οὐδὲ μέχρι τῶν ψιλῶν κινημάτων· πῶς οὖν ἔπληξέ A animi motus et cogitationes, Deo incogniti sunt; « Εἰ ἐξέκλινεν ὁ πούς μου ἐκ τῆς ὁδοῦ. » Τῆς κατ' εὐσέβειαν καὶ ἀρετὴν δηλονότι· ὅπερ εἶπεν, Ἔστηκα ἐν ζυγῷ δικαίῳ, καὶ τῆς εὐθείας οὐκ ἐξετράπην. Ετι τοῦτο μικρὸν, καὶ μέγα μὲν οὖν ὡς ἐν ἐκείνοις τοῖς χρόνοις, τάχα δὲ καὶ ὡς ἐν τοῖς παρ οὖσι· τὸ μὲν γὰρ μηδὲ ἐπιθυμῆσαι, μέγα· καὶ τοῦτο δὲ οὐκ ἔλαττον, τὸ δεξάμενον τὴν ἐπιθυμίαν μὴ προσθεῖναι τὴν πρᾶξιν· προϊὼν δὲ, καὶ τὸ τούτου μεῖζόν φησιν, ὅτι οὐδὲ οἱ ὀφθαλμοὶ ἔπαθόν τι τοιοῦ τον, ἐπάγει γάρ· • Εἰ δὲ καὶ τῷ ὀφθαλμῷ ἐπηκολούθησεν ἡ καρδία μου. Ο Τουτέστιν, Οὐκ ἐπεθύμουν ὧν ἔβλεπον, οὐδ ̓ ἐμπαθῶς περὶ αὐτὰ διεκείμην. Οὐκ εἶπεν, Ὁ ὀφθαλμός μου, ἀλλ', οὐδὲ ἡ καρδία μου. Οὐδὲ τὴν διάνοιάν μου, φησίν, εἴασα διαφθαρήναι ποτε, μήτοιγε τὸ σῶμα. Φησὶν ὁ θεῖος Ἰωάννης, ὅτι πᾶν τὸ ἐν κόσμῳ, ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκὸς, καὶ ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν, καὶ ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου. Λέγει οὖν ὁ Ἰώβ, 52 quomodo igitur me percusserit, plane ignoro. Neque enim dicere quis potest : Ego socordem, dissolutam, et mollem hanc et effeminatam vitam devitavi, quoniam ad vitia quæ vitam illam promovent, induratus callum obduxi, et improbitatem, inquam, et fraudem declinavi; verum pariter ab hac et illa improbitate longe recessi. VERS. 5. « Si vero incessi cum irrisoribus. Symmachus vero, cum vanitate. Id est, mimorum consuetudinem, et hominum jocularium congressus minime consectabar. Ubi nota, quod cum irrisoribus et ludionibus congredi, peccatum esse dicat : quamobrem scurrilitalem e medio nostrum tolli divinus Apostolus suaB det ", ita ut faceti et urbani sales minime admittendi sint. C • Vel si festinavit ad dolum pes meus. » Pes, inquam, animæ meæ. Dicit autem quod pedem nunquam moverit, ut fraude contra quempiam uteretur. VERS. 6. Steti enim in statera justa. › Et Aquila Appendit me in statera justa. Ac si diceret Deflectiones in alterutram partem devitans, nec ad excessum, nec ad defectum declinans, sed æqualitatem in pretio habens, in eo quod honestum est, et virtutis medio constiti. Juxta Aquilam vero, Appendit me, Deus, scilicet : videtur enim justus animi sui virtutem Deo acceptam ferre. • Novit autem Dominus innocentiam meam. Horum, inquit, testem, non hominem advoco, qui gratificari potest, et qui multa etiam ignorat; verum eum qui abdita etiam accurate intelligit, et qui meam justitiam trutinavit, et innocentiam novit. Hæc etiam de Jobo Scriptura sacra testata est, quod esset innocens, justus, et Deum timens s VERS. 7. i Si declinavit pes meus de via. Pietatis et virtutis, scilicet : quod supra dixit: Steti in statera justa, et de via recta non declinavi. Adhuc exiguum est quod dicit (licet magnum illis temporibus, forte etiam et