manis : (ο quomodo feri potest, ut sine lacrymis A (ὢ πῶς ὁ λόγος ἀδακρυτὶ τὴν τούτων μνήμην διαβι eorum memoriam tibi tradat oratio?) Orate, o filii et amici et viscera, quæ mihi ex omnibus praecipue estis vicissim dilecta, et Deo agite gratias. Nullus autem cernatur ex vobis se separasse ab Ecclesia. Ego enim jam delibor, et instat tempus meæ resolu tionis. Satanas non fert meas adversus ipsum orationes, sed ne obliviscamini sacræ meæ in vos dilectionis. Cum hæc et his longe plura dixisset, (quid opus dicere et lacrymas et dolorem, quibus sunt repleti ?) tandem omnes complexus, rogavit omnes, ut irent in concilium: malchat enim mortem subire gladio, hoc lucrum esse existimans, pro communi omnium securitate et salute; et rursus dicit Vos omnes recordamini vitam præsentem esse viam, et transire quæ in ea sunt bona et mo- Β lesta ; nec hoc solum, sed est etiam nunding : emimus itaque, vendimus, diversamur. Num sumus nos meliores patriarchis, prophetis, aut apostolis ? Dicit ei quidam cum ejulatu : Sed deflemus nostram orbitatem, rerum confusionem, statum Ecclesiæ, et alios honores, quibus affecti sumus, et ignominias quibus afficiemur. Sed ne vestras, inquit, relinquite ecclesias. Non enim est a me principium; neque ad me usque est finis. Non enim post Mosem surrexit Jesus? Non fuit David successor Samuelis? Jeremiæ Baruch? Eliæ Elisæus ? Post Paulum autem quis ? Non Timotheus, Titus, Apollo ? Non_alii innumerabiles ? Sed si tenemus, dicit quispiam, nostras ecclesias, omnino communicare necesse est et subscribere. Communicate, inquit, ut non perturbetur neque scindatur Ecclesia: sed ne subscribatis. Quomodo hoc jubes ? Quoniam, inquit, nullius mihi culpæ summ conscius, propter quam deponar. His sacram illam turbam magnus inter patriarchas confirmavit Chrysostomus.

C

βάσοι;), Εὔξασθε, λέγων, ὦ τέκνα καὶ φίλοι, καλ σπλάγχνα τὰ ἐμοὶ πάντων ἀντιποθούμενα, καὶ τῷ Θεῷ τὴν εὐχαριστίαν ἀπόδοτε· μηδεὶς δὲ ἐξ ὑμῶν τῆς Ἐκκλησίας ὀφθείη ἀνακεχωρηκώς. Ἐγὼ γὰρ ἤδη σπένδομαι, καὶ ὁ καιρὸς ἐφέστηκέ μου τῆς ἀναλύσεως. ̔Ο Σατανᾶς οὐ φέρει τοὺς ἐμοὺς κατ' αὐτοῦ λόγους, ἀλλὰ μὴ ἐπιλάθησθέ μου τῆς ἱερᾶς πρὸς ὑμᾶς ἀγαπήσεως. Ταῦτα καὶ πολλῷ πλείω τούτων εἰπόντος (τί διαλέγειν τῶν δακρύων, τῆς λύπης ἧς ἐπληρώθησαν;), τελευταῖον ἀσπασάμενος ἅπαντας, παρεκάλει πάντας παραγενέσθαι εἰς τὸ συνέδριον· ᾑρεῖτο γὰρ καὶ τὸν διὰ ξίφους θάνατον, κέρδος τοῦτο ἡγούμενος, ὑπέρ γε τῆς ἁπάντων ἀσφαλείας καὶ σωτηρίας, καὶ αυθίς φησι· Μνημονεύετε πάντων ὑμεῖς, ὁ παρὼν βίος ὁδός ἐστιν, ἔλεγε, καὶ τὰ τούτῳ χρηστὰ καὶ λυπηρὰ παροδεύεται· οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ πανήγυρις· τοίνυν ἠγοράσαμεν, ἐπωλήσαμεν, καταλύομεν. Μὴ ἀμείνους ἡμεῖς τῶν πατριαρχῶν, τῶν προφητῶν, τῶν ἀποστόλων ; Λέγει τις ἐξ αὐτῶν πρὸς αὐτὸν, ὀλοφυρμῷ συνεχόμενος· ̓Αλλὰ θρηνῶμεν τὴν ἡμῶν ὀρφανίαν, τὴν σύγχυσιν τῶν πραγμάτων, τὴν στάσιν τῆς Ἐκκλησίας, τάλλα οἷς ἐτιμώμεθα, καὶ οἷς ἀτιμασθησόμεθα. ̓Αλλὰ τὰς καθ' ὑμᾶς μὴ καταλείπητε, φησὶν, ἐκκλησίας· οὐ γὰρ ἀπ' ἐμοῦ ἡ ἀρχὴ, οὐδ' ἕως ἐμοῦ τέλος. Μὴ γὰρ μετὰ Μωϋσῆν οὐκ ἀνέστη Ἰησοῦς; οὐ διάδοχος Σα μουὴλ ὁ Δαβίδ, ἢ Ἱερεμίου Βαρούχ, Ἠλιοῦ Ἐλισαΐος; μετὰ Παῦλον δὲ τίς ; οὐ Τιμόθεος, Τίτος, Απολλώς ; οὐ μυρίοι ; Αλλ' εἰ κατέχομεν, ἔφη τις, τὰς ἡμῶν ἐκκλησίας, καὶ κοινωνῆσαι καὶ ὑπογράψαι πᾶσα ἀνάγκη. Κοινωνήσατε διὰ τὸ ἀτάραχον, ἔφη, τῆς Εκκλησίας καὶ ἀδιάσχιστον· μὴ ὑπογράφητε δέ. Πώς, τίνα κελεύεις τρόπον; "Οτι, ἔφη, τῶν εἰς καθαί ρεσιν αἰτιαμάτων οὐδὲν ἐμαυτῷ σύνοιδα. Τοιούτοις τὸν ἱερὸν ἐκεῖνον ὅμιλον ὁ μέγας ἐν πατριάρχαις κατοχυρώσας Χρυσόστομος.

