61 γεννηθῆναι· καίτοιγε οὐκ ἐν τῇ νυκτὶ ἐτύγχανε A buit : atqui quominus ex utero materno egrederetur, τὸ χωλῦσαι αὐτὸν ἐκ μήτρας προελθεῖν. Αλλ' ὁ διὰ πάντων λέγει, τοιοῦτον ἔχει τὸν νοῦν, ὅτι ἄμεινον ἦν μὴ γεννηθῆναι, ἢ γεννηθέντα ταῦτα παθεῖν. Πρὸς δὲ διάνοιαν, Ἐπαρῶμαι, φησί, τῇ ἁμαρτίᾳ, ὅτι μὴ ἐκωλύθησάν μου αἱ τῆς προθέσεως ὁρμαί· ἀλλὰ καὶ ὠδίνησα τὴν ἁμαρτίαν καὶ ἀπέτεκον, τουτέστιν, ἔργῳ ἔπραξα, τοῦ ἀπηγορευμένου ξύλου γευσάμενος, καὶ μὴ μέχρι ὁρμῆς στάς ι Διατί γὰρ ἐν κοιλίᾳ οὐκ ἐτελεύτησα; ἐκ γαστρὸς δὲ ἐξῆλθον, καὶ οὐκ εὐθὺς ἀπωλόμην; ο Κατὰ μὲν οὖν τὸ ῥητὸν, ἡ ἔννοια πρόδηλος, ὅτι ἄμεινον ἦν, ἢ μὴ τεχθῆναι, ἢ τεχθέντα παραχρῆμα ἀποθανεῖν. Κατὰ δὲ ἀναγωγήν, Καλόν ἐστι, φησὶν, ή μηδὲ ὅλως τινὰ φαῦλον ἡμῖν γεννηθῆναι λογισμὸν, ἢ καὶ εἰ γένοιτο, παραχρῆμα αὐτὸν ἐξαφανισθῆναι. • Ινατί δὲ συνήντησάν μοι τὰ γόνατα ; ἱνατί δὲ μαστοὺς ἐθήλασα;, Κατὰ μὲν τὸ ῥητὸν οὕτως· Οὐκ ὤφειλον, φησίν, οὔτε εἰς γόνατα τεθῆναι τῆς τροφοῦ, οὔτε γάλακτος μεταλαβεῖν, ἵνα καὶ ζωοποιηθῶ. Κατὰ δὲ τὴν θεωρίαν, Ινατί, φησὶν, οὐκ ὤκλασα ἐπὶ τῇ παραβάσει, ἢ ὑπεσκελίσθην, πορευόμενος τοῦ ἀπηγορευμένου γεύσασθαι ξύλου ; ἱνατί δὲ καὶ ἐπίδοσίν τινα ἐποίησα ἐπὶ τὰ φαῦλα; Τοῦτο γὰρ λέγει· Μαστοὺς ἐθή λασα, τουτέστι, Τοὺς τρόπους τῆς κακίας ηὔξησα. • Νῦν ἂν κοιμηθεὶς ἡσύχασα, ὑπνώσας δὲ ἀνεπαυ σάμην μετὰ βασιλέων, βουλευτῶν γῆς, οἱ ἐγαυριῶντο ἐπὶ ξίφεσιν· ἢ μετ' ἀρχόντων, ὧν πολὺς ὁ χρυσός, οἱ ἔπλησαν τοὺς οἴκους αὐτῶν ἀργυρίου. » Ἐκ τούτων παιδευόμεθα, μὴ μέγα φρονεῖν ἐπὶ δυναστεία, ἢ πλούτῳ, ἢ φρονήσει· ὅπουγε καὶ βασιλεῖς, καὶ οἱ τῆς γῆς βουλευταί, τουτέστιν, οἱ ἐπὶ σοφίᾳ καὶ βουλῇ μέγα φρονοῦντες, καὶ οἱ γαυριῶντες ἐπὶ ξίφεσιν, ἤγουν ταῖς ἀρχαῖς, ταῖς δυναστείαις, τοῖς κατὰ πολεμίων τροπαίοις, πρὸς δὲ τούτοις, καὶ οἱ πολύχρυσοι, τὸν κοινὸν ἅπασιν ὑφίστανται θάνατον. Οὐδὲν οὖν ἔπασχον δεινὸν, σύνδρομον ὑπομένων τῇ γεννήσει τὸν θάνατον, καὶ μηδενὸς τῶν ἐν βίῳ δοκούντων καλῶν ἐν μεθέξει γενόμενος· ὅπουγε καὶ οἱ ἐπὶ τούτοις μέγα φρονήσαντες, ἴσα τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις τεθνήκασι. B C Τί θρηνεῖτε ταῦτα, φησὶν, ἃ μὴ παραμένειν πέ- D φυκεν; ̓Αλλὰς τὸν θάνατον ἡγεῖσθε βαρύν; ἀλλὰ γὰρ μᾶλλον ἡσυχία ἐστὶ τῶν εἰς τὸν παρόντα βίον κακῶν, δι' ὂν κἀγὼ ἀπηλλάγην ἂν τῶν κατεχόντων δεινῶν, μηδὲ εἰς φῶς προελθών· ἀλλὰ καὶ νῦν τε λευτήσας, ὅμοιος ἔσομαι βασιλεῦσι καὶ ἄρχουσι. Ποῦ γὰρ νῦν ἡ ἐκείνων δυναστεία, καὶ ἡ ἐπὶ τῷ πλούτῳ πεποίθησις, ἥ τε ἐν βουλῇ καὶ ἐν συνέσει μεγαλαυχία; πλὴν κατὰ τὸ ῥητὸν, πῶς ὁ μηδόλως τεχθεὶς ἔμελλεν ὑπνοῦν καὶ ἀναπαύεσθαι ; Πρόδηλον οὖν, ὅτι κατὰ τὸ θεωρηματικὸν νοηθήσεται, ὡς εἰ μὴ in noctis potestate non erat. Horum autem verborum omnium hæc mens est, multo melius fuisse omnino non nasci, quam natum talia perpeti. Ad sensum autem : Peccatum, inquit, exsecror, quia primi voluntatis meæ motus non sunt repressi; sed peccatum concepi et peperi, id est, gustando lignum vetitum reipsa patravi, neque intra primos motus constiti. VERS. 11. • Quare enim in ventre non obii ? ex utero autem exii, et non protinus perii? › Ad litteram si verba sumantur, sensus