* Διπλῇ κατὰ τῶν φίλων ὠργίσθη Ελιούς, ὅτι Α τε ἀσεβείας τὸν δίκαιον ἔκριναν, καὶ ὅτι τὴν ὑπὲρ Θεοῦ συνηγορίαν ἀνειληφότες, ἡττήθησαν, καὶ ἐσιώπησαν, τὸν ὑπ' αὐτῶν συνηγορούμενον ὥσπερ προδεδωκότες Θεὸν, καὶ τῇ σιωπῇ δεδωκότες τῷ Ἰὼβ κατὰ τοῦ Θεοῦ τὰ νικητήρια. Εἴποι δ' ἄν τις, διὰ τοῦτο μᾶλλον ὠργίσθαι τοῖς φίλοις τὸν Ἐλιούς, ὅτι οὐκ ἠδυνήθησαν ἀντιθεῖναι τὰ εἰκότα τοῖς τοῦ Ἰὼβ λόγοις, ὥστε καὶ ἀποφῆναι αὐτὸν ἀσεβῆ κατὰ Θεοῦ φρυαττόμενον. • Ελιοὺς δὲ ὑπέμεινε δοῦναι ἀπόκρισιν Ἰώβ, ὅτι πρεσβύτεροι αὐτοῦ εἰσιν ἡμέραις. Καὶ εἶδεν Ἐλιούς, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀπόκρισις ἐν στόματι τῶν τριῶν ἀνδρῶν; καὶ ἐθυμώθη ὀργῇ αὐτοῦ. Επαινετὸν τὸ ἦθος τοῦ Ἐλιούς, ἐν καιρῷ μὲν σιωπήσαντος· ἔδει γὰρ πρώτους τοὺς πρεσβυτέρους λαλεῖν· ἐν καιρῷ δὲ ἀποκριναμένου, τῶν παλαιοτέ μων ἀπορία συσχεθέντων. Τὸ οὖν, ὑπέμεινεν, ἀντὶ τοῦ, ἀνέμεινε· τὸ δὲ, ἐθυμώθη, ἀντὶ τοῦ, ἐζήλωσε. Καὶ καλῶς εἶπεν, ὑπέμεινε, δεικνὺς ὅτι ὠργίζετο μὲν, οὐκ ἀπετόλμα δὲ οὐδὲν εἰπεῖν, ἕως ἂν πάντα κενώσῃ ὁ Ἰώβ. Καίτοι θέα αὐτοῦ τὴν σύνεσιν, πῶς ἐκ προοιμίων εὐθέως ἐπέβαλε °, πῶς τὴν προσο ήκουσαν φυλάττει f τάξιν. • Υπολαβὼν δὲ Ἐλιοὺς ὁ τοῦ Βαραχιήλ, ὁ Βουζίτης, εἶπε · Νεώτερος μέν εἰμι τῷ χρόνῳ, ὑμεῖς δέ έστε πρεσβύτεροι· διὸ ἡσύχασα, φοβηθεὶς τοῦ ὑμῖν ἀναγγεῖλαι τὴν ἐμαυτοῦ ἐπιστήμην. · Καλῶς προσέθηκεν, ὅτι Νεώτερός εἰμι τῷ χρόνῳ· ἔστι γάρ τις νεώτερος μὲν τὴν ἡλικίαν, πολιὰν δὲ ἔχων φρόνησιν· καὶ ἕτερος τῷ μὲν χρόνῳ προβεβηχώς, νεώτερος δὲ τὴν διάνοιαν. "Ορα δὲ, ὅπως αὐ μόνον αἰδοῖ, ἀλλὰ καὶ φόβῳ καὶ εὐλαβείᾳ τῶν πρεσουτέρων τὴν διάλεξιν περιέμεινε, καὶ εἰ μὴ πρότε ρον ἐπαύσαντο, οὐκ εἶπεν αὐτὸς ἃ καλῶς ἔχειν ἐλογίζετο. B Gemina de causa Elius amicis infensus erat, quod impietatis justum condemnassent, et quod patrocinium Dei suscipientes, victi essent; et silentium agentes, Deum, quem defendendum susceperant, prodidissent, ac silentio suo contra Deum Jobo victoriæ palmam concessissent. Dixerit autem quispiam, propterea Elium contra amicos ira accensum fuisse, quod Jobi sermonibus, que verisimilia essent respondere, ac impium illum, et contra Deum insolenter sese efferentem, convincere non possent. VERS. 4, 5. « Elius autem sustinuerat dare responsionem Job, quoniam seniores eo erant diebus. Et vidit Elius quod non est responsio in ore trium virorum, et indignatus est ira sua. Laudandum est Elii ingenium, qui opportune siluit, seniores enim primo verba facere oportebat ; et qui, aetate grandioribus dubitatione correptis, tempore etiam opportuno responsum dedit. Illud igitur, sustinuerat, idem est quod, exspectaverat, et, indignatus est, quod, zelo commotus est. Recte autem dixit, sustinuerat, ut ostenderet, iratum quidem eum fuisse, nihil tamen ausum esse loqui, donec Jobus seipsum evacuans, omnia deprompsisset. Et prudentiam quidem ejus observa, quomodo statim ab exordio aliorum sermones exceperit, quomodo ordinem decorum observaverit. VERS. 6. Suscipiens autem Elius, filius Barachiel, Buzites, dixit : Junior quidem sum tempore, vos autem estis seniores; quare silui, timens in vobis annuntiare meam ipsius