nostris fuerit); non enim concupiscere, magnum; et concepta cupiditate, ab actione abstinere, minus non est : pergens autem in sermone suo, isto etiam majus affert, quod oculi, scilicet, nihil simile passi fuerint; subjungit enim : Vel si oculo obsecutum est cor meum. › Id est, Quæ vidi non concupiscebam, neque affectu vehementiore ad ea commovebar. Non dixit : Oculus meus, sed ne cor quidem meum: Neque animum meum, inquit, nedum corpus, corrumpi aliquando passus sum. Divus Joannes ait: Quidquid est in mundo, cupiditas carnis, et libido oculorum, et fastus vitæ . Dicit igitur Jobus quod, nun Απαθείας δὲ τοῦτο, ἐπαινεῖν μὲν τὰ ἐν κόσμῳ ἐπαί νου άξια, οἷον συμμετρίαν σωμάτων, καὶ ἀναλογίας καὶ μίξεις χρωμάτων, καὶ λίθων αὐγὰς καὶ χάριτας, μὴ πίπτειν δὲ αὐτῶν εἰς ἐπιθυμίαν. quam animum ad rem aliquam adjiciens, eamque A ὅτι οὐδέποτε προσχών, καὶ ἐπαινέσας, ἐπεθυμήσας Ρ. laudans, concupiverit: laudare autem ea quæ in mundo laude digna sunt (corporum, scilicet, symmetriam, colorum proportiones et temperaturas, lapidum splendorem, et gratiam ac venustatem), cupiditate autem eorum minime capi, animi a perturbationibus liberi indicium est. • Vel si manibus meis tetigi dona ; [VERS. 8] seram igitur, et alii edant, et sine radice sim super terram. Symmachus autem apertius: Et posteri mei eradicentur. Hæc Jobus, pauper nunc factus, et liberis orbatus, dicere non potest. Quid igitur dicendum est? quod ante calamitatem scilicet hæc dixerit? vel quod tanquam justus, prospera quodammodo fortuna rursus uti speraverit? ac divina dispensa- Β tione ad nostram instructionem sic locutus fuerit, ut nos legentes, nobis ipsis in hæc verba imprecemur: Si dona accepimus, si hoc admisimus, talia patiamur. VERS. 9, 10. € Si secutum est cor meum mulierem viri alterius, aut si obsedi januas ejus ; placeat quoque uxor mea alteri, et filii mei humilientur. › • Εἰ δὲ καὶ ταῖς χερσί μου ἡψάμην δώρων· σπείραιμι ἄρα, καὶ ἄλλοι φάγοισαν, ἄῤῥιζος δὲ γενοίμην ἐπὶ γῆς. » Ὁ δὲ Σύμμαχος σαφέστερον, Καὶ τὰ ἔκγονά μου ἐκριζωθείη. Ταῦτα νῦν ὁ Ἰὼβ λέγειν οὐ δύναται, πένης ὤν, καὶ τὰ τέκνα ἀποβεβληκώς. Τί οὖν ἔστιν εἰπεῖν; ὅτι πρὸ τῆς συμφορᾶς ταῦτα ἔλεγεν; ἢ καὶ ὡς δίκαιος πάλιν ήλπιζε πως τὴν εὐθυμίαν; πρὸς δὲ διδασκαλίαν ἡμετέραν οὕτως εἰπεῖν ᾠκονομήθη παρὰ Θεοῦ, ἵνα ἡμεῖς ἀναγινώσκοντες, ἑαυτοῖς ἐπαρώμεθα, λέγοντες· Εἰ δῶρα ἐλάβομεν, εἰ τάδε ἐποιήσαμεν, τάδε πάθοιμεν ; • Εἰ ἐξηκολούθησεν ἡ καρδία μου γυναικὶ ἀνδρὸς ἑτέρου, εἰ καὶ ἐγκάθετος ἐγενόμην ἐπὶ θύραις αὐτῆς· ἀρέσαι ἄρα καὶ ἡ γυνή μου ἑτέρῳ, τὰ δὲ νήπιά μου ταπεινωθείη. Η · Οἱ λοιποὶ ἀντὶ τοῦ, ἐγκάθετος, ἐνήδρευσα, εἶπον. Ἐπειδὴ ἡ ἐπιθυμία συλλαβοῦσα τίκτει ἁμαρτίαν, καὶ αὐτήν, φησίν, ἐκ τῆς καρδίας τὴν ἐπιθυμίαν ἐξέκοπτον, ἐφ ̓ ᾧ μὴ λαβεῖν ὁδὸν τὴν ἁμαρ τίαν. Τὸ δὲ, Ἀρέσαι ἄρα καὶ ἡ γυνή μου ἑτέρῳ, ισότητος ἕνεκεν λέγει· Ἐμαυτῷ γὰρ, φησὶν, παρ ᾖνουν πρὸ τῆς συμφορᾶς, ὅτι εἰ ἕτερον κακὰ κ διαθείμην, τοῖς αὐτοῖς καὶ αὐτὸς ὑποπέσοιμι, καὶ ἀπο λάβοιμι πρὸς ἃ ἔπραξα. Οτι δὲ περὶ τῶν πρὸ τῆς νόσου λέγει, δῆλον ἐξ ὧν φησι, Τὰ δὲ νήπιά μου ταπεινωθείη· καὶ γὰρ ἦσαν ἤδη τεθνηκότες οἱ παῖδες αὐτῷ. Πῶς δὲ ταπεινοῦται τὰ νήπια; ἢ ὁ δῆλον ὅτι μοιχαλίδος μητρὸς ὀνομαζόμενα, καὶ διὰ τοῦτο ἐγκαλυπτόμενα· δουλοῖ γὰρ τὸν παῖδα, ὅταν εἰς τὰ μητρὸς ἴδοι κακά. Pro, obsedi, reliqui, insidiatus sum, dixerunt. Quoniam concupiscentia postquam conceperit, peccatum parit us, ipsam, inquit, concupiscentiam, ne peccato via pateret, radicitus e corde evellebam. lilud autem Placeat quoque uxor mea alteri, æqua~ litatis causa, et lege talionis dixerat : Mihi enim c ipsi, inquit, ante calamitatem suadebam quod, si malo animo erga alterum affectus essem, in eadem quæ illi cuperem inciderem, et paria iis quæ com• misissem, reciperem. Quod autem hæc ad tempora ante ejus aegritudinem referantur, manifestum est ex iis quæ dicit: Et filii mei humilientur ; jam enim liberi ejus morte exstincti erant. Quo autem pacto humiliantur liberi? manifestum est scilicet, cum adulteræ matris spurii vocantur, et propterea se abdunt et occultant: filium autem subjugat, animumque ejus frangit, cum in matris turpitudinem et scelus oculos conjecerit. VERS. 11. « Furor enim ira indomitus commaculare viri uxorem. » Adulterium enim Dei iram accendit, et committenti inevitabile supplicium conciliat. Verum hoc loco, non tam illud supplicium quod postea fulurum est intelligit, quam mariti zelotypiam, quæ in hoc sæculo accidere solet, et quam Salomon in Proverbiis innuit, dicens *, quod neque muneribus inimicitias dissolvere sustinet vir qui in uxore injuria affectus fuerit, cujus torum alius maculaverit. Hoc etiam quæ mox subjunguntur manifestum faciunt. VERS. 12. Ignis enim est ardens super omnes partes 83 Jac. 1, 15. 86 Prov. vi, 35. 8 • Θυμὸς γὰρ ὀργῆς ἀκατάσχετος τὸ μιᾶναι ἀνδρὸς γυναῖκα, ο D Ἡ γὰρ μοιχεία, φησί, τὸν Θεὸν παροργίζει, καὶ • Πῦρ γάρ ἐστι καιόμενον ἐπὶ πάντων τῶν μετ μῶν. » VARIE LECTIONES. Ρ ν ἴσ. ἐπεθύμησα, ἡ ἴσ. εὐθηνίαν. τ ἴσ. περὶ ἕτερον κακῶς. • ἴσ. del. 4. a ơ. · Τοῦτο μύσος, τοῦτο ὑπερβάλλουσα ἀδικία. Ο γὰρ Α ἀλλότριον διορύττων γάμον, φλόγα μεγάλην ἐξάπτει κακῶν, ἄνδρα ἀδικεῖ, μιαίνει γυναῖκα, ὑπόπτους ποιεῖ τοὺς παῖδας καὶ ἀμφιβόλους, μάχεται τῇ Προνοίς, διαιρεῖ τὴν σχέσιν, ἐπιβουλὰς ἀρτύει κατὰ τοῦ ἀνδρός. Τοσοῦτος ἑσμὸς κακῶν ἐκ τῆς ἀκολάστου φύεται μοιχείας. • Εἰ δὲ καὶ ἐφαύλισα κρίμα θεράποντός μου, ἢ θε ραπαίνης, κρινομένων αὐτῶν πρὸς μέ. Τί γὰρ ποιήσω, ἐὰν ἔτασίν μου ποιῆται ὁ Κύριος; Ἐὰν δὲ καὶ ἐπισκοπήν τινα, ἀπόκρισιν ποιήσομαι; Πότερον οὐχ ὡς καὶ ἐγὼ ἐγενόμην ἐν γαστρὶ, καὶ ἐκεῖνοι γεγόνασι; γεγόναμεν δὲ ἐν τῇ αὐτῇ κοιλίᾳ. » Είδες συντετριμμένην διάνοιαν, καὶ τῶν ἀνθρώπων τὴν φύσιν ἐπισκεπτομένην μετὰ ἀκριβείας, καὶ εἰδυῖαν τί δοῦλος, τί ἐλεύθερος, τοῦτο τὸ ὑπὸ πολλῶν περιφερόμενον. Ταύτην οὖν ἐκβαλὼν τὴν ἀνωμαλίαν, ἀπὸ τῆς ὁμοτιμίας τῆς κατὰ τὴν γέννησιν, τὸν περὶ τῆς φιλοσοφίας εἰσάγει λόγον. Καὶ τὸ δὴ θαυμαστὸν αὐτοῦ, ὅτι ταῦτα ποιῶν, οὐδὲ ταπεινοφρονεῖν ἐνόμι ζεν, ἀλλ ̓ ὀφειλὴν πληροῦν. Διὸ καὶ λογισμὸν ἔθηκε, τὸν ἅπαντας ἀνθρώπους πείθοντα, μηδὲν πλέον φρονεῖν τῶν οἰκετῶν, κἂν μυριάκις ὦσι δεσπόται· τὰ γὰρ ὀνόματα ταῦτα, ὁ δοῦλος, καὶ ὁ ἐλεύθερος, ὀνό ματά ἐστι μόνον ψιλά, πραγμάτων ἔρημα· ἡ δὲ δουλεία ἐν ἁμαρτίᾳ, καὶ ἡ ἐλευθερία ἐν δικαιοσύνῃ ὁρίζεται. Ορα δὲ, πῶς ὑποτέμνεται αὐτοῦ τὰ ἐγκώμια. πανταχοῦ, καὶ καθαιρεῖ τὰ κατορθώματα. Οὐδὲν μέγα ἐποίησα, φησί· τοῦτο αὐτὴ ἡ φύσις βούλεται, κοινωνοῦμεν ἀλλήλοις, ἁπάντων ἡ αὐτὴ γέννησις, ή αὐτὴ εἰς τὸν βίον εἴσοδος, πάντα κοινά, οὐ σεμνότερος ἐγὼ τῆς ἐκείνων φύσεως. Ἐν τῇ αὐτῇ κοιλίᾳ γεγόναμεν, τουτέστιν, ἐν ὁμοίῳ τρόπῳ, κατὰ Σύμμαχον· διὰ τοῦτο οὔτε δοῦλος, οὔτε ἐλεύθερος παρ' ἐμοῦ ἠδίκηται. ̓Αλλὰ καὶ τοῖς οἰκέταις τοῖς ἐμοῖς παρρησίαν ἐδίδουν δικαιολογεῖσθαι πρός με, εἴ τι ὑπώπτευον μὴ δίκαιον πάσχειν ὑπ ̓ ἐμοῦ· καὶ οὐκ ἐφαύλισα, ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, ἀπέρριψα, ἢ ὑπερεφρόνησα τὸ κρῖμα αὐτῶν, τουτέστι, τὴν δικαίω σιν. Ἐνηγόμην δὲ εἰς τὸ οὕτω ποιεῖν ὑπὸ τῆς φύ σεως, κατ' ἐμαυτὸν λογιζόμενος, ὡς πάντες ἄνθρωποι, εἴτε δοῦλοι, εἴτε δεσπόται, μίαν ἔχομεν γενέσεως ἀρχὴν, καὶ ἕνα πάντες κύριον ἐν οὐρανοῖς, ὅς γε ἀπροσωπολήπτης ῶν, ἕκαστον ἀπαιτεῖ τὴν πρὸς τὸν πέλας ἰσότητα. Ἐὰν οὖν ἔτασιν ποιήσηται, ἢ, κατὰ Σύμμαχον, ἐὰν ἐπιζητῇ, τί ἀποκρινοῦμαι αὐτῷ ; ἔτασιν γὰρ τὴν ἐξέτασιν, ἐπισκοπὴν δὲ θείαν τοὺς ἐλέγχους καλεῖ. Ἐκ ταύτης τῆς ἰσότητος ἑρμώμενος, ἐπὶ Θεοῦ κρίνεσθαι ἐπόθει, τῇ αὐτοῦ πεποιθὼς δικαιοκρισία. Εἶδες αὐτοῦ ἑτέραν ἰσότητα, καὶ θαυμα σίαν δικαιοσύνην· ὅρα καὶ τὴν συμπάθειαν καὶ φιλοπτωχείαν. B Hoc scelus detestandum, hoc summa iniquitas est. Qui enim torum alienum violat, malorum flammam ingentem accendit, maritum injuria lædit, uxorem polluit, liberos suspectos et spurios reddit, contra Providentiam bellum gerit, affectionem conjugalem dissecat, et marito insidias struit. Tantum malorum examen ex libidinoso adulterio pulluiat. • Quocunque supervenerit, a radicibus perdidit. » Noveram, inquit, sceleris et iniquitatis magnitudinem; domum enim, in quam malum hoc ingredie tur, radicitus exstirpat. Temperantiam Jobi vidisti; vide etiam humilitatem, et quanta fuerit, diligenter considera. VERS. 13. Quod si et despexi judicium famuli 5 mei, aut ancillæ, cum ipsi litigarent mecum. Quid enim faciam, si inquisitionem mei faciat Dominus? Quod si et visitationem aliquam, responsum dabo ? Nonne sicut ego factus sum in utero, et illi facti sunt? facti autem sumus in eodem ventre. > Animum contritum vidisti, qui hominum naturam accurate perspexit, et quid servus, quid liber sit, de quíbus