κγ'. Ηδη τὸ συνέδριον ἔξω τῆς πόλεως ἐν τοῖς Ρυφίνου τὰ κατ' αὐτοῦ κενὰ διαβουλευσάμενον, μετακαλεῖται τοῦτον τὸν ἅγιον, ἀπολογηθησόμενον οἷς ἐνδιαβάλλεται. "Ην δὲ τὰ δηλωθέντα τοιάδε - Η σύνοδος ἡ ἁγία συναχθεῖσα, τῷ Ἰωάννῃ τάδε· Λιβέλα λους ἐδεξάμεθα κατὰ σοῦ, πλήρεις μυρίων κακών. Ἐλθὲ τοίνυν ἀπαντήσων πρὸς τὰ τοιαῦτα. Τούτων

23. Jam concilium, quod extra urbem in Rufini prædiis inania in eum statuerat, arcessit eum, responsurum iis quorum accusabatur. Quæ autem ei significata sunt, erant hujusmodi : Sancta synodus congregata, Joanni : Libellos contra te accepimus, plenos malis innumerabilibus. Veni ergo eis responsurus. His lectis, hæc scribit sanctus : Ecclesiam propter quam Deus Verbum factum est, ne scindas, nec p ἀναγνωσθέντων, ἀντιγράφουσι μὲν οἱ περὶ τὸν ἅγιον dissolvas, neque extra terminos judices, repugnans trecentis et octodecim Patribus, et ne Abel, ut Cain, dolose in agrum advoces ; sed tu veni potius. Septuaginta enim capita aperte continent, qui adversus te scripti sunt libelli. Sumus autem nos ex diversis et plures, Dei gratia. Et ut quæ postea sequebantur in pauca contraham, cum sapiens pontifex præterea scripsisset et ostendisset nullam esse eorum quæ ab ipsis fiebant, consequentiam, optiine et justissime eos repellebat præscriptione, oplans ut in se fieret potius acumenica synodus. Hæc cum accepisset et didicisset concilium illud per lectionen, irruunt tanquam leones; et ex iis· qui missi fuerant, alium quidem ceciderunt, alium vero comprehenderunt, alium autem conjecerunt

ταῦτα· Τὴν Ἐκκλησίαν, δι ̓ ἣν ὁ Θεὸς Λόγος ἐγένετο σὰρξ, μὴ σχίζε, μηδὲ κατάλυε, μήτε μὴν περιόρι κρίνε καὶ δίκαζε, δέκα καὶ ὀκτὼ καὶ τριακοσίοις Πατράσιν ἐναντιούμενος, καὶ μὴ τὸν ̓Αβελ προσκα λοῦ δολίως εἰς τὸ πεδίον· ἀλλ ̓ ἐλθὲ μᾶλλον αὐτός. Καὶ γὰρ κεφαλαίοις ἑβδομήκοντα οἱ κατὰ σοῦ προδήλως περιστοιχίζονται λίβελλοι, καὶ ἔτι ἐκ διαφό ρων ἡμεῖς, καὶ πλείονες σὺν Θεῷ. Καὶ ἵνα τὰ ἐπὶ τούτοις συντέμω, καὶ ὁ σοφὸς ἀρχιερεὺς ἔτι λογο γραφήσας τὸ ἀνακόλουθον τῶν ἐκείνοις πεπραγμένων, ἄριστά τε καὶ δικαιότατα παρεγράφετο τούτοις, τὴν κατ' αὐτοῦ σύνοδον οἰκουμενικὴν γενέσθαι μᾶλλον εὐχόμενος. Ταῦτα δεξάμενον καὶ ἀναμαθὸν τὸ συν έδριον ἐκεῖνο διὰ τῆς ἀναγνώσεως, ὁρμῶσι καθάπερ λέοντες, καὶ τῶν ἀποσταλέντων ἂν μὲν ἔδειραν, ὃν

δὲ περιέσχισαν, ἂν δὲ ἐσιδήρωσαν σιδήροις, οὓς A in vincula et ferreos compedes, quos illi baccan

B

tes pastori paraverant. Quid ergo post hæc faciunt ? Cum aranearum telis imbecillioribus scriptis eum damnassent,quem neque viderant neque hujus vocem audiverant, deponunt pontificem, et hac referunt ad imperatorem. Quid dicentes : Quod cum non ausus esset accedere, quod esset sibi conscius; eum autem leges deponant; hoc etiam sustinuit. Jussu ergo vestra potentia, aiebant, vel invitus relegetur, et det penas quod maledictis insectatus sit imperatricem eam dicens Jezabel, vel in eo morte ab occisoribus accelerata propter verbi asperitatem. Eis itaque credit imperator tanquam sacerdotibus, et absque ulla examinatione, missa manu militari, jubet sanctum relegari. Hæc cognovit fidelis populi multitudo, fideique fervore et abundatia victo et dejecto metu imperatoris, vi restiterunt. Hoc autem cum animadvertisset vir divinus et quæ ex co oriebantur damna et pericula considerasset, omnes latet, et ad cædem (sic enim ego voco illorum concilium et impetum, existimo autem vos quoque ), tanquam ovis sponte sua accedit. Eum vero cum comprehendissent, usque ad Euxini Prepontide: tunc trahunt. Post hæc quid? Quidam ex iis ducti pœnitentia, dicebant fuisse Joannem appetitum calumniis et injuria affectum. Nec hoc credebatur a multis fidem autem res ipsæ magis fecerunt, Quomodo? Ex honore et emolumentis, quibus sunt affecti accusatores. Sed profanum os dedecoris respondebat bis nugis dicens : Etiamsi nibil aliud, at arrogantia et superbia Joannis eum deposuit, suæ malitiæ improbus veterator Scripturam applicans, nempe quod superbis resistit Dominus. παρενείρων τῆς κακίας ὁ σοφιστὴς τὸ τῆς Γραφῆς,

κορυβαντιάσαντες τῷ ποιμένι παρεσκευάσαντο. Τί
οὖν ἔτι πρὸς τούτοις δρῶσιν; Αραχνείων νημάτων
ἀδρανεστέροις συγγράμμασι καταψηφισάμενοι, ὄν
οὔτε εἶδον, καὶ οὗ φωνῆς οὐκ ἤκουσαν, καθαιροῦσιν
ἀρχιερέα, καὶ ταῦτα τῷ βασιλεῖ ἀναφέρουσι. Τί
λέγοντες ; "Οτι μὴ τολμήσαντος αὐτοῦ παραγενέσθαι,
διὰ τὸ συγγινώσκειν τὰ ἑαυτοῦ, τὸ δὲ τοιοῦτον οἱ
νόμοι καθαιροῦσι, τοῦτο δὴ καὶ ὑπέστη· καὶ δὴ
κελεύσει τοῦ ὑμετέρου κράτους καὶ ἄκων ἐξοριζέ-
σίω, καὶ δίκας διδότω ἐφ ̓ οἷς λελοιδόρηκε τὴν
βασιλίδα, εἰπὼν αὐτὴν Ἰεζάβελ, καὶ τούτῳ τοῦ
θανάτου τοῖς φονευταῖς ἐπισπευδομένου διὰ τὸ δύσφη-
μον. Πιστεύει τοίνυν ὁ βασιλεὺς, οἷάπερ ἱερεῦσιν
αὐτοῖς· καὶ ἀνεξετάστως στρατιωτικῆς ἀποστολῆς
βαρβαρικώς παραταγείσης, ἐξορισθῆναι τὸν ἅγιον
κελεύει. Εγνω οὖν τὸ πιστὸν πλῆθος ταῦτα· καὶ τῷ
ζέοντι καὶ περιόντι τῆς πίστεως, τὸν βασίλειον
φόβον νικήσαντες, καὶ κάτω θέντες, κατὰ κράτος
ἀντέστησαν. Τοῦτο οὖν συνιδὼν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρω-
πος, καὶ τὰς ἐκ τοῦ πράγματος βλάβες καὶ τοὺς
κινδύνους ἀποσκοπήσας, λανθάνει πάντας· καὶ πρὸς
τὴν σφαγὴν (οὕτω γὰρ ἐγὼ καλῶ τὴν ἐκείνων βου-
λὴν καὶ ὁρμὴν, οἶμαι δὲ καὶ ὑμεῖς) ὡσεὶ πρόβατον
ἐθελοντής παραγίνεται. Τοῦτο δὲ συλλαβόντες,
μέχρι τῆς Προποντίδος Εὐξείνου τέως ἐξέλκουσι.
Μετὰ ταῦτα τί; Μεταμεληθέντες τινὲς ἐξ αὐτῶν,
σε συκοφαντῆσθαι τὸν Ἰωάννην καὶ ἡδικῆσθαι προσ-
ἔλεγον· καὶ τοῦτο οὐκ ἦν τοῖς πολλοῖς διὰ πίστεως·
ἐκύρου δὲ πλέον τὴν πίστιν τὰ πράγματα. Πῶς; Ἐκ C
τῆς τῶν ἀπενηνεγμένων τοῖς κατηγόροις τιμῆς τε
καὶ προκοπῆς. ̓Αλλὰ τὸ τῆς αἰσχύνης ἀνίερον στόμα
τοιούτοις ἀπήντα τοῖς φλυαρήμασιν. Εἰ καὶ μηδὲν ἄλλο,
φάσκον τέως, τὸ ἀλαζονικὸν Ἰωάννου καθῄρει αὐτὸν,
καθὰ καὶ τοῖς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται Κύριος.

κα. Έπειτα γράφει ὁ διώκτης πρὸς τὸν μέγαν
Ἰννοκέντιον, Ρώμης ἀρχιερέα, τὴν, ἣν αὐτὸς ἕδρα-
σεν, εἰς τὸν ποιμένα μεταμορφῶν καὶ ποικίλλων
παρανομίαν. ̓Αλλὰ Θεόφιλος γράφει μὲν, καταγιο
νώσκεται δὲ, διαγνόντος τοῦ πάπα σαφῶς τὰ κατὰ
τὸν ἅγιον. ἂν τὸ πολυειδὲς τῶν ἐπιτηδευμάτων
καταπλαγείς ὁ Ρώμης, ἐπὶ τὸν Θεὸν καταφεύγει,
κἀκεῖθεν ἐξαιτεῖ λυθῆναι τῶν σκανδάλων τὰ μηχα-
νήματα. Καὶ μέντοι καὶ λαμβάνει τὴν λύσιν, καὶ τὸ
τάχος ἡλίκον ἐκεῖθεν, Η κυνική Θεοφίλου ζήτησις
καὶ ἀναίδεια κατὰ τοῦ ἀθώου ἔτι προσανηρεύνα.
Ἐντεῦθεν πρὸς ὀργὴν τῶν πιστῶν ἐξανάπτει τὰ
πλήθη· καὶ στάσεις ἐκ τούτου μυρίαι, καὶ πληγαι,
καὶ διάφοροι κίνδυνοι, καὶ γίνεται τοῖς πονηροῖς
τρόμος. Ανήρ δυσσεβής, κατὰ τάχος φεύγων εἰς D
̓Αλεξάνδρειαν, μόλις διαδρὸς τοὺς θαλασσῶσαι του
τον ζητήσαντας, κακῶς τῆς βασιλευούσης ἀποδια-
πομπεῖται σὺν αὐτοῖς κατηγόροις καὶ ὁμογνώμοσι.
Μανθάνει ταῦτα παρὰ τοῦ Ῥώμης ὁ βασιλεὺς Ονώ-
ριος, καὶ ὅτι χαριζόμενοι τῇ Εὐδοξία σε συκοφαντή.
κασι τὸν Ἰωάννην. Καὶ περίλυπος γενόμενος (έρως
γὰρ ἐγκρατεῖ τὸν βασιλέα θερμὸς, καὶ ἐπεθύμει
θεάσασθαι τὸν ἀρχιερέα) γράφει τῷ ἀδελφῷ καὶ
βασιλεῖ 'Αρκαδίῳ, νεμεσῶν καὶ προσονειδίζων, ὅτι
Θεοφίλῳ χώραν παρέσχεν, ὃν ὑπὸ αἰτίαν καὶ δίκην