scientiam. › Recte addidit: Junior sum tempore; est enim quidam ætate junior, qui prudentia cana præditus est; et alius ætate grandis, qui intelligentia junior est. Vide autem quemadmodum non tantum præ verecundia, sed metu etiam et religione quadam, quoad seniores sermonem absolvissent, exspectaverit ; et quidem si prius nem dicendi non fecissent, nequaquam illa in medium attulisset, quæ recte se habere et utilia esse existimaverat. VERS. 7-9. « Dixi autem, Quod non est tempus quod loquitur, et in multis annis noverunt sapientiam sed spiritus est in hominibus. [Symmachus autem, Vere autem Spiritus Dei est in hominibus.] • Εἶπα δὲ, ὅτι οὐχ ὁ χρόνος ἐστὶν ὁ λαλῶν, ἐν πολλοῖς δὲ ἔτεσιν οἴδασι σοφίαν· ἀλλὰ πνεῦμά ἐστιν ἐν βροτοῖς. ['Ο δὲ Σύμμαχος, Οντως δὲ Πνεῦμα Θεοῦ ἐστιν ἐν ἀνθρώποις.] Πνοὴ δὲ Παντοκράτορος ἐστιν ἡ διδάσκουσα· Οὐχ οἱ πολυχρόνιοί εἰσι σοφοί, D. Spiratio autem Omnipotentis est quæ docet : Non οὐδὲ οἱ γέροντες οἴδασι κρίμα. Πάλαι, φησί, καθήμενος, καὶ τῶν λεγομένων ἐπακροώμενος, καὶ οὐκ ἀξίους συνορῶν τῆς ἡλικίας τοὺς λόγους, κατ' ἐμαυτὸν ἔλεγον, Οὐχ ἁπλῶς οἱ χρόνῳ προβεβηκότες εἰσὶ σοφοί, ἀλλὰ χρεία τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάριτος, τῆς οὐκ ἀναμενούσης χρόνον, ἀλλ' ἀθρόως σοφιζούσης τὸν ἄνθρωπον· δῆλον δὲ ὅτι οὐκ ἀκρίτως διδάσκει ἡ χάρις, ἀλλ' ἐὰν ψυχήν εὕρῃ καθαράν. Οὐκ ἀνάγκη, φησί, τοὺς πρεσβυτέ ρους εἶναι σοφοὺς μόνους, ἀλλ' ἔστι καὶ ἀπὸ νεότητος • ἴσ. ἐπέλαβε. τἰσ. ἐφύλαξε. longævi sunt sapientes, neque senes noverunt iudicium. Olim, inquit, cum sedens quæ dicerentur audirem, nec prolatos sermores ætate dignos esse animadverterem, tacitus mecum dicebam : Qui relate provecti sunt, non continuo sapientes sunt, sed gratia divini Spiritus opus est, quæ tempus non præstolatur, sed subito hominem sapientem reddit : quod autem non promiscue et indiscriminatim gratia erudiat, sed cum mentem puram offenderit, manifestum est. Non necesse, inquit, ut soli ælate VARIE LECTIONES. majores sapientes sint, cum a juventute etiam præ- A ἀκοῦσαί τε γενναῖον· εἰ γὰρ χρόνος ποιεῖ σοφούς, clarum aliquid audire liceat : si enim tempus sapien tes reddit, multo magis Deus; tempus autem ex se sine gratia, sapientiam conferre non potest: quare ue partem quidem divinorum judiciorum comprehendere quis potest, qui tempore sapiens evasit, nisi gratia divina accesserit. VERS. 10-12. c Quare dixi : Audite me, et annuntiabo vobis quæ novi; auribus percipite mea verba. Dicam enim vobis audientibus, quoadusque exquiratis sermones et usque ad vos intelligam. D B Alia exemplaria, post illud : Dicam vobis audientibus, hos versus habent: Ecce audivi sermones vestros, auscultavi usque ad intelligentiam vestram. Cæteri vero interpretes sic reddiderunt: Ecce excepi sermones vestros, auscultavi donec exquireretis sermones, et quoadusque vos perveniretis, considera bam. Juxta hanc igitur versionem et reliqua exemplaria : Quemadmodum ego, inquit, omnia que dixistis audivi, et ad finem usque vestrorum sermonum, ac quoad omnem vestram sapientiam exhauriretis, tacite exspectavi; vos etiam similiter