planus est, melius illi fuisse, aut non nasci, aut natum confestim exstingui. Secundum anagogiam vero : Bonum, inquit, est, aut nullam cogitationem pravam mentibus nostris innasci, aut conceptam statim deleri. VERS. 12. Utquid autem occurrerunt mihi genua? quare autem ubera suxi ? › Ad litteram sic : Neque in genibus, inquit, ntricis collocari debebam, neque ut vivificarer, lac sugere. Ad theoriam vero et sensum magis reconditum : Cur in transgressione non titubavi, aut supplantatus fui, quando ad ligni veliti gustum proficiscerer? Cur in malis progressus aliquos feci? Illud enim : Suxi ubera, idem est ac: Mores improbos auxi. sce em, VERS. 15 - 15. • Nunc utique dormiens quie somnum autem capiens requiescerem cum regibus, consiliariis terræ, qui gloriabantur in gladiis; aut cum principibus, quibus multum fuit aurum, qui compleverunt domos suas argento. Ex his erudimur, propter potestatem, divitias, aut sapientiam, non esse magnopere gloriandum ; quandoquidem reges, et consiliarii terræ, hoc est, qui propter sapientiam et consilium elato animo sunt, et qui gloriantur in gladiis, id est, in imperio, dominatione, et in victoriis ac tropæis de hostibus partis, adde eos etiam qui copia auri abundant, communem omnibus mortis conditionem subire cogantur. Nihil igitur grave et acerbum passus fuissem, si ortus comitem, interitum, subiissem, nulliusque eorum particeps fuissem, quæ in vita videntur bona; præsertim cum illi, qui ob eas res superbierunt, non secus ac alii homines morte absorpti sint. Quamobrem hac, inquit, lugetis, quæ sua natura fluxa sunt et fugacia ? Num mortem duram et moleslam putatis? at illa præsentis hujus vitæ malorum requies potius est, quæ me, si in lucem non exiissem, circumstantibus ærumnis liberasset: et nunc quidem moriens, regibus, et principibus similis ero. Ubi enim nunc illorum dominatus, et in divitiis fiducia? ubi consilii et prudentiæ superba jactantia? Verum si verba nuda spectentur, qui fieri potest, ut in lucem nunquam editus, somnum et quietem capere potuerit? Manifestum igitur est quod sccundum VARIE LECTIONES. εἴσι ἆρα. theoriam intelligendum sit, scilicet, si primus pa- Α τὴν ἁμαρτίαν ὁ προπάτωρ εἰργάσατο, εἰς αἰῶνας rens peccatum non admisisset, sempiterna se quiete, quasi jucundissimo somno, fruiturum fuisse. : VERS. 16. c Aut tanquam abortivum exiens de vulva matris, aut tanquam infantes qui non viderunt lucem.> Polychronii et Olympiodori. Postquam dixisset, optasse se, ut mors egressum suum ex utero materno statim excepisset, amplificandi causa subinfert: Aut quasi embryon lucem non videns. Utinam, inquit, maternos dolores mors insecuta fuisset, ut ad sepulcrum elato, lactis nutrimento mihi opus non fuisset; sic enim non modo nihil grave et acerbum pertulissem, sed etiam a vitæ molestiis liberatus fuissem. Quid autem dico, statim a nativitate emori me exoptasse? utinam ne primitus quidem ad membrorum in utero efformationem pervenissem. Ne videatur seipsum efferre, fetui abortivo se comparat. Abortus est, fetus nondum in utero perfecte formatus infantem autem dicit eum, qui nec malorum nec bonorum quæ in vita sunt sensum adhuc perce pit. Horum autem ratio et causa, cur nonnulli, scilicet, fetus minime absolvantur, alii vero perfecti quidem, sed tamen mortui in lucem edantur, quidam etiam in ipso partu exstinguantur, judicio divino, quod captum nostrum longe exsuperat, relin quendum est, Fetibus autem informibus invideo, qui ægritudinem nullam experti sunt, neque in difficultates aliquas aut molestias inciderunt ; sed quemadmodum sine labore in mundum venerunt, sic sine ullo doloris sensu inde abierunt. Illis etiam invideo, qui immatura ætate decesserunt ; hi enim brevi C tempore vitam intuentes, subito exstincti sunt. Dein, ne quis illic paria esse omnia arbitretur, inter dit, dum addit: VERS. 17. « lllic impii accenderunt furorem ire : ibi requieverunt fatigati corpore. Disciplina nos erudit præstantissima, et mortis lucrum ac quæstum nos docet, quod licet propter peccatum mors exsistat, Dei nihilominus benignitate et dispensatione, in hominum bonum et utilitatem convertatur impii enim et superbi, ea ratione ab improbitate et insanabili furore, etiam inviti abscinduntur, et cessant ; et qui corpore sunt defatigati, ἀνεπαύετο, οἷά τις ὑπνῶν ἡδέως. ι Ἡ ὥσπερ ἔκτρωμα ἐκπορευόμενον ἐκ μήτρας μητρός, ἢ ὥσπερ νήπιοι οἳ οὐκ εἶδον φῶς. » Πολυχρονίου καὶ Ολυμπιοδώρου. Ἐπειδὴ ἔφησεν, ἐθέλειν τὴν ἐκ τῆς μητρικῇς γαστρὸς πρόοδον διαδεδέχθαι θάνατον, κατὰ αὔξησιν ἐπάγει, "Η ὥσπερ ἔμβρυον μὴ ἰδὲν φῶς. Εἴθε, φησί, τὰς μητρικής ὠδῖνας διεδέξατο θάνατος, ὥστε μηδὲ τῆς τοῦ γάλα κτός με δεηθῆναι τροφῆς, εἰς τάφους ἀπενεχθέντα· οὕτω γὰρ οὐ μόνον οὐδὲν δεινὸν ὑπέμεινα, ἀλλὰ καὶ τῆς τοῦ βίου δυσχερείας ἀπηλλάγην. Τί δέ φησι t λέγων γεννηθέντα ἀποθανεῖν; εἴθε μηδὲ τὴν ἀρχὴν εἰς διαμόρφωσιν ἦλθον. Ἵνα μὴ δόξῃ ἑαυτὸν ἐπαίΒ ρειν, καὶ τοῖς ἀμβλωθριδίοις ἑαυτὸν παραβάλλει. Έκτρωμα γάρ ἐστι, τὸ μηδέπω διαμορφωθέν τε λείως ἐν τῇ γαστρί· νήπιον δὲ λέγει τὸν μήπω δεν ξάμενον αἴσθησιν τῶν τοῦ βίου καλῶν ἢ κακῶν. Τὸν δὲ περὶ τούτων λόγον, διὰ τί οἱ μὲν οὐδὲ τελεσφοροῦνται, οἱ δὲ καὶ τελεσφορηθέντες νεκροί γεννῶνται, οἱ δὲ ὁμοῦ τῇ γεννήσει τὸν θάνατον ὑπομένουσι, τοῖς ἀνεφίκτοις τοῦ Θεοῦ κρίμασι καταλειπτέον. Πλὴν, φησί, ζηλῶ τὰ ἔμβρυα, ἃ οὐδεμιᾶς ἐπειράθη ὀδύνης, οὐδὲ πραγμάτων τινῶν δυσχερείαις περιἐπεσεν· ἀλλ ̓ ὥσπερ ἀπόνως ἧκεν, ἀνοδύνως ἀπο ἦλθεν, οὐδενὸς ἐπαισθόμενα. Ζηλῶ δὲ καὶ τοὺς ἐν ἀώρῳ τῇ ἡλικίᾳ θανόντας· καὶ οὗτοι γὰρ πρὸς ὀλί τον παρακύψαντες εἰς τὸν βίον, θᾶττον ἀπεσβέσθη σαν. Εἶτα, ἵνα μή τις οἴηται πάντα ἴσα εἶναι ἐκεῖ, δείκνυσιν ὡς ἔστι διαφορὰ ἀσεβῶν τε καὶ εὐσεβῶν· ἐπάγει γάρ pium et impium discrimen esse positum osten • Ἐκεῖ ἀσεβεῖς ἐξέκαυσαν θυμὸν ὀργῆς, ἐκεῖ ἀνεπαύσαντο κατάκοποι τῷ σώματι. » Κάλλιστον οὖν ἡμᾶς διδάσκει μάθημα, καὶ δεί κνυσι τὸ τοῦ θανάτου ἐπικερδές· ὅτι εἰ καὶ δι' ἁμαρτίαν ὁ θάνατος, ἀλλ ̓ οὖν χρησίμως καὶ φιλω ανθρώπως ὁ Θεὸς τοῖς ἀνθρώποις καὶ τοῦτον ᾠκονομήσατο· οἵ τε γὰρ ἀσεβεῖς καὶ ἀλαζόνες ἀνακόπτονται τοῦ κακοῦ, καὶ τῆς ἀνιάτου μανίας καὶ ἄκοντες παύονται· οἵ τε