπὸ κακίας εἰς ἀρετὴν ἐπιστρέ
ψωπι· καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, πολλοὶ καὶ ποικίλοι εἰσὶν
οἱ τρόποι τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας καὶ παιδεύσεως,
καὶ πάντες ὠφέλιμοι, καὶ [ἔσ. κἂν] ἡμεῖς τούτων
ἀγνοοῦμεν τοὺς λόγους. Εἷς δὲ τῶν τρόπων τυγχάνει
καὶ οὗτος, ὃς τοῖς δικαίοις ἐπιφέρεται ἵνα αὐτῶν ἡ
κεκρυμμένη ἀρετὴ διαλάμψῃ, καὶ ὡς χρυσὸς ἐν χω
νευτηρίῳ δοκιμασθέντες ἐκλάμψωσι. Κατὰ τοῦτον
τὸν τρόπον συνεχώρει ὁ Θεὸς τὸν τῆς ὑπομονῆς ἀντ
δριάντα, τὸν μέγαν Ἰώβ, ὑπὸ τοῦ διαβόλου πειράζει
σθαι· καὶ ἠγνόει μὲν τέως αὐτὸς τοῦτο, ὡς ἂν καὶ
περιφανέστερος ἀνδρείως [σ. περιφανεστέρως ανα
δρεῖος] ἀναδειχθῇ· ἡγνόουν δὲ καὶ οἱ τούτου φίλος.
Ἐπεὶ δὲ ἤκουσαν αὐτοῦ τὸν θάνατον ἐπευχομένου,
δέον ἑτέροις παραμυθήσασθαι λόγοις, συνεχωρήθη
σαν, ὡς ἤδη φθάσαντες εἴπομεν, τοῦτο μὲν μὴ ποιῆ-
σαι ἔκ τινος δικαιώματος, ἴσως δὲ καὶ τοῦ διαβόλου
λάθρα αὐτοῖ; τοῦτο ὑποσπείραντος, τὸν ὑπὲρ Θεοῦ
δῆθεν ζῆλον ἀναλαβεῖν· καὶ νομίσαντες, ὅπερ οὐκ
ἦν ἀληθὲς, βλασφημίαν εἶναι κατὰ Θεοῦ τὸ ποθεῖν
τὸν δίκαιον ἀπαλλαγῆναι τοῦ σώματος, τὴν ὑπὲρ

Β

Θεοῦ δῆθεν συνηγορίαν ἀναδεξάμενοι, οἱ πρὸς θερα- Α rant, dum Deo patrocinari volunt, ipsis doloribus πείαν ήκοντες, πικρότεροι τῷ δικαίῳ τῶν ἀλγηδόνων κατέστησαν. "Οτι δὲ οὐκ ἦν ἀληθὲς [ ἴσ. ἀληθὴς ] ἡ ὑπόνοια, ἐξὸν ἦν αὐτῷ διαχειρίσασθαι ἑαυτὸν, καὶ ὑπεξαγαγεῖν τοῦ σώματος, ἀλλ' οὐκ ἠνέσχετο τοῦτο ποιεῖν διὰ τὸν Θεὸν τὸν συνδήσαντα τὴν ψυχὴν τῷ σώματι· καὶ ἤρα μὲν τοῦ θανάτου, εἰλικρινὲς δὲ πρὸς θεὸν φυλάττων σέβας, καίτοιγε ἐπ' ἐξουσίας ἔχων, οὐχ ἑαυτὸν ἀνεῖλεν. Εἴτις τοιγαροῦν τοῖς ἔχνεσιν Ακολούθησε τοῦ μεγάλου Ἰώβ, καὶ τὸν ἐμπαθῆ φόρ βου ὑπεραναβὰς, εἰς τὴν τελευταίαν καὶ τελείαν ἀγάπην ἔφθασεν, οἶδεν ἐκ ποίας παρρησίας οὕτω διαλέγεται, καὶ ὅτι οὐκ ἂν ἐθάρξει κρίνεσθαι πρὸς τὸν θεὸν, εἰ μὴ τῇ ἀγάπῃ τῇ πρὸς αὐτὸν συνεδέδετο, καὶ σφόδρα ενάρξει τῇ τοῦ Θεοῦ δικαιοκρισίᾳ· διὸ καὶ ὁ Θεὸς αὐτὸν ἀπεδέξατο, εἰδὼς ἐκ ποίας γνώμης καὶ ποίας ἀγάπης τους λόγους προέφερεν· εἰ δὲ και τις ἀλγηδόνων πεπείραται, διαφερόντως καταπλαγήσεται τὴν ἐν ταῖς βασάνοις τοῦ ἀνδρὸς φιλοσοφίαν. Αλλ' Ιτέον λοιπὸν ἐπὶ τὴν τῶν ῥητῶν ἑρμηνείαν. Λέξομεν δὲ ὅτα τῇ ἱστορίᾳ συμβαίνει, καὶ ὅσα πρὸς ἀλληγορίαν βλέπει, οὐδὲν τῇ ἱστορία λυμαινόμενα, ὥσπερ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ἁγίων Βιβλίων· οὕτω γὰρ ἡμᾶς οἱ Πατέρες ἐδίδαξαν, μήτε ἐκριζοῦν τὰ ἐγγε γραμμένα, καὶ πάντα πρὸς ἀλληγορίαν ἀντιστρές φειν, μήτε Ἰουδαϊκῶς ἐναπομέγειν μόνῳ τῷ γράμ ματι· ἀλλὰ διασκαλιδεύειν καὶ καλιεργεῖν τὸν νοητόν τῶν θείων Γραφῶν παράδεισον, καὶ τὰ μὲν τῇ ἱστορία, τὰ δὲ τῇ θεωρία ἀποδιδόναι· καὶ διαφερόντως ἐπὶ τῶν Προφητῶν, ὧν ἕνα ἡγοῦμαι τὸν ἁγιώτατον Ἰώβ. Εἰ μὲν γὰρ ἑκάτερα δέχεται τὸ ῥητὸν ἀβιάστως, καὶ τὴν θεωρίαν, καὶ τὴν ἱστορίαν, χρηστέον ἀμφο. τέροις· εἰ δὲ ἱστορίαν μόνην, μενετέον ἐπὶ τοῦ γράμματος· εἰ δὲ πρὸς διάνοιαν μόνην ὁρᾷ, ἀνακουφιστέον τὸν λόγον, καὶ εἰς τὴν ἀλληγορίαν ἀνακτέον. Χωρήσωμεν τοιγαροῦν, ὡς ἔφην, ἐπὶ τὴν τῶν ῥητῶν σαφήνειαν, αὐτὴν πρότερον αἰτήσαντες τοῦ μακα ρίου Ἰὼβ τὴν ἁγίαν ψυχήν, ἱκετεῦσαι Θεὸν δοῦναί τι ἡμῖν καὶ διανοηθῆναι καὶ εἰπεῖν τῆς τοῦ ἀνδρὸς μετ γαλοψυχίας ἐπάξιον.Ἵνα δὲ εὐμαθέστερον ἔχοιμεν, καὶ καλῶς παρακολουθεῖν τοῖς λεγομένοις δυναίμεθα, προθεωρίαις χρηστέον καθ ̓ ἕκαστον κεφάλαιον. plex Deum venerari velit. Ut autem majore cum sequi possimus, protheoriis in singulorum capitum explicatione uti oportet. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.