meis sermonibus aurem præbete. Juxta autem exemplaria quibus nos utimur, sensus hic est : Auscultate mihi, inquit ; nihil enim tumidum et elatum, sed quæ vos ipsi explorare poteritis, in medium proferam. Et usque ad vos intelligam, id est, Nulla vaniloquentia utar, sed quæ assequi valetis loquar: Vel hoc dicit: Non prius loquendi finem C faciam, quam vos etiam sermones meos examinaveritis, si et ego ad vos usque intelligere possum, id est, donec vos etiam intellexeritis, vel vestram etiam intelligentiam excedam. VERS. 12-14. Et ecce non erat ipsi Job qui argueret, qui vicissim responderet verbis ejus ex vobis: ut ne dicatis : Invenimus sapientiam Domino adjecti; homini autem permisistis loqui talia verba. Cum nemo, inquit, vestrum Jobi sermones vituperare posset, ideo ego in verba prorupi: siquidem sermonis vestri pars major in eo versabatur, ut pro Deo apologiam institueretis, et patrocinium ejus susciperetis: Jobo autem contradicere non valentes, silentio vestro quodammodo illi concessistis ut homo exsistens talia fastuose jactitaret, et contra Deum hæc loqueretur. Protheoria. Cum Elius causam quæ ipsum ad loquendum impulerat, exposuisset, alto silentio facto, sermonem suum persequitur et absolvit, verbaque Jobi, tanquam seipsum justificantis, et cum Deo judicio contendere volentis, vituperat; ipse quo animo justus, et quod ut iis quæ ab amicis allata essent responderet, hæc ab illo dicerentur, non intelligens; πολλῷ μᾶλλον ὁ Θεός· καθ' ἑαυτόν γε μὴν ὁ χρόνος, δίχα τῆς χάριτος, σοφίαν παρασχεῖν ἀδύνατος. Οθεν οὐδὲ μέρος τῶν κριμάτων τοῦ Θεοῦ δύναταί τις καταλαβεῖν ὑπὸ τοῦ χρόνου σοφιζόμενος, εἰ μὴ ἡ θεία προσγένηται χάρις. • Διὸ εἶπα, Ακούσατέ μου, καὶ ἀναγγελῶ ὑμῖν ἃ οἶδα· ἐνωτίζεσθέ μου τὰ ῥήματα. Ερῶ γὰρ ὑμῶν ἀκουόντων, ἄχρις οὗ ἐτάσητε λόγους, καὶ μέχρι ὑμῶν συνήσω. » Ἕτερα ἀντίγραφα μετὰ τὸ, Ἐρῶ γὰρ ὑμῶν ἀκουόντων, ἔχει καὶ τούτους τοὺς στίχους, Ἰδοὺ ἤκουσα τοὺς λόγους ὑμῶν, ἠνωτισάμην ἄχρι συνέσεως ὑμῶν. Οἱ δὲ ἕτεροι ἑρμηνευταὶ οὕτως ἐκδεδώκασιν· Ἰδοὺ ἐξεδεξάμην τοὺς λόγους ὑμῶν, ἠκροασάμην κ ἐφ' ὅσον ἐξητάσητε λόγους, καὶ μέχρι τοῦ ἐφικέσθαι ὑμῶν ἐνενόουν. Κατὰ μὲν οὖν ταύτην τὴν ἔκδοσιν καὶ τὰ ἕτερα τῶν ἀντιγρά φων, Ὥσπερ, φησίν, ἐγὼ μεθ ̓ ἡσυχίας ήκουσα πάντων ὧν εἴπατε, καὶ ἀνέμεινα μέχρι συμπερά σματος τῶν ὑμετέρων λόγων, καὶ ἕως ὅτε πᾶσαν ἑαυτῶν τὴν φρόνησιν κενώσητε· καὶ ὑμεῖς τῶν ἐμῶν ἀκούσατε λόγων. Κατὰ δὲ τὰ παρ' ἡμῖν ἀντίγραφα ὁ νοῦς οὗτος · 'Ακούσατέ μου, φησίν, ἐρῶ γὰρ οὐδὲν ὑπέρογκον, ἀλλ ̓ ἃ δύνασθε δοκιμάσαι. Καὶ μέχρις ὑμῶν συνήσω, ἀντὶ τοῦ, Οὐ κενοφωνίαις χρήσομαι, ἀλλ' ὡς δύνασθε συνιέναι λαλήσω. "Η ἐκεῖνό φησιν, ὅτι Οὐ πρότερον παύσομαι λαλῶν, πρὶν ἢ καὶ ὑμεῖς τοὺς ἐμοὺς δοκιμάσητε λόγους, εἰ ἄρα κἀγὼ συνιέναι δύναμαι μέχρις ὑμῶν, τουτέστι, μέχρις οὗ καὶ ὑμεῖς ἐννοήσητε, ἢ καὶ ὑπερβαλῶ τὴν ὑμετέραν νόησιν. • Καὶ ἰδοὺ οὐκ ἦν τῷ Ἰὼβ ἐλέγχων, ἀνταποκρι νόμενος ῥήματα αὐτοῦ ἐξ ὑμῶν· ἵνα μὴ εἴπητε, Εὔρομεν σοφίαν Κυρίῳ προσθέμενοι· ἀνθρώπῳ δὲ ἐπετρέψατε λαλῆσαι τοιαῦτα ῥήματα. » Διὰ τοῦτο, φησὶν, εἰς τὸ λέγειν προήχθην, ἐπειδὴ μηδεὶς ὑμῶν ἐλέγχειν τοὺς λόγους τοῦ Ἰὼβ δεδύνηται· καίτοιγε τὸν μείζονα λόγον ἐγυμνάζετε, ὑπὲρ τοῦ Θεοῦ ἀπολογούμενοι, καὶ αὐτῷ συνηγοροῦντες· μὴ ἰσχύσαντες δὲ ἀντειπεῖν τῷ Ἰώβ, τρόπον τινὰ καὶ ἐπετρέψατε διὰ τῆς σιωπῆς ἀνθρώπῳ γε ὄντε τοιαῦτα ἀλαζονεύεσθαι, καὶ ταῦτα λαλῆσαι κατά Θεοῦ. Προθεωρία. Εἰρηκὼς ὁ Ἐλιοὺς τὴν αἰτίαν ἐξ ἧς εἰς τὸ λέγειν προήχθη, βαθείας αὐτῷ γενομένης σιγής, αὐτὸς τοὺς ἑαυτοῦ λόγους ἀναπληροῖ, καὶ τὰ τοῦ Ἰὼβ καὶ καταμέμφεται ῥήματα, ὡς δικαιοῦντος ἑαυτὸν, πρὸς Θεὸν ἐθέλοντος κρίνεσθαι· οὐ νενοηκώς οὐδὲ αὐτὸς ἐξ οἵας διανοίας, καὶ ὡς πρὸς τὰ παρὰ τῶν φίλων τὰ τοιαῦτα ἐλάλει ὁ δίκαιος· σἰηθεὶς δὲ λέγειν VARIA LECTIONES. · ρ. ἐνωτισάμην. αὐτὸν, ὅτι 'Αδίκως ταῦτα παρὰ Θεοῦ πάσχω, καὶ ὅτι A sed quod injuste hæc a Deo pateretur, et quod res ὡς ἔτυχε φέρεται τὰ ἀνθρώπινα, πολλὰ περὶ τῆς ποικίλης τοῦ Θεοῦ περὶ ἡμᾶς προνοίας διαλέγεται. Πλὴν οὐδὲ ὁ Ἐλιοὺς τῆς κατὰ τὸν Ἰὼβ ὑποθέσεως ἥψατο, ἀλλ' ἡγνόησε τῆς ἐπενεχθείσης αὐτῷ πληγῆς τὴν αἰτίαν· ἄρχεται δὲ ὧδε· • Υπολαβὼν δὲ Ἐλιούς, λέγει· Πάλιν λαλήσω, πλήρης γάρ εἰμι ῥημάτων. Πλήρης, φησίν, εἰμὶ ῥημάτων, τῶν τε ὑπὲρ Θεοῦ δηλονότι, καὶ τῶν πρὸς τὸν Ἰώβ, εἰς τὴν ὁμοίαν ἐξέτασιν θεῷ καταστῆναι θελήσαντα, καὶ εἰς τοσοῦτον ἐπαιρόμενον, ὡς θέλειν πρὸς Θεὸν κριθῆ ναι, καὶ ἐλπίζειν λήψεσθαι τὰ νικητήρια. • Πλέκει γάρ με τὸ πνεῦμα τῆς γαστρός. » Ὁ δὲ Σύμμαχος, συγκαίει. Οὐ φέρω, φησί, τὴν σιωπὴν, οὐδὲ ἐχεμυθεῖν ἔτι δύναμαι, διαθερμαινόμενος Β τὴν ψυχὴν, καὶ οἷον ἀποπνιγόμενος εἰ μὴ λαλήσω. Πνεῦμα δὲ γαστρὸς ἢ περιφραστικῶς τὴν ψυχὴν λέγει, ἢ τὸ θυμικὸν αὐτῆς μέρος, ευλόγως ὡς ὑπὲρ Θεοῦ κινούμενον. Ἐμοὶ δὲ τροπικώτερον εἰρῆσθαι δοκεῖ τὸν Ἑλέκει γάρ με τὸ πνεῦμα γαστρός. "Ωσπερ γὰρ πνεῦμα τοῖς ἐγκάτοις ἀποληφθέν, καὶ μὴ εὑρίσκον διέξοδον, λυπεῖ καὶ ἐδυνᾷ τὸν ἄνθρωπον· οὕτω, φησὶν, καὶ ἐμὲ ὠλέκει τὸ πνεῦμα τῆς γαστρός, του τέστιν, οἱ λόγοι οὓς ἐν τῇ διανοίᾳ φέρω, ἀδιεξόδευτοι κατεχόμενοι. . Ἡ δὲ γαστήρ μου ὥσπερ ἀσκὸς γλεύκους ζέων δεδεμένος [ ὁ δὲ Σύμμαχος, ὥσπερ οἶνος νέος ἀδιάπνευστος], ἢ ὥσπερ φυσητήρ χαλκέως ἐῤῥη γώς. » Μικροῦ, φησί, διαῤῥήγνυμαι, ὑπὸ τοῦ πλήθους τῶν ἐπελθουσῶν μοι πρὸς τὴν ἀντιλογίαν ἐννοιῶν στενοχωρούμενος, ὥσπερ τις ἀσκὸς οἴνου νέου καὶ θερμοῦ πεπληρωμένος, ὑπὸ τοῦ ἀναβρασμοῦ καὶ τῆς ζέσεως ἐκραγῆναι μέλλον. Ἐντεῦθεν δοκεῖ μοι καὶ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ εἰρῆσθαι, « Οὐδεὶς οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς παλαιοὺς βάλλει. » Φυσητὴρ δὲ εἶπε, καὶ προσέθηκεν, ἐῤῥηγώς, ἐπειδὴ λαλεῖν ἤρξατο, καὶ ὥσπερ ἀφιέναι τοῦ ἔνδον πνεύματος· ὁ γὰρ διαρραγείς φυσητήρ τοῦ χαλκέως ἀφίησι τὸ πνεῦμα. • Ανθρωπον γὰρ οὐ μὴ αἰσχυνθῶ, ἀλλὰ μὴν οὐδὲ βροτὸν οὐ μὴ ἐντραπῶ· οὐ γὰρ ἐπίσταμαι θαυμάσαι πρόσωπα· εἰ δὲ μὴ, καὶ ἐμὲ σῆτες ἔδον ται. Λαλήσω, φησὶν, ἀνεπαισχύντως, καὶ δίχα πάσης ἀνθρωπαρεσκείας· εἰ δέ τι παρὰ τὸ δίκαιον φθέγξο μαι, καὶ μὴ πάσης ἀνθρωπίνης αἰδοῦς τοῦτο προτι μήσω, κἀμὲ ὥσπερ τὸν Ἰὼβ σῆτες ἔδονται, ἢ ὥσπερ τοὺς προσωπολήπτας· καὶ μάλιστα ὅταν ᾗ Θεὸς ἐν τῷ μέσῳ, καὶ ἀνθρώπους μᾶλλον τιμῶμεν. Ἐγὼ μέντοι, φησὶν, οὐκ ἐπίσταμαι θαυμάσαι πρόσωπον, τουτέστιν, Οὐκ ἔχω ταύτην τὴν ἐπιστήμην, ἵνα αἰδεσθῶ ἢ χαρίσωμαί τινι, ἀλλὰ καταφρονῶ ἀνθρώπων, καὶ τῆς παρ' αὐτοῖς αἰσχύνης. Ταῦτα δὲ λέγων, ἐκείνους αἰνίττεται, ὅτι διὰ τοῦτο ἐσίγησαν, αἰσχυνθέντες τὸν Ἰώβ, 67 Marc. 11, 22. humanæ fortuito procederent, dixisse illum existimans, de varia Dei erga nos providentia pluribus disserit. Verum neque Elius argumentum a Jobo propositum attigit, sed causam plagæ quæ illi inflicta fuit, ignoravit : sic autem orationis initium facit: VERS. 17, 18. ι Suscipiens autem Elius, ait : Rursus loquar, plenus enim sum verborum. » Plenus, inquit, sum verborum, quæ pro Deo, scilicet, et contra Jobum mihi dicenda sunt, qui Deo comparatione æquari cupit, eoque arrogantige elatus est, ut in judicium cum eo descendere velit, et victoriæ palmam reportare speret. • Perdit enim me spiritus ventris. » Symmachus autem: Comburit. Animo, inquit, exastuans, et quasi suffocatus nisi eloquar, silere nequeo, et obmutescere amplius non possum. Animam vero, vel irascibilem ejus partem, pro Dei causa rationabiliter commotam, spiritum ventris periphrastice appellat. Illud vero: Perdit enim me spiritus ventris, magis tropice mihi dictum esse videtur. Quemadmodum enim, inquit, fatus in visceribus conceptus, nec exitum inveniens, hominem torquet, et doloribus cruciat: ita etiam me perdit spiritus ventris, id est, sermones quos sine exitu constrictos, animo inclusos gero.. VERS. 19. Venter autem meus, sicut uter musto fervens ligatus [Symmachus vero, Sicut vinum novum quod respirare nequit], aut veluti follis ærarii disruptus. Parum abest, inquit, quin præ multitudine cogitalionum quæ animo meo ad contradicendum obversantur, in angustiis constitutus, tanquam uter aliquis vino novo et fervido plenus, qui fervore et ebullitione rupturam minatur, medius disrumpar. Ilinc illud Evangelii dictum mihi videtur: Nemo injicit vinum novum in utres veteres 67. Dixit autem, follis, et addidit, disruptus, quoniam loqui, et spiritus intus inclusi aliquid emittere cœperat; ruptus enim fabri ærarii follis, spiritum efflat. VERS. 21, 22. 4 Hominem enim non verebor, sed neque erga mortalem confundar : non enim novi admirari facies; alioquin me tineæ edent. › Loquar, inquit, omni pudore deposito, et sine ullo hominibus placendi studio: si quid autem contra jus et æquum dixero, et non illud omni verecundiæ ac modestiæ humanæ prætulero, me etiam, tanquam Jobum, tineæ depascant, vel tanquam personarum acceptores; et præcipue quidem cum de Deo agitur, et homines præ illo honore afficimus. Ego quidem, inquit, facies admirari non novi, id est, Disciplinam hanc, ut quemquam reverear, aut gratiæ alicujus tribuam, non didici; sed homines, et pudorem quem illi incutere possunt, contemno. Hæc autem dicens, illos innuit, quia Jobum reveriti silentium egerant. CAP. XXXIII. A VERS. 1-3. « Verumtamen audi, Job, verba mea, et auribus percipe locutionem meam. Ecce enim aperui os meum, et locuta est lingua mea. Mundum est cor meum verbis, et intellectus labiorum meorum munda cogitabit. Audi igitur, Jobe; deinceps enim alloqui te aggredior, puram animam, et ab omni perturbatione vacuam afferens (vel, juxta alios, rectam, simpli cem, nihil ex præjudicata opinione loquentem), ac prudenti cognitione, quæ erroris expers, et ab omni labe purgata est, præditus: puram autem cognitionem vocat, quæ pro Deo est, et adversus hominem, quæ pari jure cum Deo in judicium descendere cupit. VERS. 4. • Spiritus divinus est qui me fecit; spiratio autem Omnipotentis est quæ docet me. › Sermonis sui initio Elius, Deum creationis, intelligentiæ et cognitionis suæ qua fretus ad dicendum impulsus fuerat, causam et auctorem prædicans, gratiarum actionis hymno celebrat. Novi, inquit, quod prudentiam hanc non a meipso, sed a divina gratia possideam ; qui enim ut essem concessit, idem eorum quæ fieri oportet, cognitionem est largitus.. VERS. 5. c Si poteris, da mihi responsionem ; ad hæc sustine. > Exspecta, inquit, et cum audieris quæ ego attulero, si quid habes quod opponas, contradicito. B Sta juxta me, et ego juxta te. [VERS. 6.] De G luto formatus es tu, sicut ego; ex eodem formati sumus. ) Noli, inquit, vereri responsum dare, certamen enim æquale est; ejusdem quippe natura ambo sumus, quæ e luto et terra est, nec quidquam ma gnificum et eximium habet. Hæc autem, ut pudo rem illi incutiat, quod cum Deo in judicium descendere voluerit, ad hunc fere modum loquitur : Cur cum Deo judicio contendere vis, in cujus conspectu nemo justificatur? mecum contendito, qui in nullo a te differo. VERS. 7. « Non timor meus te turbabit, neque manus mea gravis erit super te. › Quoniam Jobus dixerat: Et timor ejus non me transversum agat 68; ecce, inquit, nihil in me, sicut in Deo, formidabile est, ut præ metu animo perturberis et percellaris, ac proinde verba quæ mihi forte dicenda habes, eloqui non audeas: neque si contradixeris quidem, gravi me manu plagam tibi indicturum suspicaris ; memini enim dicentem te audivisse quod, si hæc non metueres, cum Deo te certamen initurum. Hæc autem, qua mente Jobus verba protulisset minime assecutus, Elius enarrat. VERS. 8-11. . Verumtamen dixisti in auribus D ΚΕΦ. ΑΓ. • Οὐ μὴν δὲ, ἀλλὰ ἄκουσον, Ἰως, τὰ ῥήματά μου, καὶ λαλιὰν ἐνωτίζου μου. Ἰδοὺ γὰρ ἤνοιξα τὸ στόμα μου, καὶ ἐλάλησεν ἡ γλῶσσά μου. Καθαρά μου ἡ καρδία ῥήμασι, σύνεσις δὲ χειλέων μου καθαρά νοήσει. Ακουσον τοιγαροῦν, ὦ Ἰώβ. Αρχομαι γὰρ λοιπὸν τῶν πρὸς σὲ λόγων, καθαρὰν μὲν καὶ παντὸς πάθους ἀνενόχλητον φέρων την ψυχήν· ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς, εὐθεῖαν, ἁπλῆν, μηδὲν κατὰ πρόκριμα λέ γουσαν· συνετὴν δὲ ἔχων γνῶσιν, καὶ ἀπλανῆ, καὶ κεκαθαρμένην· καθαρὰν δὲ λέγει γνῶσιν τὴν ὑπὲρ Θεοῦ, καὶ πρὸς ἄνθρωπον ἐξ ἴσοτιμίας θέλοντα προς Θεόν δικάσασθαι. • Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με, πνοὴ δὲ Παντοκρά τορος ἡ διδάσκουσά με. Ἀρχόμενος ὁ Ἐλιούς, εὐχαριστήριον ὕμνον ἀναπέμπει Θεῷ, αὐτὸν εἶναι λέγων αἴτιον. ἑαυτοῦ καὶ τῆς ποιήσεως, καὶ τῆς συνέσεως καὶ γνώσεως, ᾗτιν: πεποιθὼς ἐπὶ τὸ λέγειν προήχθη. Οίδα γάρ, φησίν, ὡς ταύτην τὴν σύνεσιν οὐκ ἀπ' ἐμαυτοῦ, ἀλλ ̓ ἀπὸ τῆς θείας χάριτος κέκτημαι· ὁ γὰρ τὸ εἶναι δεδω κώς, καὶ τῶν δεόντων τὴν γνῶσιν παρέσχετο. • Ἐὰν δύνῃ, δός μοι ἀπόκρισιν· πρὸς