24. Deinde scribit persecutor ad Romanum pontificem Innocentium, quam in pastorem fecerat iniquitatem transformans et varians. Sed Theophilus scribit quidem, condemnatur autem, cum papa aperte res sancti cognosceret. Quorum varios ac multiplices conatus mirans Romanus episcopus, ad Deum confugit, et petit ut line solvantur machinationes offensionum. Maxima itaque celeritate illinc accepit solutionem. Canina Theophili impu dentia adhuc inquirebat adversus innocentem. Hinc ad iram irritat fidelium multitudinem. Innumerabiles ex eo exsistunt seditiones et plagæ et diversa pericula, et contremiscunt improbi. Vir impius celerrime fugit Alexandriam, cum vix evasisset eos qui quæsierant eum mari obruere. Sic pater scandalorum, malus male ex regia amandatur cum ipsis accusatoribus, et iis qui erant ejusdem sententiæ. Hæc Romæ audiit etiam imperator Honorius, et quod ut gratum facerent Eudoxia, Joannem sunt calumniati. Dolore ergo affectus (valde enim amabat imperator, et cupiebat videre pontificem), scribit ad fratrem imperatorem Arcadium, cum eo expostulans et exprobrans quod Theophilo, quem reum tenebat, locum dederit deponendi Joannem, idque sine Romanis. Hæc cum cognovisset

2:9

280

ἀπὸ Ῥώμης. Ταῦτα διαγνοὺς ὁ βασιλεὺς ̓Αρκά διος, πολλά τε μετεγνωκώς, διεσκέπτετο περὶ τῆς ἀνακλήσεως τοῦ ἀρχιερέως. Καὶ ἰδοὺ σεισμός κατα λαμβάνει νυκτὸς, καὶ πίπτει μέρος του κοιτώνος τῆς βασιλίσσης. Καὶ τοῦτο γίνεται (τὰ γὰρ ἐν μέσῳ παρέδραμον ἑκὼν ἡ αἰτία τῆς ἀνακλήσεως. Πάλιν οὖν ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς (δεῖ γὰρ συντόμως εἰπεῖν) ἀπολαμβάνει τὸ ποίμνιον, τοῦ βασιλέως αὐτῷ λαμ προτέραν τὴν ἀπάντησιν πολὺ τῆς προτέρας πεποιη κότος· ἐκείνου μὲν πρότερον τὰ καθ ̓ ἑαυτὸν ἐξετα σθῆναι διισχυριζομένου, πάντων δὲ βιαίῳ πίστεως ὄντως κινήματι προσαγαγόντων, ἐνθρονισάντων καὶ εἰρηνεῦσαι ποιησάντων αὐτόν. Ταῦτα ὁ τῶν ἑαυτοῦ θεραπόντων Θεὸς, ὁ τοῖς ὑπερηφάνοις ἀντ

χάριν. Ἐντεῦθεν ἡ τῷ φιλοξένῳ καὶ σώφρονι τὴν Σάῤῥαν καὶ Σωσάνναν Ὀλυμπιάς (εἰδόσι λέγω ) χαρακτηρίζουσα, παρίστησι. Δηλούτω δὲ διὰ βραχέων καὶ ταύτην ὁ λόγος, ἡδονὴν ἅμα καὶ παράκλησιν εἰς ἀρετὴν τοῖς ἐπαινοῦσι τὰ καλὰ παρεχόμενος. Ολυμπιάς, ἣν ὑπερωραίουσαν τῆς σωφροσύνης, τῆς φιλο ξενίας, καὶ τῆς παιδείας τῶν μαθημάτων οὐχ ἧττον αἱ πολυτέλειαι, ἢ τοῦ γένους καὶ τοῦ πλούτου καὶ τῆς ὥρας, δι ὧν ἁπάντων τῶν τηνικαῦτα ἐκράτει τὰ διαφέροντα· αὕτη συνεζεύχθη μὲν νομίμως ἀνδρί, οὐ πεπείραται δὲ μικρὸν αὐτῷ συμβιώσασα. Ταύτην ὁ βασιλεὺς Θεοδόσιος ἐπί τινι συγγενεῖ μετὰ ταῦτα βεβιασμένως πρὸς γάμον εἷλκεν, οὐκ ἀπαξιοῦσαν, ἀλλ' ἀντιδηλοῦσαν τὰ δέοντα, ὡ; Εἴπερ ὁ ἐμὸς βασιλεὺς ἐβούλετό με ἀνδρὶ συμβιοῦν, πάντως οὐκ ἂν τὸν πρῶτον ἐλάμβανε. Καὶ τί δεῖ πρὸς τὰ ἑξῆς τῶν ἐκείνης σοφῶν ῥημάτων, του λόγου σπεύ δοντος, ἐμπλατύνεσθαι; τῷ γὰρ νήφοντι κατανοεῖν ἔστιν ἐκ τοῦ κρασπέδου, κατὰ τὴν παροιμίαν, τὸ ὕφασμα. Προστάγματι τοῦ βασιλέως ἀφαιρεῖται τῶν ὑπαρχόντων, φυλακῆς χάριν. Ἡ δὲ μᾶλλον ἤσθη τῷ πράγματι, καὶ δηλοῖ τῷ βασιλεῖ ῥῆσιν θαύματος καὶ μνήμης ἀξίαν.....