κατάκοποι τῷ σώματι, τουτέστιν, id est, qui corporis doloribus cruciantur, et rerum D οἱ ἐν ὀδύναις σωματικαῖς ὄντες, καὶ ἐν δυσχερείαις adversarum molestiis exercentur, laborum exitum consequuntur. Nullum igitur malum mihi accidere postulo; sed mortem, quam Deus ad mortalium commodum et utilitatem instituit. Verum cum libri quidam habeant: Ibi impii accenderunt furorem ira, hic verborum sensus esse potest, quod qui in hac vita minime castigantur, sed in impietate permanent, divinæ iræ supplicium sibi ipsis arcessant. Theodotio autem ad bune modum interpretatus: Sedarunt furorem iracundia, sensum alium affert, quod scilicet, ab improbitate sua cessaverint. πραγμάτων ἐξεταζόμενοι, τῶν πόνων λήγουσιν. Οὐδὲν οὖν, φησὶν, αἰτῶ συμβῆναί μοι φαῦλον, ἀλλὰ τὸ παρὰ τοῦ Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις χρησίμως οι κονομηθὲν, τὸν θάνατον. Ἐπειδὴ δὲ ἕτερα βιβλία ἔχει· Ἐκεῖ ἀσεβεῖς ἐξέκαυσαν θυμὸν ὀργῆς, οὕτω νοήσεις, ὅτι οἱ μὴ ἐνταῦθα παιδευθέντες, ἀλλ' ἐμμείναντες τῇ ἀσεβείᾳ, τὴν ἐκ τῆς θείας ὀργῆς κόλασιν ἑαυτοῖς ἐπισπῶνται. Ὁ δὲ Θεοδοτίων Εκόπασαν ὀργῆς θυμὸν, ἐκδοὺς, ἕτερον νοῦν ὑποβάλλει, ὅτι ἐλώφησαν τῆς ἰδίας κακίας. VERS. 20. Ut quid enim data est eis qui in amaritudine sunt, lux? et vita animabus quæ sunt in doloribus ?> Scriptura multis in locis, illud, ut quid ? ad de Πολλαχοῦ ἡ Γραφὴ τὸν ἐνατί; ἐπὶ παρακλήσεως τίθησιν, οὐκ ἐπὶ ἀποδυσπετήσεως· ὡς ἐπὶ τοῦ· Β precationem, non autem ad impatientiam ullam ex Ινατί, Κύριε, ἀφέστηκας μακρόθεν ; Και, Ινατί, ὦ Θεὸς, ἀπώσω εἰς τέλος; Οὐ γὰρ μέμφεται, οὐδὲ αἰτιᾶται, ἀλλ ̓ ἱκετεύει μὴ ἐγκαταλειφθῆναι ἐν ταῖς θλίψεσι, μηδὲ ἀπωσθῆναι εἰς τέλος. Ἐπειδὴ τοίνυν φωτὸς καὶ ζωῆς εἶ χορηγός, Κύ ριε, περίελε τὰς ἐδύνας, περίελε τῆς ψυχῆς τὴν πιο κρίαν· ὡς νῦν γε τοῦ ὀδυνηροῦ βίου ὁ θάνατος αἱρε τώτερος. • Θάνατος ἀνδρὶ ἀνάπαυμα· συνέκλεισε γὰρ ὁ Θεός κατ' αὐτοῦ. u primendam usurpat, juxta illud. Utquid, Domine, recessisti longe **? Et: Utquid, Deus, repulisti in finem 33? Non enim expostulat, aut criminatur, sed precibus contendit, ne in rebus adversis deseratur, neve finaliter repudietur. Quandoquidem igitur tu, Domine, vitæ et luc's largitor es, tolle dolores, aufer animi ægritudinem : nam ut nunc se res habet, vita hac doloribus plena mors optabilior est. VERS. 23. • Mors viro requies, conclusit enim Deus super eam. D Jobus autem cum dixisset mortem viro quietem esse, causam statim subjungit: Conclusit enim Deus super eam. Duplici, inquit, nomine mors requies est ; vitæ enim hujus terminus est, et actiones hominum quæ hic geruntur concludit; ita ut scelerate agere amplius in potestate nostra non sit: quinetiam virtutis studia et labores, in morte finem sortiuntur; illic enim non amplius certamina, sed corona; non amplius sudores, sed requies. Illud igitur : Conclusit Deus super eam; id est: Laborum qui virtutis causa suscipiuntur, in morte finis est, et improbitatis cessatio. Fortasse etiam, ne quispiam diceret, si mors requies est, cur igitur non eam eligis ? Deus, inquit, conclusit super eam; port, inquit, clausa