ταῦτα ὑπόμεινον. » Ανάμεινον, φησί, καὶ ἀκούσας τὰ παρ' ἐμοῦ, εἰ ἔστι σοι λόγος ἀντιλογίας, ἀντίφθεγξαι. • Στῆθι κατ' ἐμὲ, καὶ ἐγὼ κατὰ σέ. Ἐκ πηλοῦ διήρτισαι σὺ, ὡς καὶ ἐγώ· ἐκ τοῦ αὐτοῦ διηρτί σμεθα. » Μηδέν, φησὶν, εὐλαβηθῇς πρὸς τὸ ἀποκρίνεσθαι, Ισοπαλὴς γὰρ ὁ ἀγὼν, τῆς γὰρ αὐτῆς ἄμφω τυγχά νομεν φύσεως, τῆς ἐκ πηλοῦ καὶ γῆς, καὶ οὐδὲν ἐχούσης ὑπέρογκον. Ταῦτα δὲ λέγει, ἐντρέπων αὐτὸν, ὡς πρὸς Θεὸν θελήσαντα δικάζεσθαι· μονονουχί φάσκων· Τί πρὸς Θεὸν κρίνεσθαι θέλεις, οὗ ἐνώπιον οὐδεὶς δικαιοῦται ; πρὸς μὲ δίκασαι, τὸν κατ' οὐδέν που διαφέροντα. • Οὐχ ὁ φόβος μου σε στροβήσει, οὐδὲ ἡ χείρ μου βαρεῖα ἔσται ἐπὶ σοί. ν Ἐπειδὴ ἔλεγεν ὁ Ἰὼδ, Καὶ ὁ φόβος αὐτοῦ μή με στροβείτω Ιδού, φησίν, οὐδὲν φοβερὸν παρ' ἐμοὶ, ὥσπερ παρὰ Θεῷ, ὥστε ὑπὸ τοῦ φόβου θροεῖσθαί σε, καὶ περιτρέπεσθαι τὴν διάνοιαν, καὶ διὰ τοῦτο μὴ θαῤῥεῖν τοὺς πρὸς ἐμὲ λόγους, οὓς ἴσως ἔχεις, είν πεῖν· οὐδὲ ἐὰν ἀντείπῃς, ὑποπτεύεις ὅτι πληγὴν ἐπαγάγω σοι, βαρύνων κατὰ σοῦ τὴν ἐμὴν χεῖρα· ἔφασκες γὰρ, ὡς ἀκούσας μέμνημαι, ὡς εἰ μὴ ταῦτα ἐδεδοίκεις, διηγωνίζου ἂν πρὸς Θεόν. Ταῦτα δὲ διέξεισιν Ἐλιοὺς, οὐ καθηκόμενος τῆς ἐννοίας ἐξ ἧς ὁ Ἰὼβ τοὺς λόγους προέφερεν. • Πλὴν εἶπας ἐν ὠσί μου, Φωνὴν ρημάτων σου meis, Vocem verborum tuorum audivi ; quandoqui- ἀκήκοα· διότι λέγεις, Καθαρός εἰμι, οὐχ ἁμαρτών, ἄμεμπτός είμι, οὐ γὰρ ἡνόμησα· μέμψιν δὲ κατ' dem dicis : Mundus sum, non peccans, sine crimine es fub 18, 34. 349 ἐμοῦ εὗρεν, ἤγηται δέ με ὥσπερ ὑπεναντίον· ἔθετο A sum, non enim inique egi ; accusationem autem δὲ ἐν ξύλῳ τὸν πόδα μου, ἐφύλαξε δέ μου πάσας τὰς ἐδούς, ο · Αὐτὸς, φησί, τοῖς ἐμοῖς ὠσὶν ἤκουσά σου λέγοντος, ὅτι Καθαρός εἰμι καὶ ἄμεμπτος· ὁ δὲ Θεός, ὥσπερ τις ἐχθρὸς, ἀκριβῶς ἀναζητήσας τὰ κατ' ἐμὲ, εἴ τι ἄκων ἢ ἀγνοῶν παρέβην, εὗρε κατ' ἐμοῦ μέμψιν, ὅπως με τιμωρήσηται, καὶ πάσας μου τὰς πορείας συνέκλεισεν, ὥσπερ οἱ ἐν τετρυπημένῳ ξύλῳ τοὺς πόδας δεσμοῦντες ἀ· τὸ δὲ ἀδιεξόδευτον τῆς τιμωρίας ἐν τούτοις αἰνίττεται. « Πῶς γὰρ λέγεις, Δίκαιός εἰμι, καὶ οὐκ ἐπακήκοε μου ; ν Τοῦτό ἐστιν ὅ ἐγκαλεῖς, φησίν, ὅτι οὐκ εἰσήκουσέ σου τῆς δίκης· πόθεν δῆλον, εἰπέ μοι, ὅτι οὐκ εἰσο ἤκουσεν; ὅτι κολάζει καὶ τιμωρεῖται ; Τοῦτο ἔργον αὐτῷ, ὥστε βελτίους ποιεῖν τοὺς ἀνθρώπους. Πῶς οὖν ἀπετόλμησας τοῦτο εἰπεῖν, ὅτι Δίκαιός είμι, ὁ δὲ Θεὸς οὐκ ἀκούει μου ; • Αιώνιος γάρ ἐστιν ὁ ἐπάνω βροτῶν. Τουτέστιν, οὐκ ἐπὶ σοὶ πρῶτον δοκιμασθήσεται ὁ ἐπὶ πάντων Θεός. • Λέγεις δὲ, Διατί τῆς δίκης μου οὐκ ἐπε ακήκος μου παν ῥῆμα; ἐν γὰρ τῷ ἅπαξ λαλῆσαι ὁ Κύριος. » Ανθ' ὧν ̓Ακύλας καὶ Σύμμαχος, ὁ μὲν, Τί οὖν πρὸς αὐτὸν ἐδικάσω; ὅτι πάντα τὰ ῥήματα αὐτ τοῦ οὐκ ἀποκρινεῖται· ὁ δὲ, Τί οὖν αὐτῷ διαδι κάζῃ; πάντες γὰρ οἱ λόγοι αὐτοῦ ἀναντίῤῥητοι. Τουτέστιν, οὐχὶ καθέκαστον ἀκούει καὶ παιδεύει; Ἀλλὰ τοῦτό ἐστι τοῦ Θεοῦ, εἰς ἅπαξ τι ποιῆσαι, καὶ μὴ καταμικρόν: πολλάκις δι' ὀνειράτων παρήνεσε, ἱ δι' ἐνυπνίων· σὺ δὲ αὐτὸν εἰς δικαστήριον κατασπάσαι προῄρησαι. Καίτοιγε ἐχρῆν σε ἐννοεῖν, ὅτι ἃ ὥρισεν, οὐχ ὡς ἄνθρωπος μεταμελόμενος 1, ή ἐπιλογιζόμενος κ τι κρεῖττον, ἐνομοθέτησεν· ἀλλὰ πάντα ἃ διωρίσατο, ἄμεμπτα. Ανθρώπων μὲν γὰρ τὸ, ἐφ ̓ οἷς λέγουσιν ἢ πράττουσι, μεταμέλεσθαι. Θεὸς