imperator Arcadius, magna ductus poenitentia, de Α εἶχε, καθῃρηκέναι τὸν Ἰωάννην, καὶ ταῦτα δίχα τῶν pontifice revocando cogitabat et ecce noctu venit terræmotus, et cadit pars cubilis imperatricis : fuitque hoc (nam quæ intercesserunt lubenter prætermitto) causa revocationis. Rursus ergo pastor bonus (oportet enim paucis dicere recipit gregem, cum imperator longe splendidius quam prius ei processisset obviam : et ille quidem prius contenderet ut res suæ examinarentur : omnes vero plane violenta fidei motione eum adduxissent, in sede collocassent, et ut pacem ageret effecissent. Hæc suorum servorum Deus, qui resistit superbis, et humilibus reddit gratiam 25. Hinc adest, quæ hospitalitate et temperantia (scientibus loquor) Saram et Susannam exprimit Olympias. Paucis autem eam quoque declaret oratio, quae volupta- Β τιταττόμενος, ὁ τοῖς ταπεινοῖς ἀντιμετρῶν τὴν Lem simul et adhortationem ad virtutem præbet iis, qui laudant ea quæ sunt honesta. Olympias erat, quæ temperantia, hospitalitate, doctrina disciplinarum, non minus erat clara, quam splendore generis, opum et pulchritudinis, propter quæ antecedebat omnibus quæ tunc erant. Hæc marito quidem fuit conjuncta legitime, non est autem experta, ut quæ cum eo parum vixerit. Eam imperaLor Theodosius vi postea trahebat, ut nuberet cuidam cognato suo, non quidem dedignantem, sed contra ea quæ par erat, significantem. Dicebat enim: Si rex meus Christus voluisset me vivere cum marito, primum omnino non abstulisset. Et quid opus est orationem extendere, quæ contendit ad ea, quæ deinceps sequuntur, exponenda ill'us verba sapientia? Ei enin qui sapit, licet ex fimbria, ut est in proverbio, id quod est contextum intelligere. Jussu ergo imperatoris auferuntur ei facultates, gratia custodiæ. Illa autem ea re valde cst lætata, et dictum protuiit imperatori quod dignum est quod habeatur in admiratione et mandetur memoriæ. Dixit enim : Ne ea custodiantur, o imperator, sed dentur potius pauperibus. Jam olim enim deprecor, quæ ex hac distributione accedit, vanam gloriam. Statim ergo lætatus fuit imperator, cum hæc audisset, et ei sua rursus reddit. Illa autem cum ea accepisset, pulcherrime quidem administravit, seque exuit ac paravit ad exercitationem, et paulo post refertur in numerum diaconissarum Ecclesiæ. Sed ne sic qui- D dem potuit evadere gravia retia Theophili, cum illius hospitalitatem ignominiæ materiam acceperit iste Deo invisus. Ipsa post multos curam quoque gessit Nectarii, ut quæ suis manibus, quando ad Deum excessit, ejus texit oculos. Ipsa quoque hospitio magnum accipiebat Chrysostomum, ei libum exhibens, propterea quod non posset avelli a studiis; ipseque cam in secundo suo exsilio duobus epistolis est prosecutus. Sed hæc quidem postea : veniat autem oratio ad id, quod est proposiLum.

25. Post pontificis secundam in sedem suam restitutionem, cum non multum præterfluxisset temporis,

15 I Petr. v, 5.

C

Λείπει.

Εὐθὺς οὖν ἤσθη ὁ βασιλεὺς, καὶ ἀποδίδωσι πάλιν τὰ ἑαυτῆς. Ἡ δὲ λαβοῦσα, ταῦτα μὲν ᾠκονόμησεν ὅτι μάλιστα, καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν ἀποδύεται, καὶ μετ' ὀλίγον, ταῖς διακόνοις τῆς Ἐκκλησίας έγκαταλέγεται. Αλλ' οὐδὲ αὕτη τῶν Θεοφίλου δεινῶν αρκύων ἀμέτοχος, τὴν ἐκείνης φιλοξενίαν, ὅλην ἀτιμίας τοῦ θεομισοῦς εἰληφότος. Αὕτη μετά γε πολλοὺς θεραπεύει Νεκτάριον χερσὶν οἰκείαις, ἡνίκα πρὸς Θεὸν ἐξεδήμει, τὰ τούτου καλύψασα ὄμματα. Αὕτη καὶ τὸν μέγαν ξενίζει Χρυσόστομον, μάζῃ δεξιουμένη διὰ τὸ αὐτοῦ ἀπερίσπαστον· καὶ ταύτην ἐν τῇ δευτέρᾳ αὐτοῦ ἐξορίᾳ ἐπιστολαῖς δυσὶν ἀντα εδεξιώσατο. ̓Αλλὰ ταῦτά μοι ὕστερον· ὁ δὲ λόγος εἰσιέτω πρὸς τὸ προκείμενον.

κε'. Μετὰ τὴν εἰς τὸν θρόνον δευτέραν ἀποκατά στασιν τοῦ ἀρχιερέως, μικροῦ διαῤῥυέντος ἐν μέσῳ.

χρόνου, συνεισῆλθέ τι τῶν ἀναγκαίως δεομένων τῆς A incidit aliquid, quod necessario opus habebat corδιορθώσεως· καὶ τῶν οἰκείων είχετο κατὰ κράτος ὁ τῶν τοιούτων διορθωτής, καὶ αὖθις ἡ βασιλὶς δι' όργῆς σφοδρᾶς τῷ ποιμένι καθίστατο. Εἴ τις ὑμῶν οἶδε τὸν ἀργυροῦν ἀνδριάντα, καὶ τὰς δημώδεις ἐκεῖ παιδιὰς, καὶ τοῦ θείου δόμου τὸν θόρυβον, καὶ τὴν ἀκοσμίαν, οἶδεν ὁ λέγω. Πάλιν οὖν ἀγῶνες ἐξ ἀγώνων, καὶ σύνοδοι κατὰ τοῦ ἀρχιερέως. Γινώσκει ταῦτα ὁ διωκόμενος, καὶ τὴν περιβόητον ἐκτίθησιν ὁμιλίαν, Πάλιν Ἡρωδιὰς μαίνεται. Ανάπτει τὴν μῆνιν τοῦτο τῆς βασιλίδος· καὶ πάλιν παῤῥησία τοῖς κατηγόροις. Καὶ Θεόφιλος ἀπὸ τῆς ̓Αλεξανδρείας παραγενέσθαι δηλοῦται μὲν, ἔτι δὲ δειλιῶν ὁ δείλαιος ἀναβάλλεται. Όμως ̓Αρειανῶν κανόνι, καθάπερ τόξῳ, χρησάμενος, βάλλειν κατατολμᾷ τοξεύμασι τοῖς ἐκ μέλανος. Τῆς δὲ βολῆς τὸ ἐκεῖ καίριον, ὅτι δίχα συνόδου ὁ καθαιρεθεὶς τῇ ἐκκλησίᾳ εἰσέῤῥευσεν. Οἷς ἐντυχὼν ὁ θεῖος οὗτος ἀνὴρ, καὶ διερωτώμενος, Ὑπὸ βασιλέως ἐξηλάθην, ἀπεκρίνατο, ὑπ' αὐτοῦ βασιλέως καὶ ἀνεκλήθην. Ο συνεδόκει μὲν τοῖς, ὅσοι τοῦ ὀρθοῦ καὶ κρίματος καὶ φρονήματος· καὶ ὁ βασιλεὺς συνεπείθετο. Ανταγω νιζόμενον δὲ, προσενώπιον τοῦ βασιλέως, τὸ τῶν κακούργων κηφήνων ἐκείνων σμήνος, διεμφόβει την ἑαυτοῦ ματαιότητα. Εἰσηγεῖταί τις ἐνταῦθα ( Ελπίδιος δέ ἐστιν, ὁ τῆς ἐν Συρίᾳ Λαοδικείας) θαυμασίαν ὄντως εἰσήγησιν, Μὴ θορυβώμεθα, λέγων, ἐπὶ τοῦ βασιλέως· ἀπαίσιον γάρ· ἀλλ' ὑπογραψάτωσαν οἱ κατήγοροι ὅτι ὁμόπιστοι τῶν ἐκθεμένων τὸν κανόνα τυγχάνουσι· καὶ λύεται τὸ ἀμφίβολον. Συνεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς· τῷ ῥάστῳ τοῦ προβλήματος την λύσιν τοῦ ἐγχειρήματος, μετά τινος περιχαρείας καὶ μειδιάματος, Οὐδὲν, ἔφη, τούτου λυσιτελέστερον. Τὸ δὲ ἀμφίκρημνον τοῦ προτεθέντος, Ιλίγγου τοῖς κατηγόροις ἐγένετο πρόξενον. Οἱ δὲ χείλεσιν ἄκροις ὑπισχνοῦνται μὲν, ἐξίασι δὲ κενοὶ καὶ ἄπρακτοι.

κς'. Τούτων ἄλλοτε ἄλλως μηχανωμένων καὶ κατὰ κύβους πεττευομένων τοῖς κατηγόροις, μήνες παρ ίππευσαν δέκα. Ὁ δὲ ποιμὴν τῶν εἰωθότων οὐδὲ βραχύ τι παρελιμπάνετο, μᾶλλον μὲν οὖν ἐπεδίδου · περισσοτέρως ὅσαι ἡμέραι. Φιλεῖ γάρ πως ὁ ἀκενόδοξος νοῦς ἐν ταῖς περιστάσεσι χαριέστερον δια κεῖσθαι καὶ λογιώτερον. Οἱ δὲ οὐκ ἐδίδοσαν ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς, οὐ κατέσχον τῶν μηχανών, πολιορ κοῦντες παντοίως, τοῦ τροπώσασθαι καὶ λαφυραγωγῆς σαι τοῦ βασιλέως τὸν νοῦν. Ὁ δὲ βασιλεύς γενναίως μὲν ἀντεῖχε, καὶ ἀντετίθετο μέχρι τινός. Ὅτε δὲ πάντο θεν οἱ κατήγοροι τὸ ἴδιον ἀσφαλὲς περιεποιήσαντο, καὶ οὐκ ἔθ ̓ οἷός τις ἦν [3] πρὸς τὴν τοσαύτην ἐπανάστασιν καὶ ἀντιπερίστασιν κηρύξων ἢ βοηθήσων τῷ βασιλείῳ νοῖ, καταμεμαλάκισται καὶ αὐτὸς, καὶ πρὸς τὸ πολέμιον, ἀνθρώπινόν τι παθών, ὑποκλέπτεται · καὶ ὅπως, τρανῶς διηγήσομαι· Ἡ μεγάλη τῶν ἑορτῶν, ἡ ἡμέρα τοῦ Χριστοῦ γενεθλίων παρῆν, καὶ ὁ βασιλεὺς, ὡς ἔθος, οὐ συμπαρῆν. Ἐδήλου δὲ τῷ ἀρχιερεῖ μὴ πρότερον κοινωνῆσαι, πρὶν ἢ αὐτὸν τὰ ἐγκλήματα ἀποδύσασθαι. Οὕτω διῆλθε καὶ ἡ Τεσ σαρακοστή· καὶ πρὸ μιᾶς τοῦ Πάσχα πάλιν ὁ βασιλεὺς, βιαίῳ τῶν κατηγόρων ἐγκλήματι, δηλοῖ τὰ