inter multos frequens sermo est, perfecte cognovit. Hanc igitur inæqualitatem rejecturus, a pari dignitate omnium quæ in partu conspicitur, sermonem de philosophia et animi æquitate introducit. Atque hoc in eo admirandum erat, quod, cum hæc faceret, non humilitatem se exercuisse, sed debitum adimplevisse existimaret. Idcirco rationem attulit, qua cunctis hominibus persuaderet, ne plus de se quam de servis sentiren!, licet millies domini forent; nomina enim servi et domini nuda tantum sine re nomina sunt; servitus enim in peccalo, libertas autem in justitia censetur esse. Considera autem quemadmodum ubique laudes suas succidat, et egregia sua facinora imminuat. Nihil magnum, inquit, praestiti; natura ipsa hoc a me requirit ; communionis vinculo aliis nexi sumus, onnium eadem est generatio, et idem in vitam introitus, omnia sunt communia; ego eorum natura præstantior et veneratione dignior non sum. In eodem utero facti sumus, id est, juxta Symmachi versionem, eodem modo : ac proinde nec servus, nec liber a me injuria læsus est. Imo vero, famulis D meis, si injuriam ullam a me illis illatam suspicarentur, judicio mecum contendendi liberam potestatem concessi, neque despexi, vel, secundum Aquilam, abjeci, vel contempsi eorum judicium, id est causæ suæ defensionem. Hoc autem, cum animo mecum reputarem quod omnes homines, sive servi, sive domini simus, unum generationis principium, et unum in cœlis dominum habeamus, qui, cum personarum acceptor non sit, id ab unoquoque postulat, ut vicino suo æqualem se præbeat, natura ipsa, ut facerem, me impellebat. Si igitur inquisitionem faciat (vel, juxta Symmachi interpretationem, si inquirat), quid respondebo ei? Inquisitionem enim, explorationem, et visitationem divinam, redargutionem et castigationem vocat. Ab hac æqua Α litate sermonis initium faciens, justo Dei judicio fretus, ab co judicari desiderat. Aliam ejus æqualitatem, et justitiam admirandam vidisti; vide etiam commiserationem ejus, et amorem erga pauperes. VERS. 16. Et viduæ oculum non tabefeci. › • Χήρας δὲ τὸν ὀφθαλμὸν οὐκ ἐξέτηξα. Meminit Dei Psalmista in Psalmis Patris pupil- Εφη περὶ Θεοῦ ψάλλων ὁ Μελωδός, Τοῦ πατρὸς lorum et judicis viduarum 57. Et alibi: Orphano tu τῶν ὀρφανῶν, καὶ κριτοῦ τῶν χηρῶν· καὶ πάλιν, fuisti adjutor s. Jobus igitur, tanquam qui imagi- Ορφανῷ σὺ ἦσθα βοηθός. Οἷα τοίνυν τὴν εἰκόνα nem intactam et illibatam servat, archetypum imi- σώζων ἀκέραιον, ὁ Ἰὼβ ἀπεμιμεῖτο τὸ ἀρχέτυπον. tatus est. Illud autem, non tabefeci, egestate sci- Τὸ δὲ, οὐκ ἐξέτηξα, ἤτοι οὐκ εἴασα ὑπὸ πενίας ἐκτήlicet, vel lacrymis, vel assiduo oculorum intuitu κεσθαι, ἢ ὑπὸ τῶν δακρύων, ἢ ὑπὸ τοῦ συνεχῶς sine fructu ullo et cum contemptu, tabescere non ἀτενίζειν, καὶ μὴ ἐπιτυγχάνειν, ἀλλ' ὑπερορά σθαι. sum passus. VERS. 17. • Quod si et buccellam meam comedi