sunt; sic enim Symmachus reddidit: Sepsit Deus contra eam, id est, inefficacem eam reddidit. Verum prius illud magis probo. Habent nonnulli libri, inter ea verba, Mors viro requies, atque inter hæc, Conclusit enim D Deus super eam, versum hunc interjectum, Cujus via abscondita est ab eo. Sensus autem hic est : Mortis via abscondita est ab homine; quando enim mors instet, propter incertum et subitum ejus adventum, homines ignorant ; juxta illud : Quia dies Domini, ut fur in nocle, sic veniet. Quidam autem illud : Cujus via abscondita est ab eo, de homine interpretantur mihi vero de morte potius intelligendum videtur, quod ex præcedentibus satis liquet, et ex Εἰπών γε μὴν ὁ Ἰώβ, ὅτι θάνατος ἀνδρὶ ἀνάπαυ σις, καὶ τὴν αἰτίαν εὐθὺς ἐπήγαγε Συνέκλεισε γὰρ ὁ Θεὸς κατ' αὐτοῦ. Καθ ̓ ἑκάτερα, φησὶν, ὁ θάνατός ἐστιν ἀνάπαυσις· πέρας γάρ ἐστι τοῦ ἐνταῦθα C βίου, καὶ συγκλείει τὰς ἐνταῦθα τῶν ἀνθρώπων πράξεις, ὥστε μὴ δύνασθαι ἡμᾶς ἔτι φαυλόν τι πράττειν· ἀλλὰ καὶ τὰ κατὰ τοὺς πόνους τῆς ἀρε τῆς πέρας ἔχει· ἐκεῖ γὰρ οὐκέτι οἱ ἀγῶνες, ἀλλ ̓ οἱ στέφανοι· οὐκέτι οἱ ἱδρῶτες, ἀλλ' ἡ ἀνάπαυσις. Το οὖν, Συνέκλεισεν ὁ Θεὸς κατ' αὐτοῦ, ἀντὶ τοῦ, Καὶ τῶν πόνων τῶν περὶ τὴν ἀρετὴν πέρας ἔχει ὁ θάνατος, καὶ τῆς κακίας ἀποχήν. Τάχα δὲ, ἵνα μὴ λέγῃ τις, ὅτι Εἴπερ ὁ θάνατός ἐστιν ἀνάπαυσις, τίνος ἕνεκεν οὐ χαιρῇ " αὐτόν; Συνέκλεισε, φησίν, ὁ Κύριος κατ' αὐτοῦ· αἱ πύλαι, φησί, κεκλεισμέναι εἰσίν· οὕτω καὶ ὁ Σύμμαχος ἐξέδωκεν· 'Απέρραξεν ὁ Θεὸς κατ' αὐτοῦ, τουτέστιν, ἀνενέργητον αὐτὸν ἐποίησεν. "Αμεινον δὲ οἶμαι τὸ πρῶτον. Τινὰ δὲ τῶν βιβλίων ἐν τῷ μεταξύ, τοῦ τε, Θάνατος ἀνδρὶ ἀνάπαυσις, καὶ τοῦ, Συνέκλεισε γὰρ ὁ Θεὸς κατ' αὐτ τοῦ, ἔχουσι καὶ τοῦτον τὸν στίχον, Οὗ ἡ ὁδὸς ἀπ εκρύβη ἀπ' αὐτοῦ. Ὁ δὲ νοῦς οὗτος, Τοῦ θανάτου ή ὁδὸς ἀπεκρύβη ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου· οὐ γὰρ οἶδεν ὁ ἄνθρωπος, πότε ὁ θάνατος ἐφίσταται, διὰ τὸ αἰφνίδιον καὶ τὸ ἄδηλον· κατὰ τὸ εἰρημένον, Οτι ἡ ἡμέρα Κυρίου, ὡς κλέπτης ἐν νυκτὶ, οὕτως ἔρχε ται. Τινὲς δὲ τὸ, Οὗ ἡ ὁδὸς ἀπεκρύβη, τοῦ ἀν : VARIAE LECTIONES. " ἴσ. οὐχ αἱρῇ. 67 eo quod dicat : Efodientes eam tanquam thesaurum ", Α θρώπου φασί· ἐμοὶ δὲ τοῦ θανάτου δοκεῖ λέγειν · scilicet, absconditum, VERS. 24. « Ante escas quippe meas gemitus adest, et fleo ego coarctatus timore. › Olympiodori et Polychronii. Causam exponit, cur mortem exoptet. Quod autem dicit est hujusmodi : Haud quispiam dixerit, hæc leviter a me ac temere proferri, quasi nihil mali paterer, quandoquidem nec cibum ipsum sine labore capere possum, nec sine gemitu eum sumo; semper autem ærumnis gravatus ingemisco, et malorum additamentum in dies exspecto, necnon ex præteritis futura pertimesco; neque hoc tantum, sed, veritus ne me Deus plane deseruerit, lacrymas fundo; ita ut melius omnino fuerit non exstitisse, quam hoc pati. VERS. 23. • Timor enim quem verebar, venit mihi; et quem metueram, occurrit mihi. » Illa Davidis verba haudquaquam usurpavit: Egodixi in abundantia mea : Non movebor in @ternum 36; sed propter excellentem philosophiam et æquanim mitatem, rerum in contrarium