rectione et suo pro viribus officio functus est is, qui erat rerum hujusmodi corrector; et rursus imperatrix fuit valde irata pastori. Si quis vestrum scit argenteam statuam, et qui illic fiebant ludos publicos, et divinam ædem contumelia affectam, scit quod dico. Rursus ergo certamina ex certaninibus, et synodi adversus pontificem. Hæc cognoscit is quem persequebantur, et celebratum illum et insignem habet sermonem : Rursus furit Herodias. Hoc accendit iram imperatricis, et rursus libere ac confidenter agunt accusatores. Et Theophito quidem significatur, ut veniat Alexandria ; sed adhuc timens differt infelis. Ariano tamen canone tanquam arcu usus, audet eum ferire jaculis ex atramento. Certus autem, quem afferebant, erat hic ictus, quod absque synodo, qui erat depositus, irrupisset in ecclesiam ; quos cum convenisset hic vir divinus et ab eis interrogaretur, respondit : Expulsus fui ab imperatore, fui etiam revocatus ab ipso imperatore. Quod placebat quidem iis qui erant recti judicii et sententire, et imperator iis assentiebatur ; coram imperatore autem adversus eum decertans malignorum fucorum examen, strepitu obtundebat illius simplicitatem. Tunc autem profert quidam (is vero erat Elpidius, Laodiceæ quæ est in Syria episcopus) sententiam plane admirabilem : Ne tumultuemur, inquit, in conspectu imperatoris ; nefas est enim : sed subscribant accusatores se esse ejusdem fidei, cujus sunt qui illum ediderunt canonem, et soluta est dubitatio. Cum ergo intellexisset imperator facilitate propositionis solvi id de quo agebatur, lætus et subridens dixit: Nihil est hoc melius. Id autem quod erat propositum, cum esset anceps, effecit ut calie garent accusatores. Et tunc summis quidem labiis pollicentur, re autem infecta tunc exeunt.

26. Cum hæc alias aliter machinarentur accusa'tores, el tesseris quodammodo luderent, menses decem præterierunt. Pastor autem ne tantillum quidem prætermittebat ex consuetis; imo vero quotidie magis ac magis augebatur ejus studium. Solet enim nescio quo modo mens, quæ caret vana gloria, jucundius afici, et se magis rationis compotem ostendere in casibus qui accidunt. Illi autem non dederunt somnum oculis, nullis abstinuerunt machinationibus, imperatoris mentem obsidentes, ut eam funderent et captivam abducerent. Imperator vero aliquandiu fortiter restitit et repugnavit. Quando autem omni ex parte tuta fuerunt omnia accusatoribus, nec ullus fuit, qui adversus talem insurrectionem posset amplius imperatoris mentem fulcire et ei opem ferre, ipse quoque est mollitus, et humanum quid passus, ab insidiis hostis est circumventus. Dicam autem aperte, quomodo. Erat dies maximus, Christi ortus. Imperator autem, ut mos est, non simul aderat, significavit autem pontifici, se non prius communicaturum quam ipse crimina diluisset. Sic præteriit etiam Quadragesima; et die uno ante Pascha, rursus imperator violento

motu accusatorum, eadem significat, addens : Due A αὐτά, προσθείς, ὅτι Δύο σου κατεψηφίσαντο σύνοδοι

te condemnarunt synodi : non possum tibi communicare. Quid vero pastor bonus, qui aspiciens advenire bestias, non fugit, et dimittit gregem ? Mihi, inquit, o imperator, a Deo fuit credita ecclesia, nec ab ea recedam. Sin autem hoc tibi visum sit, vi expellas, ne accusari possim, quod ordines deseruerim. Quod veritus imperator, in quem tyrannidem obtinebat vis inimicorum, cum eum cum metu separasset ab ecclesia, jussit degere in episcopatu illud cogitans quod si quid rursus evenisset inopinatum, facilius esset eum invenire ad Deum placandum. Sic magnum luminare prohibetur lumen præbere Ecclesiæ; et cum rursus imperatori exhiberetur molestia ab accusatoribus, ipse eis totum permisit consilium, ut qui venerandum diem Sabbati sancti et pontificis virtutem revereretur. Quid ergo dicunt ii, quibus fuerat permissum ? In nostrum caput, o imperator, sit Joannis depositio : solum cito expellatur. Rursus ergo nulla interrogatio, et rursus suffragia et latæ sententia. Quæ agebat, sciebant omnes : confunditur universus populus, confunditur etiam dies festus, metus in fugam conjicit; et fugientes clerus et quidquid erat fidelis populi et eorum qui gerebant magistratus, divinum Pascha in publico quodam lavacro quod Constantianæ dicitur, celebrarunt, vigilantes in illius noctis glorificationibus, et eos, qui erant catechesi instituti, baptizantes, et ea, C quæ tempori conveniunt, munera obeuntes. Hac quoque cito deferunt ad imperatorem, qui ad mala erant audaces partim quidem timentes, ne si fuisset ingressus et solam invenisset ecclesiam imperator, populi quidem cognosceret benevolentiam, eos autem damnaret invidiæ partim vero hoc agentes, ut omnes, qui illic erant, ulcisceretur imperator. Hinc assumpto Lucio, qui erat secta et sententia gentilis, et eo quem sub se recens habebat exercitu, nempe Thracibus armatis circiter quadringentis, secunda noctis vigilia (ο quæ illic sunt per summam perpetrata audaciam, quæ quisnam digne fuerit lamentatus ? ) repente impudenter irruperunt, et per medias turbas ad sanctas usque aquas procedunt, prohibent divinorum mysteriorum D συμβόλων μυστήρια· παίουσι ροπάλοις τὰς κάρας celebrationem, aciem struuut contra ministros ; licebatque videre effusa divinorum symbolorum mysteria, clavisque percutiunt capita sacerdotum, sanguine permiscent sacram piscinam. Deinde quid ? Fugiunt omnes : niserabile spectaculum iis, qui illic erant detenti. Nam ex militibus quidem alius virginem trahebat, tanquam prædam bello captam alius autem tunicas, alius vero divina mysteria et vasa pretiosa. Sacerdotes conjiciebantur in carceres, expellebantur magistratus, frequentia proferebantur edicta, et minæ intentabantur frequentiores, quæ jubebant abnegari Joannis communionem. Sed sic quoque non cessabat, imo vero magis invalescebat et corroborabatur fides: et quomodo dictum est in Exitu Israel: Quo magis eos occidebant, eo magis crescebant . Hinc eos Joannitas nominarunt cacodæmones.