solus, et pupillo non communicavi : quoniam a juventute mea enutriebam ut pater, et de ventre matris meæ dux iis fui. Misericordiæ abundantiam observa, qua frustum etiam panis indigentibus distribuit. Illud autem, De ventre dux fui, idem est ac si diceret : Infantes parentibus orbatos, admodum teneros suscipiens, quoad adolevissent nutriebam, educabam, artium disciplinis erudiebam, et donec ope mea non multum egerent, quasi manu ducebam. Intelligere autem potes quod juvenibus, antequam vitio ad hærerent, viam virtutis monstrarit; sic enim illud verum erit, Ab utere matris dux fui. Quod autem supra diximus, attendendum est : Injuriam facere, et beneficio non afficere, apud Jobum eodem loco esse; et quod non tantum a vitio abstinere, sed virtutem etiam sectari oporteat. Non enim solum dixit : Orphanis injuriam non intuli, quod a mulo est abstinere ; sed, patris instar, curam illorum suscepi, quod est bonum capessere. VERS. 19, 20. « Aut si despexi nudum pereuntem, et non operui eum ; et si non benedixerunt me impotentes. Non solum, inquit, egenos alebam, sed nudos etiam, qui frigore fere enecabantur, vestimentis operiebam; et impotentum, quorum curam idoneam gerebam, fausta acclamatione et benedictione fruebar. VERS. 20. Et de tonsura agnorum meorum calefacti sunt humeri eorum. › B • Εἰ δὲ καὶ τὸν ψωμόν μου ἔφαγον μόνος, καὶ οὐχὶ ὀρφανῷ μετέδωκα· ὅτι ἐκ νεότητός μου ἐξέτρεφον ὡς πατὴρ, καὶ ἐκ γαστρὸς μητρός μου οδή γησα. "Ορα τῆς ἐλεημοσύνης τὸ δαψιλές, ὅτι καὶ τὸν ψωμὸν ἐπεμέριζε τοῖς δεομένοις. Τὸ δὲ, Εκ γαστρὸς ὡδήγησα, ἵνα εἴπῃ, ὅτι Κομιδῆ νήπια τὰ ἀπορφα νισθέντα παραλαμβάνων, μέχρις ἡλικίας ἐξέτρε φον, καὶ ἀνῆγον, καὶ τέχνας ἐπαίδευον, ἕως ὅτε τῆς ἐμῆς ἐπικουρίας μὴ σφόδρα δέοιντο, μέχρις ἐκείνου χειραγωγῶν. Νοήσεις δὲ, ὅτι καὶ πρὶν ἐφάψασθαι τῆς κακίας, ἐπὶ τὴν ἀρετὴν ὠδήγει τοὺς νέους· οὕτω γὰρ ἀληθὲς ἔσται τὸν Ἀπὸ γαστρός ὡδήγησα. Ο δὲ καὶ ἀνωτέρω ἐλέγομεν ἐπισημαί νεσθαι χρεών, ὅτι τὸ μὴ εὐεργετεῖν μετὰ τοῦ ἀδικεῖν τάττει· καὶ δεῖ μὴ μόνον κακίας ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ καὶ ἀρετῆς ἀντέχεσθαι· οὐ γὰρ μόνον εἶπεν, ὅτι Οὐκ ἠδίκουν τοὺς ὀρφανούς, ὅπερ ἐστὶν ἀποχὴ κα κοῦ· ἀλλ' ὅτι καὶ δίκην πατρὸς τὴν αὐτῶν κηδεμο νίαν ἀνελάμβανον, ὅπερ ἐστὶν ἀνάληψις τοῦ ἀγα θοῦ. C · Οὐ μόνον, φησὶ, ἔτρεφον τοὺς ἐνδεεῖς, ἀλλὰ καὶ περιέστελλον τους γυμνούς, καὶ ἀπολέσθαι τῷ ψύ χει κινδυνεύοντας· καὶ τῆς παρὰ τῶν ἀδυνάτων δὲ εὐφημίας ἀπήλαβον ', τὴν δέουσαν αὐτῶν προμήθειαν ποιούμενος. • ̓Απὸ δὲ κουρᾶς ἀμνῶν μου ἐθερμάνθησαν οἱ ὦμοι αὐτῶν. » ̓Απὸ τῶν ὤμων τὸ πᾶν ἐσήμανε σῶμα· ἐξ αὐτῶν γὰρ τὸ ὅλον ἱμάτιον ἤρτηται· ἑοίκασι δέ πως καὶ εὐπαθέστεροι πρὸς τὸ κρύος τυγχάνειν οἱ ὦμοι, διὰ τοῦτο αὐτῶν ἐμνημόνευσε. Δεικνὺς δὲ τὸ περὶ τὴν Per humeros corpus universum designavit; ex illis enim tota vestis dependet: videntur etiam humeri frigore quodammodo