acerbiores justo evaserunt. Falsam autem eorum opinionem fuisse, ex hoc apparet, quod cum mortem sibi consciscere, seque e corporis vinculis eximere licuisset, propter Deum qui animam corpori conjunxit, facinus hoc admittere non sustinuit : mortis quidem desiderio tenebatur, purum vero et intemeratum cultum erga Deum custodiens, licet in potestate sua esset, seipsum interimere noluit. Si quis igitur magni Jobi vestigiis institerit, et timore cum perturbatione conjuncto superato, summam et perfectam charitatem assecutus fuerit, qua fiducia sic Deum alloquatur, intelligit; et quod in judicium cum Deo descendere, nisi charitatis copula cum eo conjunctus, justoque ejus judicio multum fretus, ausus non fuisset : idcirco Deus, cui cognitum erat quo animo et affectu sermones protulerat, calculo suo eum approbavit : et si quis ærumnas et dolores expertus fuerit, viri æquanimitatem in cruciatibus tolerandis, cuin stupore summo admira bitur. Verum nunc restat ut ad verborum interpretationem nos accingamus: quæ vero ad historiam, seu litteralem explicationem faciunt (!), et quæ ad allegoriam spectant, nec historiæ vim ullam inferunt, prout in aliis sacræ Scripturæ libris factum est, dicemus: ita enim a Patribus edocti sumus, ut neque quæ in iis scripta sunt radicitus evellamus, omniaque ad allegoriam convertamus, neque Judæorum more in sola littera hæreamus; sed ut spiritualem divinarum Scripturarum-paradisum sarculis versemus, et colendo ornemus, et hæc quidem historias, illa vero theoriæ tribuamus; ac præcipua quidem in libris Prophetarum, quorum unum existimo beatissimum Jobum. Si enim id quod dicitur, sine ulla vi utramque theoriam simul et historiam admittit, utraque utendum est; si vero historiam solam, in littera manendum; sin-mysticum sensum solum, attollenda, et ad allegoriam transferenda est oratio. Accedamus igitur (ut supra dixi) ad verborum enucleationem, precibus prius sanctam beati Jobi animam implorantes, ut ejus magnanimitate dignum aliquid excogitare et dicere valeamus, supfructu doceamus, et ea que dicuntur rectius per

Προθεωρία.