καὶ ἀδυνάτως ἔχω [τοῦ] κοινωνῆσαί σοι. Τί δὲ ὁ ποι μὴν ὁ καλὸς, ὃς τὴν τῶν θηρίων ἔλευσιν θεωρῶν οὐ φεύγει καὶ τὴν ποίμνην ἀφίησι ; Ἐγὼ θεόθεν, ἔφη, ὦ βασιλεῦ, τὴν ἐκκλησίαν πεπίστευμαι, καὶ ταύτης οὐκ ἀπολείψομαι. Εἰ δέ σοι τοῦτο διὰ θελήσεως, βία ἐξελαθήσομαι ἵν ̓ ἀπῇ κατ' ἐμοῦ λειποταξίου γραφή. Τί δὲ ὁ τυραννούμενος βασιλεύς ; Τῇ βίᾳ τῶν κατ ηγόρων, μετὰ δέους τοῦτον τῆς ἐκκλησίας χωρίσας, ἐν τῷ ἐπισκοπείῳ διάγειν ἐνεκελεύετο · ἐκεῖνα διανοη σάμενος, ὡς εἴ γέ τι πάλιν συμβῇ τῶν ἀδοκήτων, εὑρίσκειν τοῦτον εἰς ἐξιλέωσιν τάχιον. Οὕτως ὁ μέγας φωστήρ τὴν Ἐκκλησίαν κωλύεται δαδουχεῖν· καὶ δὴ πάλιν παραυτὰ δι ̓ ὄχλου γινόμενος παρὰ τῶν B κατηγόρων ὁ βασιλεὺς, αὐτοῖς τὴν πᾶσαν βουλὴν ἐπιτρέπει, τὸ φρικτὸν τῆς ἡμέρας τοῦ ἱεροῦ Σαββάτου καὶ τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀρχιερέως διευλαβούμε νος. Τί οὖν οἱ ἐπιτετραμμένοι φασίν ; Ἐπὶ τὴν ἡμῶν κεφαλὴν, ὦ βασιλεῦ, ἡ καθαίρεσις Ιωάννου · μόνον τάχιον ἐξωσθήτω. Πάλιν οὖν οὐδεμία ερώτησις, καὶ πάλιν ψῆφοι καὶ ἀποφάσεις. Διαγινώσκεται πᾶσι τὰ δράματα, συγχεῖται πᾶς ὁ λαὸς, συγχεῖται τὰ τῶν ἑορτῶν, ὁ φόβος φυγὴν ἐμποιεῖ, καὶ φυγόντες ὅ τε κλῆρος καὶ τὸ πιστὸν ἅπαν τοῦ λαοῦ καὶ τῶν ἐν ἀξιώμασι τὸ θεῖον Πάσχα ἐν δημοσίῳ τινὶ λουτρῷ (Κωνσταντιαναῖς τοῦτό φασιν) ἐπετέλουν, τῆς τε νυκτὸς ἐκείνης ταῖς δοξολογίαις ἐπαγρυπνοῦντες, τούς τε κατηχηθέντας βαπτίζοντες, καὶ τὰ εἰωθότα τῷ καιρῷ λειτουργοῦντες. Προσαναφέρουσι καὶ ταῦτα τῷ βασιλεῖ οἱ τολμηταὶ τῶν κακῶν, τοῦτο μὲν, δεδιό τες μή πως εἰσελθὼν καὶ μόνην εὑρὼν τὴν ἐκκλη σίαν ὁ βασιλεὺς τοῦ λαοῦ μὲν τὴν εὔνοιαν διαγνῷ, τῆς βασκανίας δὲ αὐτῶν καταγνῷ· τοῦτο δὲ, πρὸς ἄμυναν τῶν ἐκεῖ πάντων γενέσθαι τὸν βασιλέα παρ ρασκευάζοντες. Ἐντεῦθεν λαβόντες τὴν Λούκιον, ὃς ἦν Ἑλληνόφρων, καὶ τὴν τοῦ ὑπ' αὐτὸν στρατοῦ νεολαίαν, Θρᾷκας ξιφήρεις ὡσεὶ τετρακοσίους, δευ τέρα φυλακῇ τῆς νυκτὸς (ὢ τῶν ἐκεῖ τολμηθέντων, & τίς Ἱερεμίας ἀξίως θρηνήσειεν;) αιφνίδιον έταμῶς εἰσεπήδησαν. Καὶ διασχίσαντες τοὺς ὄχλους χωροῦσιν ἔνδον τῶν ἁγίων ὑδάτων, κωλύουσι τῶν μυουμένων τὴν θείαν μυσταγωγίαν, ἀντιτάσσονται τοῖς διακόνοις, καὶ ἦν ἰδεῖν ἐκχεόμενα τὰ τῶν θείων

26 Exod. 1, 12.

τῶν ἱερέων, αἷμασι κιρνῶσι τὴν κολυμβήθραν. Εἶτα τί; Φεύγουσι πάντες, ἐλεεινὸν θέαμα τοῖς καταχθείσιν· ὁ μὲν τῶν στρατιωτών παρθένον εἷλκεν, ὡς λάφυρον· ὁ δὲ χιτῶνας· ὁ δὲ θεῖα μυστήρια καὶ κει μήλια. Οἱ μὲν ἱερεῖς ἐν εἰρκταῖς, οἱ δὲ ἐν ἀξιώματ σιν ἀπηλαύνοντο. Διατάγματα συνεχῆ, αἱ ἀπειλαὶ συνεχέστεραι, τὴν Ἰωάννου κοινωνίαν ἀρνεῖσθαι προστάσσουσαι. ̓Αλλὰ καὶ οὕτως οὐ κατηργεῖτο, μᾶλλον μὲν οὖν ἐκραταιοῦτο καὶ ἐπεσφίγγετο τα τῆς πίστεως, κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν τῇ Ἐξόδῳ τοῦ Ἰσραήλ· Οσον ἀπέκτεινον αὐτοὺς, τοσοῦτο πλείους ἐγίνοντο. Ἐντεῦθεν Ἰωαννίτας αὐτοὺς ἐξωνομάκασιν οἱ ἀλάστορες.