facilius affici, atque idcirco illorum meminit. Cum autem studium suum singulare et laborem in collocandis beneficiis, et b εὐποιΐαν περισπούδαστον ἅμα καὶ ἐπίπονον, καὶ ὅτι quod non obiter nec perfunctorie illam exerceret, ostenderet, e gregum suorum lanis, ut totum corpus calefieret, vestimenta iis præparasse se asserit. οὐ παρέργως οὐδὲ ἀμελῶς ταύτην ἐποιεῖτο, ἐκ τῶν ἐρίων τῶν αὑτοῦ θρεμμάτων ἔφη τὰς τῶν γυμνῶν ἀμφιάσεις κατασκευάζεσθαι, ὥστε πᾶν αὐτῶν τὸ σῶ μα θερμαίνεσθαι. • Εἰ ἐπῆρα ὀρφανῷ χεῖρα [ὁ δὲ Σύμμαχος, κατὰ ὀρφανῶν], πεποιθὼς ὅτι πολλή μοι βοήθεια περίεστιν· ἀποσταίη ἄρα ὁ ὤμός μου ἀπὸ τῆς κλειδὸς, ὁ δὲ βραχίων μου ἀπὸ τοῦ ἀγκῶνος συντρι βείη. » VARIE LECTIONES. Κλειδά φησι τὴν σύνδεσμον τοῦ ὤμου πρὸς τὸν Α τράχηλον. Θεοδοτίων δὲ καὶ Σύμμαχος, ἀντὶ τῆς κλειδὸς, ὁ μὲν, τοῦ αὐχένος, ὁ δὲ, τοῦ ἀκρωμίου, ἐξέδωκεν. Εἰ οὖν κατ' ὀργὴν, φησί, χεῖρας ἐπέβα λον ὀρφανῷ, πεποιθὼς τῇ προσούσῃ μοι δυναστεία, ἐκπέσοι τοῦ συνδέσμου, τοῦ περὶ τὸν αὐχένα, ἡ τοῦτο τολμήσασα χείρ. • Φόβος γὰρ Κυρίου συνέσχε με, ἀπὸ τοῦ λήμματος αὐτοῦ οὐχ ὑποίσω. 9 • Ταῦτα δὲ ἔπραττον, φησὶ, τῷ θείῳ συνεχόμενος φόβῳ, ἐννοῶν ὡς εἰ ἐπιλάβοιτό μου Θεὸς ἢ ἀδικήσαν τος, ἢ μὴ εὐεργετήσαντος, ἀνύποιστον ὑφέξω τὴν τιμωρίαν. Ο δὲ Σύμμαχος, ἀντὶ τοῦ λήμματος, τὸ βάρος, ἐξέδωκεν. • Εἰ ἔταξα χρυσίον εἰς χοῦν μου [ὁ δὲ Σύμμα- Β χος, ἀφοβίαν μου. ], εἰ δὲ καὶ λίθῳ πολυτελεῖ ἐπεποίθησα, εἰ δὲ καὶ εὐφράνθην πολλοῦ πλούτου μοι γενομένου. · Διὰ δὴ τοῦτο, καὶ ἀφαιρεθέντων, μετὰ πολλῆς ἔφερε τῆς εὐκολίας, καὶ παρόντων, δαψιλή τήν ἐλεημοσύνην εἰργάζετο· πᾶσαν γὰρ ἀρετὴν ἐπῆλθεν καὶ τῶν οὐδὲν ἐχόντων ἀκριβέστερον διέκειτο, του σαῦτα περιβεβλημένος· οὐ γὰρ οὕτως ὁ μηδὲν ἔχων ἀπήλλακτα χρημάτων, ὡς ἐκεῖνος, ὁ τοσαῦτα ἔχων • πανταχοῦ γὰρ ἡ γνώμη ἐστὶν ἡ στεφανουμένη. • Η οὐχ ὁρῶμεν ἥλιον τὸν ἐπιφαύσκοντα, ἐκλείποντα, σελήνην δὲ φθίνουσαν ; Οὐ γὰρ ἐπ' αὐ τοῖς ἐστιν. » Ταῦτα δὲ ὁ Ἰὼβ ἐνενόει· Διελογιζόμην γάρ, φησί, κατ' ἐμαυτὸν, ὅτι εἰ μεγάλα ταῦτα καὶ λαμπρά στο: χεῖα ἐκλείπει κατὰ θείαν πρόσταξιν, ποία ὠφέλεια κἂν πάνυ πλουτήσω ; Δεῖ γὰρ πάντως τὸν πλοῦτον ἐξ ἡμῶν ἀπελθεῖν, ἢ τῶν χρημάτων καὶ ζῶντας ἡμᾶς καταλιμπανόντων, ἢ ἡμῶν τὸν βίον μεταλλαττόντων. Ὡς γὰρ ἥλιος ἐκλείπει, καὶ νὺξ ἡμέραν διαδέχεται, καὶ σελήνη λήγει κατὰ θείαν πρόσταξιν, καὶ ἁπλῶς οἱ μεγάλοι οὗτοι φωστῆρες φθοραῖς καὶ ἀλλοιώσεσιν ὑπόκεινται, καὶ πρὸς τὸ νεῦμα ἄγονται τοῦ Δημιουργοῦ· οὐ γὰρ ἐπ' αὐτοῖς ἐστιν, ἀλλ ̓ ἐπὶ τῷ τάξαντι · οὕτως ἐνενόουν καὶ περὶ πλούτου, ὡς περὶ ἀστάτου πράγματος, καὶ ἐπαιδεύθην μὴ προσέχειν ἐπὶ τῇ τούτου ἀδηλότητι, ἀλλὰ δεόντως αὐτ τὸν δαπανᾷν. • Καὶ εἰ ἠπατήθη λάθρα ή καρδία μου. » * Ο δὲ Σύμμαχος, ἐπλατύνθη. Ὁ δὲ νοῦς οὗτος • Οὐδὲ ἡ καρδία μου, φησὶν, ἀνετυπώσατο πλατυσμόν καὶ πλῆθος περιουσίας, καὶ τὴν ἐντεῦθεν ἡδονὴν, οὐδὲ ἡ ψυχή μου εὐρυχωρίαν παρέσχε τῇ τοιαύτῃ ἐπιθυμίᾳ ν. Διὰ δὲ τοῦ, λάθρα, ἔοικε