Ἐν γοῦν τῷ πρώτῳ τούτῳ, ὄνομα τοῦ δικαίου φησὶν ἡ Γραφὴ καὶ χώραν, καὶ προδιαγράφει τὴν ὥραν αὐτοῦ τῆς ψυχῆς, προασφαλιζομένη τὸν ἀκροατὴν, ἵνα κατ' αὐτὴν τοῦ ἀνδρὸς τὴν ὑπόληψιν ἀκούσῃ, καὶ τὰ ὑπ' αὐτοῦ λεγόμενα, μηδὲν θορυβούμενος, ἀλλ' ἀσφαλῶς πεπεισμένος περὶ τῆς αὐτοῦ δικαιοσύνης· εἶτα ἐπιφέρει, ὡς καὶ πολύπαις ἦν, καὶ καλ λίπαις, καὶ βρύων πᾶσι τοῖς τῆς ἀνθρωπίνης εὐδαι

C

D

CAPUT PRIMUM.

Protheoria.

In primo igitur hoc capite, justi nomen ac regionem Scriptura indicat, ac primum auditorem præmuniens, animi ejus pulchritudinem describit, ut juxta illam in nulla re perturbatus, sed firmiter de ejus justitia sibi persuadens, viri existimationem, et quæ ab eo dicuntur, audiat : addit deinde, quemadmodum multa et præclara sobole ornatus fuerit, afet bonis omnibus quæ homines felices reddunt,

ΝΟΤΑ.

(1) Atque ita, in decursu operis, Ιστορίας nomen, si quando occurrat, non tam rei veritatem, quam explicationem litteralem, intelligere, et vertere oportet.

fluxerit. Docet præterea filiorum ejus concordiam, Α μυνίας ^. Διδάσκει δὲ καὶ τῶν παίδων αὐτοῦ τὴν ἐμύ

νοιαν, καὶ φιλαδελφίαν, καὶ τοῦ πατρὸς τὴν ἐπιμέλειαν, καὶ τὸ πρὸς Θεὸν σέβας, καὶ μεθ' ὅσης ἐπιμελείας ἀνῆγε τὰ φίλτατα πολλὴν ποιούμενο; πρόνοιαν, καὶ τοῖς ὁ κατὰ διάνοιαν αὐτῶν ἀκουσίους ἁμαρτίας ἐξαλείφειν c, διὰ θυσίων τῆς εἰς Θεὸν δεήσεως.

• Ανθρωπός τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ Αυσίτιδι, ᾧ ὄνομα Ιώβ. »

Ἡ γὰρ Αυσίτις, χώρα ἦν Ἡσαῦ τοῦ βεβήλου καὶ πονηροῦ, ἀφ ̓ οὗ καὶ ὠνόμασται, ἤτοι ἀπὸ Ας ἑνὸς τῶν υἱῶν, Ἡσαῦ. Βούλεται οὖν εἰπεῖν, οἷον ἄνδρα ἤνεγκεν εἰς εὐσέβειαν, ἡ τοῦ βεβήλου καὶ ἀθέσμου χώρα, οὗ καὶ ἀπόγονος ἦν ὁ δίκαιος· τὴν δὲ Αὐσίτιδα χώραν οἱ μὲν τὴν τοῦ Σηὼν εἶναι ἔφησαν, ἑβραϊστὶ 'Αοὺς καλουμένην, οἱ δὲ τὴν Ἰδουμαίαν. Εὐσέβιος δὲ Αρισταῖον εἰσάγει, ἐν τῷ περὶ Ἰουδαίων λόγῳ φάσ κοντα, ἑτέραν τινὰ ταύτην εἶναι ἐν ὁρίοις κειμένην Ιδουμαίας καὶ ̓Αραβίας· ὁ δὲ χρυσοῤῥήμων Πατὴρ αὐτὴν τὴν ̓Αραβίαν φησὶν, ἔνθα καὶ τὸ μνημεῖον τοῦ γενναίου φαίνεται, καὶ ἡ τῆς κοπρίας παλαίστρα, ἐν ᾗ τοὺς λαμπροὺς στεφάνους ἀνεδήσατο, καὶ τὰς δι' ἔτους αὐτῷ τιμάς, ὡς λόγος, ἄγουσιν οἱ ἐπιχώριοι. Ποῦ δὲ κατῴκει, καὶ ποῦ ἠγωνίσατο ὁ ἄμεμ πτος, πρόδηλον ἐκ τῶν μέχρι νῦν ὁρωμένων 4.

• Καὶ ἦν τὰ κτήνη αὐτοῦ πρόβατα ἑπτακισχίλια, κάμηλοι τρισχίλιαι, ζεύγη βοῶν πεντακόσια, ὄνοι θήλειαι νομάδες πεντακόσιαι, καὶ ὑπηρεσία πολλή σφόδρα, καὶ ἔργα μεγάλα ἦν αὐτῷ ἐπὶ τῆς γῆς.

VARIE LECTIONES.

ο Ισ. ἀγαθοῖς. ν ἴσ. τάς, οἴς, ἐξαλείφων. ὰ ἴσ. εἰρημένων, eἴc. αὐτόν.

ΝΟΤΑ.