statum mutationem secum meditans, metum semper alebat. CAPUT IV. Protheoria. καὶ δῆλον ἐκ τῶν προειρημένων, καὶ τοῦ λέγειν' Ανορύττοντες αὐτὸν ὥσπερ θησαυρόν, δηλονότι κεκρυμμένον. «Πρὸ γὰρ τῶν σίτων μου στεναγμὸς ἥκει· δακρύω δὲ ἐγὼ συνεχόμενος φόβῳ. » Ολυμπιοδώρου καὶ Πολυχρονίου. Αἰτίαν ἀποδίδωσι τοῦ ποθεῖν τὸν θάνατον, ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· Οὐκ ἔχει τις εἰπεῖν, ὡς τηνάλλως ταῦτά φημι, οὐδὲν δεινὸν παθών· οὐδὲ γοῦν τὴν τροφὴν, φησὶν, ἀπονητὶ λαβεῖν δύναμαι, οὐδὲ ἀστενακτὶ ταύτης μεταλαμβάνω· ἀεὶ δὲ τοῖς πάθεσι βαρούμενος στένω, καὶ ἑκάστοτε αὔξησιν τῶν δεινῶν ἐλπίζω, καὶ δέδοι κα τὸ μέλλον ἀπὸ τῶν παρελθόντων, οὐ μόνον δὲν ἀλλὰ καὶ δακρύω, φοβούμενος μή τι ἄρα τέλειον B ὑπὸ Θεοῦ ἐγκατελείφθην ὡς ἄμεινον μὴ γενέσθαι ὅλως, ἢ τοῦτο παθεῖν, G lis quæ Jobus philosophatus est, palam ostendit quod dolores quidem sentiret; sed in mediis cruciatibus extra corpus constitutus esset: quin et de immortalitate animæ præstantissimam doctrinam proposuit, animas cum corporibus nequaquam exstingui, sed neque sepulcro includi, docens; el rerum omnium, terribilium simul, et quæ in vita jucundæ esse videntur, finem esse confirmans, divites etiam erudivit, et pauperes solatus est : et quod mortis mysterio Deus hominum utilitati consuluerit, quia, scilicet, improbitatem cohibeat, et laboribus ac molestiis quietem largiatur; quod in prospera fortuna insanire non oporteat, sed vitae mutabilitatem potius considerare, et metuere; et quod mori longe melius sit, quam Deum offendere. Haec cum Eliphazi comitibus minime intellecta essent, ac verba, quibus moriendi desiderium justus testabatur, impia in Deum maledicta arbitrarentur, inconsidero zelo concitati, et irascibili animi parte D turbata, circa divinæ Providentiæ rationes hallucinantur et propter peccata solum homines mala pati, existimantes, Deique patrocinium suscipientes (quod Jobum, scilicet, tanquam peccatorem merito suppliciis afficeret), qui consolandi causa accesscrant, dolorum incrementum facti sunt. Verum hoc nulla malevolentia ab illis fit, sed terrore injecto, ainicum ad pœnitentiam agendam, et ad meliorcin mentem, et saniora consilia, traducluros se hac ratione arbitrati sunt. Quocirca stomachatur iis • Φόβος γὰρ ἂν ἐφρόντισα, ἦλθέ μοι, καὶ ὃν ἐδεδοί κειν, συνήντησέ μοι. κ Οὐκ εἶπε κατὰ τὸν Δαβίδ, Ἐγὼ εἶπα ἐν τῇ εὐ θηνίᾳ μου, Οὐ μὴ σαλευθῶ εἰς τὸν αἰῶνα· ἀλλ ̓ ἐξ ὑπερβαλλούσης φιλοσοφίας ἀεὶ περιδεὴς ἦν, τὴν εἰς τὸ ἐναντίον μεταβολὴν ἐννοῶν. ΚΕΦΑΛ. Δ', Ο μὲν Ἰὼβ ἐν οἷς ἐφιλοσόφησεν, ἔδειξεν, ὡς ἐπαισθάνεται μὲν τῶν ἀλγηδόνων, ἔξω δὲ γίνεται τοῦ σώματος ἐν αὐταῖς μέσαις ταῖς βασάνοις· εἰσηγή σατο δὲ καὶ τὸ περὶ ἀθανασίας ψυχῆς κάλλιστον μάθημα, δι' οὗ διδάσκει, μὴ συναπόλλυσθαι τοῖς σώ μασι τὰς ψυχὰς, ἀλλ ̓ ἐν ᾅδου ν τυγχάνειν· καὶ ἐπαίδευσε τοὺς πλουσίους, καὶ παρεμυθήσατο τοὺς ἐν ἀνάγκαις, πέρας ἁπάντων λέγων εἶναι, καὶ τῶν ἐν βίῳ φοβερῶν, καὶ τῶν δοκούντων ἡδέων· καὶ ὅτι χρησίμως ὑπὸ Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις τὸ τοῦ θανά του ᾠκονομήθη μυστήριον, διὰ τὸ καὶ κακίαν ἐπἔχειν, καὶ πόνων φέρειν ἀνάπαυλαν· καὶ ὡς οὐ δεν καταφρονεῖν κ ἐν ταῖς εὐθηνίαις, ἀλλ' ἐννοεῖν τοῦ βίου τὸ εὐμετάπτωτον, καὶ δεδοικέναι· καὶ ὅτι τὸ ἀποθανεῖν ἄμεινον, ἢ ἐν προσκρούσει γενέσθαι Θεοῦ. Ταῦτα δὲ οὐ νενοηκότες οἱ περὶ τὸν Ἐλιφάς, ὑποπτεύσαντες δὲ βλασφημίαν εἶναι κατὰ Θεοῦ, τὸ πο θεῖν τὸν δίκαιον ἀπαλλαγῆναι τοῦ βίου, ἀλόγῳ κι νοῦνται ζήλῳ, καὶ ἐκταραχθέντος αὐτοῖς τοῦ θυμι κοῦ, πλανῶνται περὶ τοὺς τῆς Προνοίας λόγους· καὶ νομίζοντες, ὅτι δι ̓ ἁμαρτίας μόνον πάσχουσιν οἱ ἄνθρωποι, τὴν ὑπὲρ τοῦ Θεοῦ δῆθεν συνηγορίαν ἀναλαβόντες ὅτι δικαίως, καὶ ὡς ἁμαρτωλὸν τιμωρεί ται τὸν Ἰώβ, προσθήκη τῶν ἀλγηδόνων οἱ ἐπὶ παραμυθίαν ἥκοντες αὐτῷ γεγόνασι. Ποιοῦσι δὲ τοῦτο οὐ κακονείᾳ τινὶ, ἀλλ ̓ οἰόμενοι τὸν ἑαυτῶν φίλον ἐπιστρέφειν, καλλίονα ποιεῖν, καὶ διὰ τοῦ ἐκε φοβεῖν ἐπὶ μετάνοιαν προτρέπειν. Διὸ καὶ ὑπὸ Θεοῦ ἀγανακτοῦνται μὲν, ὡς οὐ δίκαια λαλήσαντες· συν VARIE LECTIONES. 70 χωρούνται δὲ, ὡς οὐ κακονοίᾳ τινὶ, εὐνοίᾳ δὲ μᾶλ A Deus, tanquam hominibus minus justa locutis; veλον τῇ περὶ τὸν δίκαιον, καὶ τῇ πρὸς Θεὸν εὐλαβεία, τοιαῦτα φθεγξάμενοι. Εστιν οὖν οὐδὲ ἡ τῶν φίλων ἀντιλογία ἡμῖν ἀλυσιτελής, εἰ καὶ μὴ κατὰ τὸ δέον, μηδὲ ἐν καιρῷ, μηδὲ ἐπὶ προσώπου ταῦτα μὴ ὀφεί λοντος ἀκούειν, γέγονε. Πρῶτα μὲν γὰρ διδασκόμεθα, μὴ ὡς ἔτυχε τὰς παραινέσεις ποιεῖσθαι, ἀλλὰ μετὰ πολλῆς εὐλαβείας, καὶ δεήσεως τῆς πρὸς τὸν Θεὸν, ὅπως ἀπλανεῖς ἡμῶν καὶ ἀδιαστρόφους φυλάξῃ τοὺς λογισμούς· καὶ ὅτι οὐδεμία ὠφέλεια, μᾶλλον δὲ καὶ βλάβη, τῷ μὴ κατὰ τὸ δέον κρίνοντι, κἂν ὑπὲρ Θεοῦ δοκῇ ποιεῖσθαι τοὺς λόγους. Χρὴ τοιγαροῦν μετά φόβου Θεοῦ ποιεῖσθαι τοὺς λόγους· πέφυκε γὰρ ὁ πονηρὸς ἐφεδρεύειν ἡμῶν ταῖς διαλέξεσι, καὶ τὸ θυμικὸν τῆς ψυχῆς ἐκταράττειν μέρος, ὡς ἂν σκοτω θέντες τὸν νοῦν, καὶ τῆς εὐσεβείας η παρατραπέν τες, οἱ ἐπὶ ὠφελείᾳ πολλάκις συναχθέντες, βλάβης αἴτιοι ἑαυτοῖς γενώμεθα. Πιθανῷ δὲ προοιμίω χρησάμενος ὁ Ἐλιφάς, ἐν μέσοις πλανᾶται τοῖς λόγοις, καὶ πειρᾶται δεικνύναι, ὡς δι' ἁμαρτίας πάσχει ὁ Ἰώβ, καὶ ἐπιστρέφειν τὸν ἐπεστραμμένον, καὶ πρὸς θεοσέβειαν ἕλκειν τὸν ἄμεμπτον καὶ θεοσεβή, καὶ παρ' αὐτές μέσας ἀλγηδόνας τοιαῦτα φιλοσοφήσαντα. Β niam tamen illis largitur, quia non a malevolo animo, sed a benevolentia erga hunc justum, atque a pietate erga Deum, illorum instituta esset oratio. Altercatio autem amicorum Jobi, et contradictio, licet neque secundum decorum, neque tempore opportuno, et coram persona ad audiendum idonea, exstiterit, nobis inutilis non est. Principio igitur hoc docemur : non temere adhortationes faciendas esse, sed magna cum cura, ac precibus ad Deum fusis, ut sine errore et depravatione cogitationes nostras custodire velit; et, quod is qui contra quam oportet judicat, non modo ex suo judicio utilitatem nullam, sed damnum potius percipiat, quamvis Dei causam verbis tueri videatur. Cum timore igitur Dei omnis sermo habendus est; improbus enim demon nostris solet insidiari ser monibus, et partem animi irascibilem perturbare, ut mente obcæcati, et a recta via declinantes, qui utilitatis causa sæpenumero conveneramus, iidem nobis mali ac damni