σημαίνειν, ὅτι οὐδὲ κατὰ συναρπαγὴν τοιοῦτόν τι πέπονθεν. Ἤ, ἐπειδὴ πολλοὶ ἐν μὲν τῷ φανερῷ προσποιοῦνται τὴν τῶν χρημάτων καταφρόνησιν, ἐν δὲ τῇ διανοίᾳ λάθρα τὴν ἐρασιχρηματίαν τρέφουσι καὶ κρύπτουσι, - ἴσ. μετῆλθε. * γρ. περιουσία. PATROL. GR. XCIII. C D Juncturam humeri cum collo, claviculam vocat, Theodotio autem, et Symmachus, hic quidem pro clavicula, cervicem, ille vero, scapularum extremitalem, interpretatus est. Si igitur, inquit, fretus mea potentia, violentas manus orphano iratus injeci, manus quæ scelus illud ausa est, de junctura colli decidat. VERS. 23. « Timor enim Domini continuit me, a prehensione ejus non sustinebo. › Haec, inquit, divino timore coercitus faciebam, supplicium grave et intolerabile mihi subeundum esse reputans, si aut inique agentem, aut non bene facientem me Deus apprehenderet. Symmachus autem pro prehensione, reddidit, pondus. VERS. 24, 25. • Si posui aurum in congium meum [Symmachus autem, Fiduciam meam.], quod si et in lapide pretioso fidebam, si et lætatus sum cum esset mihi sensus multus. › Idcirco cum ablatæ fuissent divitiæ, æquanimiter valde tulit ; et cum adessent, copiosam misericordiam exercebat (omnem quippe virtutem sectatus est); quique tanta rerum copia circumfluebat justius et emendatius iis affectus erat, qui nihil in bonis haberent : non enim tantopere a divitiis animo alieno erat qui nihil habebát, ac is qui tam multa possidebat : animus enim est qui ubique et in omnibus corona insignitur. VERS. 26. « Annon videmus solem qui lucebat, deficientem, lunam autem decrescentem? Non enim in iis est. Hæc Jobus secum cogitabat : Mecum, inquit, animo reputabam: Si magna hæc et splendida luminaria mandato divino deficiunt, quid mihi proderit, si locuples valde evasero? Divitias enim, vel vivos nos ipsis deserentibus, vel nobis vitam cum morte commutantibus, e medio omnino auferri oportet. Ut enim sol eclipsin patitur, nox diem excipit, ac luna divino præcepto lucere desinit, magnaque hæc luminaria, ut verbo absolvam, corruptionibus ac mutationibus obnoxia sunt, et ad nutum Creatoris reguntur (non enim sui arbitrii sunt, sed ordinantis imperio parent); ita etiam de divitiis, tanquam de instabili cogitavi, earumque incertitudini et inconstantiæ animum minime adjicere, sed commode et decenter illas impendere didici. VERS. 27. Et si deceptum est clam cor meum. › Symmachus autem, dilatatum est. Sensus autem hic est : Neque cor meum, inquit, latitudinem, et opum abundantiam, cum voluptate quæ inde profluit, sibi finxit; neque anima mea ejusmodi cupiditati, ut laxe vagaretur, frenos remisit. Per illud autem clam, significare videtur quod ne subito quidem animi motu correpto, hoc illi acciderit. Vel, quoniam multi palam divitiarum contemptum sinulant, clam vero in animo amorem illarum alunt et VARIE LECTIONES 11 |