δὲ τοῦτο οὐχ ὑπομένει, ἀλλ ̓ ἅπαξ ἀρκεῖ ἀποφή νασθαι. dicunt aut faciunt, pœnitentiam agere; Deus tis est. B et contra me invenit, putavit autem me sicut adversarium; posuit autem in ligno pedem meum, observavit omnes vias meas. › Ego, inquit, auribus meis dicentem te audivi, Mundus sum, et irreprehensibilis; Deus autem, tanquam hostis, actiones meas diligenter investigans, si qua in re invitus forte et per ignorantiam offendissem, ut supplicio afficeret, querimonia et condemnationis causam contra me invenit, et gressus meos omnes, instar eorum qui in ligno perforato pedes constrictos habent, conclusit. Ilis autem verbis supplicium inevitabile fuisse innuit. VERS. 12. ‹ Quomodo enim dicis, Justus sum, et non exaudivit me ?> Hoc, inquit, est quod in Deo accusas, quod causæ tuæ æquitatem non audierit: dic mihi, unde constet quod non audierit? An quia puniat, et suppliciis afficiat? verum hoc opus ejus est, ut homines meliores reddat. Quomodo igitur ausus illud dicere, Justus sum, Deus autem me non exaudit? ‹ Æternus enim est, qui est super homines. › Id est, Deus, qui omnibus præeest, non in te pri mum probabitur. es VERS. 13, 14. c Dicis autem : Cur judicium meum non exaudivit, meum omne verbum? semel enim loquatur Dominus. › C Pro quibus Aquila et Symmachus, hic quidem: Quid igitur contra eum judicio contendisti? ad omnia enim ejus verba responderi non poterit; ille vero : Quid igitur ipsum vocas in judicium? nulli enim ejus sermones contradictionem admittunt. Id est, non sigillatim Deus audit, et erudit? Verum simul et semel aliquid facere, nec paulatim et per partes, Deo peculiare est; sæpenumero per insomnia, et ea quæ in somnis videntur, admonuit: tu autem ad • Ἐν εἴδεσι φόβου τοιούτοις αὐτοὺς ἐξεφόβησεν · D ἀποστρέψαι ἄνθρωπον ἀπὸ ἀδικίας, τὸ δὲ σῶμα αὐτοῦ ἀπὸ πτώματος ἐῤῥύσατο, ἐφείσατο δὲ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ἀπὸ θανάτου, καὶ μὴ πεσεῖν αὐτὸν ἐν που λέμῳ. » Απαξ μὲν, φησί, λαλεῖ, καὶ νόμον τίθησι Θεός " μετὰ δὲ τὸ νομοθετῆσαι, εἴ τινα εὕρῃ καταφρονοῦντα, διὰ νυκτερινῶν αὐτὸν δειμάτων ἐπιστρέφει καὶ νου θετεῖ. Οὕτω δὲ χρήσιμος ὁ παιδευτικὸς οὗτος φόβος, ὁ διὰ τῶν φασμάτων καὶ ἰνδαλμάτων, ὅτι καὶ μέλλου judicis tribunal trahere eum statuisti. Et sane cogitare tecum te oportebat, quod non instar hominis, poenitentia postea ducendus, aut sanius aliquid calculis subductis reperturus, decreta sua sanciverit ; sed quod cuncta quæ fieri decrevit, reprehen sione careant. Hominum enim est, eorum quæ autem hoc non patitur, cui semel edixisse sa~ VERS. 16-18. In speciebus timoris talibus eos exterruit; avertat hominem ab injustitia, et corpus ejus a ruina liberavit, et pepercit anima ejus a morte, et non cadat ille in bello. » Semel quidem, inquit, loquitur Deus, et legem sancit; si quem autem, postquam legem tulerit, legis contemptorem invenerit, nocturnis terroribus illum convertit, et commonefacit. Metus autem hic commonitorius, qui per visa et simulacra fit, adeo VARIE LECTIONES. Η ἴσ, δεσμούμενοι, ἡ ἴσ. add. καὶ ἡ ἴσ. μεταμελησόμενος, κ ἴσὶ ἐπολογισόμενος. |