simus auctores. Eliphazus autem exordio usus ad persuadendum accommodato, in media oratione errat et vagatur, et Jobum propter peccata malis torqueri, probare nititur; ac conversum convertere, et ad pietatem traducere eum conatur, qui omni reprehensione vacabat, et Deum religiose colebat, quique in mediis cruciatibus talia philosophatus fuerat. • Υπολαβὼν δὲ Ελιφὰς ὁ Θαιμανίτης, λέγει. » Τό, ὑπολαβών, τουτέστι, τοὺς λόγους τοῦ Ἰὼβ δια δεξάμενος. Ο μέντοι Θεοδοτίων, καὶ ὁ Σύμμαχος, ὁ μὲν ἐκτοὺς, Ελληψώμεθα λαλῆσαι πρὸς σέ, κοπιάσεις, ὁ δὲ ̓Εὰν ἀναλάβωμεν λόγον, μοχθήσεις. Τοιόνδε τινὰ νοῦν παριστῶσιν · Οἶσθα, φησίν, ὦ Ἰώβ, ὅτι οὐδέποτέ σοι λελαλήκαμεν λυπηρά, ὥστε σε κοπώ σαι γ' νῦν δὲ ἐπειδὴ μὴ δυνάμεθά σου φέρειν τὴν τραχύτητα τῶν ῥημάτων, εἰς ἀντιλογίαν ἤλθομεν. Δέον γὰρ χάριν γινώσκειν τῷ γενεσιουργῷ, ἐφ ̓ οἷς οὐκ ὄντα σε παρήγαγε ε, και μεταμελείᾳ τῶν ἑπται· σμένων αὐτὸν ἐξιλεοῦσθαι· μηδὲν δὲ ἀπηχὲς περ ρὶ αὐτοῦ λογίσασθαι ἐτόλμησας· καθ ̓ αὑτοῦ, καὶ ἐπὶ τῇ γενέσει, ἀποδυσπέτησας ». Ταῦτα μὲν ἔλε γεν Ελιφάς, ἀγνοῶν τὴν δυνάμιν τῶν παρὰ τοῦ δικαίου εἰρημένων. • "Η πότε ἀληθινοὶ ὁλόῤῥιζοι ἀπώλοντο;» Οὐκ ἀφ' ὧν ἔπραξεν, ἀλλ' ἀφ ̓ ὧν ἔπαθε, κατακρίνει τὸν δίκαιον, ἀγνοῶν τοῦ Θεοῦ τὰς οἰκονομίας. Τὸ δὲ, ὁλόῤῥιζοι, ἔμφασιν ἔχει τοῦ πάντα αὐτὸν ἀπολέσαι τὸν πλοῦτον, τοὺς παῖδας, τὸ σῶμα αὐτό, Εστω, φησίν, ἔχεις εἰπεῖν, ὅτι ἔπαθόν τι δεινὸν ἕτε μοι· ἀλλ' οὐ μέχρι τῶν ἐγγόνων ἦλθεν αὐτοῖς τὰ δεινὰ, ὡς σὺ πανέστιος ἀπόλωλας· ἀλλ ̓ οὐκ ἀπολεῖ ται, ὦ βέλτιστε, ὁ ἀληθινὸς Ιώβ. C • Suscipiens autem Eliplaz Themanites, ait. » Suscipiens, id est, cum Jobi verba excepisset. Theodotio sic exponit, Si cœperimus loqui ad te, laboriose feres: Symmachus vero, Si receperimus sermonem, afligeris. Quarum quidem interpretationum hic sensus est: Nosti, o Jobe, quod nunquam tristia locuti simus, quæ molestiam tibi crearent : nunc vero, cum verborum tuorum asperitatem ferre nequeamus, cogimur contradicere. Οportebat enim te ortus tui auctori gratias agere, quod, cum non esses, fecit ut esses, et poenitentia pro peccatis admissis illum placare cum autem nihil absonum de eo cogitare auderes, contra teipsum, et natalem tuum, graviter stomachatus es. Hæc loquebatur Eliphazus, vim eorum quæ a Jobo dicebantur, prorsus ignorans. VERS. 7. • Vel quando veraces radicitus perieD runt. > Non ob illa quæ gesserat, sed ob ea quæ patiebatur, diving administrationis ignarus, jastum condemnat. Illud autem, radicitus, emphasin magnam habet, et rerum omnium jacturam, divitiarum, liberorum, et corporis ipsius subiisse illum, significat, Dicere fortasse possis, alios quoque mala esse perpessos : sit ita sane, inquit; at illa mala ad filios et posteros haudquaquam permanarunt, prout tibi accidit, qui cum tota familia funditus interiisti: quanquam, o vir præstantissime, verus Jobus haud unquam periturus sit. • Καθ' όν τρόπον εἶδον τοὺς ἀροτριῶντας τὰ ἄτο VERS. 8, 9. Quemadmodum vidi cos qui arabant VARIE LECTIONES. εἴσ. εὐθείας. σ' ἴσ. κοπιάσαι. z ἴσ. interser. εἰς τὸ εἶναι ο ἴσ. τολμήσας. νἴσ. ἀπεδυσπέτησα;· |
